Na o be o Tseba?
Baagi ba dikepe ba mehleng ya bogologolo ba be ba thiba dikepe tša bona bjang gore di se tsene meetse?
Lionel Casson, e lego setsebi sa dikepe tša bogologolo, o hlalosa seo baagi ba dikepe ba mehleng ya Baroma ba bego ba se dira ka morago ga go thiba dikgoba tša sekepe sa bona seo se dirilwego ka mapolanka. Go be go tlwaelegile gore baagi ba dikepe ba “tlotše dikgoba goba mohlomongwe le go tlotša bokantle ka moka le bokagare bja sekepe ka sekontiri.” Kgalekgale pele ga Baroma, Baakkad le Bababilona ba bogologolo le bona ba be ba diriša sekontiri go thiba dikepe tša bona gore di se tsene meetse.
Mangwalo a Seheberu a bolela ka mokgwa wa go thiba o swanago wo o lego go Genesi 6:14. Lentšu la Seheberu leo le fetoletšwego e le “moti” ge e le gabotse le bolela ka sekontiri, seo se bego se dirwa ka oli.
Sekontiri sa tlhago se na le dikarolo tše pedi—seela le seo e sego seela. Baagi ba dikepe ba bogologolo ba be ba diriša sekontiri sa seela; ba be ba se tlotša dikepeng. Ge ba se na go se tlotša, sekontiri seo se a oma ke moka sa ba bothata gore se kgone go thiba meetse.
Sekontiri e be e le se sentši dinageng tša mehleng ya Beibele. Moedi wa Sidima woo o bego o le Lewatleng le Hwilego, “o be o tletše ka melete yeo e nago le sekontiri.”—Genesi 14:10.
Ke mekgwa efe yeo e bego e dirišwa go boloka dihlapi mehleng ya bogologolo?
Dihlapi e be e dutše e le dijo tše bohlokwa mehleng ya bogologolo. Baapostola ba bangwe e be e le barei ba dihlapi Lewatleng la Galilea pele ga ge ba sepela le Jesu. (Mateo 4:18-22) Dihlapi tše dingwe tšeo ba bego ba di tanya ba be ba di iša mebarakeng ya kgauswi gore di yo hlwekišwa.
Puku ya Studies in Ancient Technology e hlalosa mokgwa wa go boloka dihlapi wo mohlomongwe o bego o dirišwa kua Galilea ya bogologolo o sa dutše o dirišwa le mafelong a mangwe. Dihlapi di a buiwa le go ntšhwa dikagare ke moka dihlapi tšeo tša hlatswiwa ka meetse. Puku ye e hlalosa megato yeo e latelago: “Dihlapi di tlotšwa letswai la magwaša molomong, godimo ga dikgapetla le di-gill (ditho tšeo dihlapi di hemago ka tšona). Dihlapi tšeo di tloditšwego ka letswai di lokelwa ka mokotleng e le mokgobo. Ka morago ga go bewa matšatši a mararo go ya go a mahlano mokgobo wo wa dihlapi o a phetholwa ke moka wa bewa ka lehlakore le lengwe matšatši a mangwe a mararo go ya go a mahlano. Nakong ya ge di omišwa diela tšeo di lego mmeleng wa tšona di a oma ke moka letswai le kgona go tsenelela hlaping. Ka morago ga gore di omišwe di a tia gomme ya ba tše thata.”
Ga go tsebege gore dihlapi tšeo di bolokwa lebaka le le kaakaang ka morago ga go omišwa ka mokgwa wo. Lega go le bjalo, taba ya gore Baegipita ba bogologolo ba be ba rekišetša Asiria dihlapi tša go oma tšeo di nago le letswai e bontšha gore mekgwa ye e be e šoma gabotse.