1. Haʼátʼíí biniinaa Kéin doo hazhóʼó ádá tsízdeezkéez da, áádóó biniinaa haa hóótʼįįd?

KÉIN éí hazhóʼó ádá tsízdidookosgi hadááh silá. Háhóóchįįdgo hazhóʼó hashtʼeʼ tsízdidookos, áko yáʼátʼéhígi áhodoonííł. Doodaiiʼ áháchįʼ hakʼeh didoodleełgo doo yáʼátʼéhígi ázhdoonííł. Diyin Bizaad ání, Kéin doo ákótʼéégóó tsízdeezkéezgo hatsilí Éíbel jiisxı̨́, áádóó Áhoolaii bił kʼé áhizhdiʼní yę́ęgi jííłchxǫʼ.—Genesis 4:3-16.

2. Haʼátʼíí biniyé yáʼátʼéehgo ádá hashtʼeʼ nihodiyiitʼaah doo?

² Tʼáá ákótʼéego hazhóʼó ádá tsídahidiikeesgo hashtʼeʼ nidahodiyiitʼaah doo. Łahgóó ílı̨́įgo baa nitsídahakees, łahgóó éí ndagaʼ. Ląʼígóó hashtʼeʼ nidahodiyiitʼaahgo iiná siláagi bídéétʼiʼgo átʼé. Yáʼátʼéehgo ádá nihodiyiitʼaahgo éí bee achʼįʼ anídahaztʼiʼii doo ląʼí dahólǫ́ǫ da, índa niheʼiinaʼ bił hashtʼehodítʼée łeh. Doo yáʼátʼééhgóó ádá nihodiitʼaahgo éí achʼįʼ anídahaztʼiʼii dahólǫ́ǫgo doo ił hózhǫ́ǫ́góó hazʼą́ą łeh.—Proverbs 14:8.

3. (a) Honiidzą́ągo hashtʼeʼ nihodiyiitʼaahgo, haʼátʼíí yiniidlą́ą doo? (b) Haʼátʼíí naʼídíkid baa nídadíitʼįįł?

 ³ Haʼátʼíí nihíká análwoʼgo honiidzą́ągo ádá hashtʼeʼ nihodiyiitʼaah doo? God deiniidlą́ągo éí tʼáá aaníí nihíká adoolwoł índa hódząʼ yee nihaa joobaʼ doo. Áádóó Bizaad yiniidlą́ągo bibee naʼnitin baʼííníidlíi doo. (James 1:5-8 yíníłtaʼ.) Jiihóvah éí áhánígo ííníilzingo, índa Bizaad ayóóʼííníʼníigo éí bí tʼéiyá nihá yáʼádaatʼéehii bił bééhózingi yiniidlą́ą doo. Áko tʼah doo ádá nihodiitʼaahgóó Bizaad áłtsé biiʼ dídíitʼįįł. Haitʼéego yáʼátʼéehgo ádá hashtʼe’ nihodiyiitʼaahgi bíhwiidiilʼááł? Tʼáá íídą́ą́ʼ ádá nihodiniitʼą́ągo, łah átʼéegoósh binááhozhdidooʼááł?

4. Ádam éí haʼátʼíí bee ádá nihozhníʼą́, áádóó haa hóótʼįįd?

⁴ Bílaʼashdlaʼii hodeezlı̨́ı̨́ʼdę́ę́ʼ éí ádá nidahodiyiitʼaah doogo ályaa. Áłtsé hastiin yę́ę Ádam éí Áhoolaii Jiihóvah bikʼeh ázhdoonííł daatsʼí jidínóozįįł, doodaiiʼ hweʼasdzą́ą́ Íiv daatsʼí bikʼeh ázhdoonííł jidínóozįįł. Ádam éí Íiv bikʼeh ádeeshnííł jiniizįįh, díí tʼáá íiyisíí doo yáʼátʼéhígi átʼéégóó ádá nihozhníʼą́. Áko díí biniinaa Íídendę́ę́ʼ Jiihóvah nahjįʼ kóhoolaa, áádóó tʼahádóó dajiztsą́. Ádam doo yáʼátʼéhígi átʼéégóó ádá nihozhníʼą́ągo biniinaa dííshjı̨́įdi bikʼee tiʼdahwiiʼnííh.

5. Ádá nihodiyiitʼaahgi nihaa siláhígíí haitʼéego baa nitsíikees doo?

⁵ Ląʼí ádeinízin, tʼáadoo ádá nidahodiyiitʼaahgóó iiná doo nanitłʼah da dooleeł ńtʼééʼ. Ní shı̨́ı̨́ ałdóʼ kwíinínízin. Ndi bééhániih Jiihóvah éí robots nahalingo doo ánihiilaa da, jó éí doo ádá nitsíkeesgo ádaalyaa. Jiihóvah éí Bizaad nihá niiníʼą́, éí binahjįʼ honiidzą́ągo hashtʼeʼ nihodiyiitʼaah doo. Jiihóvah éí t’áá nihí ádá nihodiyiitʼaah doo nízin, áádóó nihąą niilyáhígíí haitʼéego nihíká adoolwołgi łaʼ baa nídadíitʼįįł.

6, 7. Ízrel dineʼé haʼátʼíí bee ádá nidahozhdiyiitʼaah doo? Haʼátʼíí biniinaa díí há ndanitłʼah? (Áłtsé naashchʼąąʼígíí níníłʼı̨́.)

⁶ Ízrel dineʼé kéyah hóóʼ dadooleeł haʼnínę́ę biiʼ kéédahojitʼı̨́. Áko háidíígíí lá nidadinohʼaah hodooʼniid, Jiihóvah doodaiiʼ łahdę́ę́ʼ diyin dabidiʼníinii. (Joshua 24:15 yíníłtaʼ.) Díí éí doo nanitłʼagóó bee ádá nihodidootʼááł. Áko háájí shı̨́ı̨́ ádá nidazdeestʼánígíí éí iináájí doodaiiʼ anoonééłjí há ahóótʼiʼ doo. Ándahodiiʼaahii niiʼnil yę́ędą́ą́ʼ nahalzhiishgo, Ízrel dineʼé doo yáʼáshóonii bee ádá nidahojiʼáago baa nijiiskai. Jiihóvah yóóʼadeideezʼą́ągo łahdę́ę́ʼ diyin dabidiʼníinii yichʼįʼ dahidiikai. (Judges 2:3, 11-23) Tʼahádóó, Iiláíjah bíyoołkáałgo, háidíígíí lá bikééʼ nízhdookah, Jiihóvah doodaiiʼ diyin Béíyal bidiʼnínígíí daatsʼí. (1 Kings 18:21) Díí doo nanitłʼagóó ádá nídidoolyééł, háálá Jiihóvah bá naʼalʼaʼgi áłahjįʼ yáʼátʼééh. Diné hóyą́ągo éí diyin dabidiʼníinii iiná  biiʼ ádinii doo bá naashʼaʼ da, nízin doo. Ízrel dineʼé éí háidíígíí lá bá naashʼaʼ doo tʼáadoo ndi dazhniizı̨́įʼ da. Diyin Bizaad áháłní, “naakigo hazʼą́ bitaʼ nidadinohdleʼ.” Áko Iiláíjah éí tʼáá aaníí Diyinii Jiihóvah bikééʼ ninohkááh, hałní.

⁷ Haʼátʼíí biniinaa Ízrel dineʼé éí baa hódzą́ągo ádá nihodiyiitʼaahgi há ndanitłʼah ńtʼééʼ? Jó áłtsé éí, Jiihóvah doo dajoodlą́ą da, áádóó doo tʼááká Jiihóvah dahwíísíníiltsʼą́ąʼ da doo, danízin ńtʼééʼ. Jiihóvah doo yadaʼólíi da, áádóó bihódząʼ doodaiiʼ baa íhwiidooʼáałgi doo yaa nitsídaakees da. Baa ídahojiiłʼaahgo éí dahojíyą́ągo bee ádá nidahozhdiitʼaah doo ńtʼééʼ. (Psalm 25:12) Naaki góneʼ há ndanitłʼah ńtʼééʼígíí éí, ałʼąą dineʼé hanaagóó kéédahatʼínígíí yóóʼadahoneezʼaaʼ. Éí nitsáhákees yę́ęgi índa há nidahaʼáágóó ádaatʼįįd. Áko díí ałʼąą dineʼé bikééʼ nijikaigo dabidiyin ałdóʼ bikééʼ dahizhdiikai. Díí tʼáá bítséedi, tʼáadoo bikééʼ ninádaałwoʼí, hodííniid Jiihóvah.—Exodus 23:2.

8. Ízrel dineʼé haʼátʼíí bitsʼą́ą́dóó bídahwiilʼą́ą́ʼ?

⁸ Ízrel dineʼé ádaatʼįįdígíí binahjįʼ honiidzą́ągo ádá nihodiyiitʼaah doo niidzingo éí Diyin Bizaad choiniilʼı̨́į doo. Galatians 6:5 ání, tʼááłáʼí jinítínígo ádá nihozhdiitʼaahgi tʼáá hó bá nidzizı̨́. Áko ádá nihodiyiitʼaahgi doo łaʼda nihá nihodiyiiʼaah da doo. Tʼáá nihí haʼátʼíí shı̨́ı̨́ God yáʼátʼééh nínígíí bíhwiilʼaahgo bikʼeh ániitʼée doo.

9. Łaʼda nihá nihodiyiiʼaahgo haʼátʼíí biniinaa doo yáʼátʼéeh da?

⁹ Haitʼéego éí łaʼda nihá nihodiyiiʼaahgo tʼóó bá hosiilʼą́ą doo? Éí doo yáʼáshǫ́ǫ́góó nihá náhodiʼáahgo tʼóó bikééʼgóó íitʼįįł doo. (Proverbs 1:10, 15) Díí doo yáʼátʼéeh da. Diyin Bizaad bitsʼą́ą́dóó hazhóʼó nitsáhákeesgi bee ná nihidiʼneestą́ʼígíí binahjįʼgo ádá nihodiyiitʼaahgi tʼáá nihí nihaa silá. Áko łaʼda nihá nihodiyiiʼaahgo éí bí bikʼehgóó yiidáał doo. Éí doo yáʼátʼééh góneʼ ánihidoolóós.

10. Paul éí Galéíshiya dineʼé haʼátʼíí yidííniid?

¹⁰ Yiláahdi Paul éí Galéíshiya dineʼé, tʼáadoo łaʼda nihá nidahodiyiiʼaahí, yidííniid. (Galatians 4:17 yíníłtaʼ.) Galéíshiyadóó hastóí daʼoodlání yił yá anájahígíí łaʼ yá nidahodiyiiʼaah ńtʼééʼ. Haʼátʼíí biniyé áko dáátʼįįd? Díí hastóí tʼáá bí tʼéiyá ádaa nitsídaakees, háálá daalʼaadii doo bikééʼ nizhdookah da, danízingo ádaatʼı̨́. Ádaa deijódlíigo shı̨́ı̨́ ádaatʼı̨́, áádóó bikʼis tʼáá bí ádá nidahodiyooʼáałgi doo bił danílı̨́į da.

11. Łaʼda ádá hodidooʼáałgi haitʼéego bee bíká adiilwoł?

¹¹ Tʼáá áníiltso éí Paul nihinááł áʼiilaagi bitsʼą́ą́dóó ídahwiilʼą́ą́ʼ. Paul éí bił bééhózingo bikʼis éí tʼáá bí ádá nidahodiyiiʼaahgi bee bídahólnííh, áko díí bił nilı̨́ı̨́ ńtʼééʼ. (2 Corinthians 1:24 yíníłtaʼ.) Elders éí díí átʼéego Paul bedaʼjiłʼı̨́į doo, łaʼda bichʼįʼ hadoodzíʼígíí tʼáá bí ádá nidahodiyooʼáałgi  hoł danílı̨́į doo. Diyin Bizaad biiʼdóó baa hoł dahózhǫ́ǫgo bee bił dahojilneʼ doo. Ákondi elders éí oodlání danílíinii tʼáá bí ádá nihodiyiiʼaah dooígi baa dajistiʼ doo, háálá yee ádá nihoníʼánígíí tʼáá bí yee átʼée doo. Kótʼéego bikʼeh ádaʼdiilnííł: Łaʼda haitʼéego shı̨́ı̨́ bił hazʼą́ągi Diyin Bizaad binaʼnitinii yikʼiʼdidootı̨́įłgi bee bíká adíílwoł. Ákondi nihibrothers dóó nihisisters tʼáá bí ádá nidahodiyiiʼaahgi bee bídahólnííh índa bąąh silá. Áko tʼáá bí ádá nihodiyiiʼaahgo éí bíká análwoʼ. Łaʼda bá nihodiyiitʼaahgi bee shóhólnííh, doo niidzin da doo.

12, 13. Niháháchįįhgo doodaiiʼ yinííł niidlı̨́įgo ádá nihodidootʼáałgi haʼátʼíí biniinaa doo yáʼátʼéeh da?

¹² Dííshjı̨́įdi diné tʼóó ahayóí bijéí nidabiiłnáago ádeinízinígi átʼéego ádá nidahodiyiiʼaah. Díí bááhádzidgo átʼé. Diyin Bizaad ánihiłníigo, ajéí yíchxǫʼii baijólíigo binahjįʼ doo ádá nihozhdiyiitʼaah da. (Proverbs 28:26) Háálá “ajéí wolyéii éí naʼadloʼ nináneelʼą́ąjįʼ tsʼídá tʼáá ałtso biláahgo binaʼadloʼ, áádóó doo náodziihígi átʼéégóó tʼáá íiyisí yíchxǫʼ.” (Jeremiah 17:9) Diyin Bizaad biiʼ ląʼí diné baa dahaneʼgo ajéí yíchxǫʼii yadaʼólíigo doo yáʼátʼééhgóó chʼéheeskai. (1 Kings 11:9; Jeremiah 3:17; 13:10) Áko ádá nihodiyiitʼaahgo nihijéí baʼííníidlíigo haitʼéego chʼídiidááł?

¹³ Jiihóvah ánihiłní, nijéí tʼáá átʼé bee ayóóʼáshííníʼní, áádóó tʼáá ní ádííʼníʼnínígi átʼéego bił kééhótʼíinii ayóóʼííníʼní. (Matthew 22:37-39) Tʼáá íídą́ą́ʼ baa nídasíitʼįįdgo Diyin Bizaad ání, éí tʼóó bikʼijigóó nitsáhákeesgo dóó íitʼįįłgi nihikʼeh didlı̨́įgo doo yáʼátʼéeh da, díí baa siitiʼ doo. Diné báháchįįhgo doo yáʼátʼééhgóó ádá náhodiʼáah łeh. (Proverbs 14:17; 29:22) Diné yinííł nílı̨́įgo éí hóyą́ągo ádá hodidooʼáałgi bá nanitłʼah  doo. (Numbers 32:6-12; Proverbs 24:10) Nitsíikeesgi éí God bibee hazʼáanii bikʼehgo biʼííníilzin doo. (Romans 7:25) Ílı̨́įgo bee ádá nihodidootʼáałgi, tʼáá shí shíniikʼehgo niidzinígi tʼáadoo nihikʼé didlíní.

14. Haitʼéego nihił bééhózin, ádá nihodiniitʼą́ągo łah ánídíídlíiłgo bohónéedzą́?

¹⁴ Baa honiidzą́ągo ádá nihodiyiitʼaah doo. Diné tʼáá íídą́ą́ʼ ádá nihodiniitʼą́ągo éí hóyą́ągo hazhóʼóda yaa tsíńdookosgo łah átʼéego ánídeeshdlíiłda dínóozįįł. Jiihóvah éí nizhónígo nihinááł áʼiilaa. Jónah bíyoołkááł yę́ędą́ą́ʼ, Jiihóvah éí Níneveh dineʼé kótʼéego yá áátʼįįd: “Diyin God éí ádajooníiłii doo yáʼáshǫ́ǫ́góó dajíkááh nítʼééʼ yę́ę łahgo áńdajiidlaago yiyiiłtsą́ągo Diyin God éí áhodoołdįįłgo tsídeezkéezii łahgo ánááyiidlaa; atíhodoolíiłgo yee haadzíiʼii tʼáadoo áyiilaa da.” (Jonah 3:10) Jiihóvah éí Níneveh dineʼé doo yáʼáshǫ́ǫ́góó dajíkááh yę́ę niʼ ádajiilaagi yiyiiłtsą́ągo atíhodoolííł nínę́ęgi łah átʼéego yaa tsíńdeezkééz. Jiihóvah kódzaago binahjįʼ bééhózinígo éí aa joobaʼ índa doo ayóó áníshtʼé nízin da. Jiihóvah éí doo nihígi átʼée da, azhą́ báháchįįh ndi doo tʼóó bikʼijigóó nihodiyiiʼaah da.

15. Haʼátʼíí biniinaa ádá nihodiniitʼą́ą́ ńtʼéeʼgo łah átʼéego baa tsíńdídííkoos?

¹⁵ Tʼáá íídą́ą́ʼ ádá nihodiniitʼą́ągo áádóó łah átʼéegoda hoł hooʼaahgo éí łah ánídoolníiłda hwiidínóozįįłgo átʼé. Jiihóvah éí łahda, łah átʼéego tsínáádeezkéez niʼ. (1 Kings 21:20, 21, 27-29; 2 Kings 20:1-5) Haneʼ ániidígíí bee nihił nááhóoneʼgo ałdóʼ łah átʼéego baa tsínáhodookos. Naatʼáanii David áátʼįįd yę́ę baa nitsíníkees. David éí Saul binálí Miifíbosheth doo ákótʼéégóó bee hoł hóoneʼgo binahjįʼ kóhodiʼdoolnííł níigo nihoníʼą́. Tʼahádóó David éí hazhóʼó hoł ná hóoneʼgo binahjįʼ nihozhníʼą́ yę́ę łah átʼéego baa tsínízdeezkééz. (2 Samuel 19:24-29) Nihí łaʼda ákótʼéego tʼáá íídą́ą́ʼ ádá nihoniitʼą́ą́ ńtʼéeʼgo łah átʼéego baa tsíńdídííkoos.

16. (a) Ádá nihodiyiitʼaahgi haʼátʼíí binahjįʼ nihíká adoolwoł? (b) Haʼátʼíí biniyé tʼáá íídą́ą́ʼ bee ádá nihodiniitʼánę́ę ná níilʼı̨́į doo, áádóó éí haitʼéego áʼdíílííł?

¹⁶ Diyin Bizaad éí ádá nihodiyiitʼaahgi tʼáadoo baa tsı̨́ı̨́ł níníziní, nihiłní. (Proverbs 4:26) Hazhóʼó bikʼítsííłkosgo naniłkaah, áko baa honiiyą́ągo ádá nihodiyiiʼaah doo. (1 Thessalonians 5:21) Hooghangi bá álą́ąjįʼ jizínígíí éí Diyin Bizaad dóó oodląʼ bidziil doo biniyé naaltsoos ádaalyaaígíí hazhóʼó biiʼ jidídóoʼįįłgo índída hozhdidooʼááł. Áádóó ałdóʼ hachʼooní doodaiiʼ haʼáłchíní hólǫ́ǫgoda, éí binahojiʼáhígíí yaa nitsídaakeesgi bá jíistsʼą́ąʼ doo. God éí Éíbraham neʼasdzą́ą́ áníłnínígíí yísíníłtsʼą́ą́ʼ hodííniid niʼ. (Genesis 21:9-12) Elders ałdóʼ hazhóʼó nidaʼjiłkaah doo. Elders tʼáá íídą́ą́ʼ łahgo nídahodeezʼą́ągo, ńtʼééʼ ániidígíí ił nááhóoneʼgo binahjįʼ łah átʼéego ánályaa. Áko díí biniinaa elders éí doo bił ídlı̨́ı̨́góó ábidiʼdoolníiłgi doo yąąh dabíniʼ da. Elders dajoobaʼ dóó bił daʼílı̨́įgo nitsídaakeesgi dóó nidahodiyiiʼaahgi łah ánídoolníiłgo bohónéedzą́ danízin  doo. Áko nihí éí díí elders kótʼéego nihinááł ádaʼoołʼįįłgo bikʼeh ádaniitʼée doo. Áádóó Kingdom Hallgi bił yá anéiijahígíí kʼé hólǫ́ǫgo bił łáʼí dah yiikah doo.—Acts 6:1-4.

17. Ádá nihodiyiitʼaahgi, haʼátʼíí íitʼı̨́įgo yáʼátʼééh?

¹⁷ Łaʼ bee ádá nidahodidiitʼáłígíí ílı̨́įgo ádaatʼé. Kódaatʼéhígíí łaʼ, adeeshxeh daatsʼí doodaiiʼ háí laʼ deeshxeh kwíinízingo ílı̨́įgo baa nitsáhákeesii átʼé. Náánáłaʼígíí éí hahgo lá Jiihóvah tʼéiyá baa naashʼaʼ doo, niidzin doo. Díí tʼah doo biniyé ádá nihodiitʼaahgóó éí áłtsé hazhóʼó baa nitsídíikos áádóó Jiihóvah bee shíká anílyeed bidiiʼníi doo. Díí doo baa tsı̨́ı̨́ł hwiindzin da. Ndi baa honiidzą́ągo ádá nihodideeshʼááł niidzingo éí Jiihóvah baʼííníidlíi doo, binaʼnitin yísíníłtsʼą́ąʼ doo, áádóó bikʼeh ániitʼée doo. (Proverbs 1:5) Jiihóvah éí Bizaad aláahdi átʼéego binaʼnitin biiʼ silá. Áko éí biniinaa hazhóʼó naniłkaah, áádóó shíká anilyeed diiʼníigo Jiihóvah bichʼįʼ sodiilzin doo. Bí íinízinii bikʼehgo ádá nihodiniitʼą́ągo éí bikʼehgo ániitʼée dooleełii yee nihíká adoolwoł. Tʼah doo ádá hodiitʼaahgóó díí baa nitsíikees doo: ‘Ádá nihodinishtʼaahgi Jiihóvah ayóóʼííníshʼníigoósh bee ííshjání áshłaa? Hooghangiísh ił dahózhǫ́, índa hodéesyéelgo hazʼą́ą doo? Áádóó binahjįʼísh haʼííníshní, índa jiinishbaʼgo áshósin doo?’

18. Haʼátʼíí biniyé Jiihóvah éí tʼáá nihí ádá nihodiyiitʼaah doo nihóʼní?

¹⁸ Jiihóvah éí ayóóʼáshííníʼní índa shá nanilʼaʼ nihiłníigo doo yínihiniłchéeh da. Ndi haitʼéego Jiihóvah baa nitsíikees dooígi tʼáá nihí bee nihíhólníihgo áyósin. Bá neilʼaʼ daatsʼí dooleełgi nihąą siláago bee nihíhólníihgi bił nilı̨́. (Joshua 24:15; Ecclesiastes 5:4) Áko ádá nihodiniitʼą́ągo éí Bizaad bikʼehgo bee áʼdíílííł nihóʼní. Jiihóvah bikʼehgo dooleełgi yiniidlą́ągo dóó bibee hazʼáanii bikʼeh ániitʼéego, éí honiidzą́ągo ádá nihodiyiitʼaah doo. Áko yiidááłgóó nihidziilgo neidáa doo.—James 1:5-8.