LETLOTLO leo le utolotšwe mafelelong a December 1922, ge seithuti sa Segeorgia e lego Ivané Javakhishvili a be a dira nyakišišo ya kamoo ditlhaka tša Segeorgia di rulagantšwego ka gona. O ile a hwetša kopi ya Talmud ya Jerusalema. Ge a be a dutše a e hlahloba, o ile a kgona go bona gore ka tlase ga mongwalo wa Seheberu go be go ena le mongwalo wo o sa phumolwago gabotse wa ditlhaka tša Segeorgia. *

Mongwalo wo o bego o “utegilego” ka tlase ga Talmud e be e le kopi ya karolo ya puku ya Beibele ya Jeremia ya lekgolong la bohlano la nywaga C.E. Pele ga kutollo ye, Beibele ya Segeorgia yeo go bego go tsebja e le ya kgale kudu e be e le ya lekgolong la senyane la nywaga C.E. Go se go ye kae, go ile gwa hwetšwa dikarolo tša dipuku tše dingwe tša Beibele tša lekgolong la bohlano la nywaga C.E. goba gaešita le pejana ga moo. Akanya go utollwa dingwalwa tša Beibele tša nywagakgolong e sego kae go tloga mehleng ya Jesu le baapostola!

Ke mang yo a fetoletšego dikarolo tše? Na go fetoletše motho o tee goba sehlopha sa bafetoledi bao ba fišegago? Go fihla ga bjale, ga se gwa utollwa pego ya histori yeo e neago karabo. Go sa šetšwe gore go fetoletše mang, go a bonagala gore Beibele, goba bonyenyane dikarolo tša yona, e fetoletšwe ka Segeorgia pejana mo e ka bago lekgolong la bone la nywaga le gore batho ba Georgia ba hweditše goba ba tsebile Lentšu la Modimo ka leleme la bona go tloga ka nako yeo.

Pego yeo e bontšhago tekanyo yeo ka yona Mageorgia a bego a tseba Mangwalo e hwetšwa ka pukung ya The Martyrdom of St. Shushanik the Queen, yeo mohlomongwe e ngwadilwego lekgolong la bohlano la nywaga. Mongwadi ge a anega taba e kwešago bohloko ya kgošigadi, o akaretša ditsopolo tše di tšwago ditemaneng tša Dipsalme, Diebangedi gotee le dikarolong tše dingwe tša Beibele le go umaka ka tšona. Gape o anega gore ge a be a leka go phophotha go balaodi ba Peresia, monna wa Shushanik e lego Varsken, mmuši wa Mmušo wa Georgia wa Kartli, o ile a tlogela seo go thwego ke Bokriste, a sokologela go Bozoroaster bja Peresia gomme a laela gore mosadi wa gagwe a dire se se swanago. Go ya ka puku yeo, mosadi wa gagwe o ile a gana go latola ditumelo tša gagwe gomme a homotšwa ke Mangwalo pele a ka bolawa.

 Ga e sa le go tloga lekgolong la bohlano la nywaga, go bonagala go fetolelwa le go kopišwa ga Beibele ya Segeorgia go se gwa ka gwa kgaotša. Dingwalwa tše dintši tša Beibele tša leleme la Segeorgia di hlatsela mošomo wa bangwalolodi le bafetoledi bao ba fišegago. Anke re hlahlobeng dikarolo tše pedi tša kanegelo ye yeo e kgahlišago—go fetolelwa le go gatišwa ga Beibele.

“Nna, Giorgi, moitlami yo a ikokobeditšego, ke fetoletše puku ye ya Dipsalme ka Segeorgia go tšwa Segerikeng se sefsa ka mafolofolo le go šoma ka thata.” Ao ke mantšu a moitlami wa Mogeorgia wa lekgolong la bo-11 la nywaga e lego Giorgi Mtatsmindeli. Ke ka baka la’ng go be go nyakega gore Beibele e fetolelwe mola phetolelo ya Segeorgia e be e šetše e ena le nywagakgolo e itšego e le gona?

Lekgolong la bo-11 la nywaga, go be go sa dutše go na le dingwalwa tše sego kae kudu tšeo di ngwadilwego ka seatla tša Beibele ya Segeorgia. Dipuku tše dingwe di be di hweletše. Le gona, leleme le be le fetogile ka tsela e itšego, ka gona babadi ba be ba thatafalelwa ke go kwešiša dikopi tša bogologolo. Gaešita le ge bafetoledi ba bantši ba ile ba leka go tsošološa Beibele ya Segeorgia, Giorgi o be a kgathile tema e bohlokwa kudu. O ile a bapiša diphetolelo tše di bego di le gona tša Segeorgia le dingwalwa tša Segerika gomme a fetolela dikarolo tšeo di bego di se gona, gaešita le dipuku tše di feletšego. Mosegare, o be a šoma mešomo ya gagwe e le molaodi wa lefelo la bodulanoši. Bošego o be a fetolela Beibele.

Ephrem Mtsire yo a phetšego mehleng ya Giorgi o ile a tšwetša pele mošomo wa Giorgi. O ile a hlama seo ge e le gabotse e bego e le tlhahlo bakeng sa bafetoledi. Tlhahlo yeo e be e ena le melao ya motheo e bohlokwa ya bofetoledi, e bjalo ka go šoma ka leleme la mathomong ge e ba go kgonega gotee le go latela kgauswi leleme leo go fetolelwago go tšwa go lona eupša taba e dula e le e kwagalago. Gape o ile a thoma go diriša mokgwa wa go akaretša mengwalo ya tlase le ditšhupetšo diphetolelong tša Segeorgia. Ephrem o ile a tšweletša phetolelo e mpsha ka mo go feletšego ya dipuku tše dintši tša Beibele. Mošomo wa Giorgi le Ephrem o ile wa thea motheo o tiilego bakeng sa mošomo wa bofetoledi.

Go theoša le ngwagakgolo o latetšego, go tšweletšwa ga dipuku ka kakaretšo go ile gwa ata kua Georgia. Go ile gwa hlongwa dikolo toropong ya Gelati le ya Ikalto. Diithuti tše dintši di dumela gore sengwalwa seo se bitšwago Gelati Bible, seo ga bjale se lego Lefelong la Setšhaba la Dingwalwa la Georgia, ke phetolelo e mpsha ka mo go feletšego ya Beibele yeo e fetoletšwego ke se sengwe sa diithuti tša kua Gelati goba Ikalto.

Modiro wo wa go fetolela Beibele o tutueditše batho ba Georgia bjang? Lekgolong la bo-12 la nywaga, sereti sa Mogeorgia e lego Shota Rustaveli o ile a ngwala puku ya Vepkhis-tqaosani (Mokgomana yo a Aperego Letlalo la Nkwe), yeo e bilego le tutuetšo e matla go theoša le nywagakgolo moo e lego gore e ile ya bitšwa Beibele ya bobedi ya Segeorgia. Seithuti sa mehleng yeno sa Mogeorgia e lego K. Kekelidze se bolela gore go sa šetšwe gore sereti se be se tsopola ka go lebanya  go tšwa Beibeleng goba go se bjalo, “tše dingwe tša dipono tša gagwe di tšweletša ka go lebanya dikgopolo tša ditemana tše di fapafapanego tša Beibele.” Sereto seo, gaešita le ge se kgabišitšwe ka tsela e feteletšego, gantši se bolela ka ditaba tše bjalo ka segwera sa kgonthe, go ba le seatla se se bulegilego, go hlompha basadi le go rata batho bašele ka lerato leo le se nago boithati. Ditekanyetšo tše gotee le tše dingwe tšeo di rutwago ka Beibeleng di ile tša tutuetša monagano wa batho ba Georgia go theoša le meloko gomme di sa dutše di tšewa e le ditekanyetšo tša bona tša boitshwaro.

Bofelong bja lekgolo la bo-17 la nywaga, lapa la ka bogošing la Georgia le ile la fišegela go gatiša Beibele. E le go phetha seo, Kgoši Vakhtang VI o ile a aga moago wa kgatišo kua mošate, e lego Tbilisi. Lega go le bjalo, Beibele e be e se ya hlwa e loka bakeng sa go gatišwa. Beibele ya Segeorgia e be e utegile gape ka tsela e itšego. Go be go na le dingwalwa tšeo di sa felelago tša dikarolo tše dingwe, gomme leleme leo le bego le dirišitšwe le be le šiilwe ke nako. Sulkhan-Saba Orbeliani yo e lego setsebi sa leleme o ile a newa boikarabelo bja go hlahloba le go tsošološa mongwalo wa Beibele.

Orbeliani o ile a thoma modiro woo ka kelohloko. Ka ge a be a tseba maleme a mmalwa, go akaretša le Segerika le Selatine, o ile a kgona go lebelela le methopong e sa swanego go akaretša le dingwalwa tša Segeorgia tšeo di bego di le gona. Lega go le bjalo, go dira ga gagwe dilo ka monagano o bulegilego ga se gwa swara Kereke ya Orthodox ya Georgia gabotse. Baruti ba ile ba mo latofatša ka gore o ekile kereke gomme ba atlega go kgodiša kgoši gore e mo tlogediše go šoma ka Beibele. Go ya ka methopo e mengwe ya dingwalwa tša Segeorgia, lekgotleng la kereke baruti ba ile ba gapeletša Orbeliani gore a fiše Beibele yeo a bego a tšere nywaga e mentši a šoma ka yona!

Sa bohlokwa ke gore kopi e nngwe ya Sengwalwa sa Mtskheta (Mcxeta), seo gape se tsebjago e le Saba’s Bible, seo se bilego gona go fihla mehleng ya rena se na le ditlhaloso tšeo Orbeliani a di ngwadilego ka seatla. Lega go le bjalo, ba bangwe ba belaela taba ya ge e ba e le Beibele yeo baruti ba bego ba le kgahlanong le yona. Taba yeo e lego lemetletšong ke yona feela e bolelago ka yena ka kgodišego.

Go sa šetšwe ditlhohlo, ba bangwe ba lapeng la ka bogošing ba ile ba dula ba etiša pele modiro wa go gatišwa ga Beibele. Magareng ga 1705 le 1711, go ile gwa gatišwa dikarolo tše itšego tša Beibele. Ka thušo ya Kgošana Bakari le Kgošana Vakhushti, mafelelong go ile gwa gatišwa Beibele e feletšego ka 1743. E be e ka se sa dula e utegile.