Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Fa Wɔ Belazinlililɛ Di Gyima Kpalɛ

Fa Wɔ Belazinlililɛ Di Gyima Kpalɛ

Fa Wɔ Belazinlililɛ Di Gyima Kpalɛ

“Bɛmaa mɔɔ kɛhola ye yɛ la ɛlie ngilehilelɛ ɛhye ɛdo nu.”—MAT. 19:12.

1, 2. (a) Kɛzi Gyisɛse, Pɔɔlo nee menli gyɛne bu belazinlililɛ ɛ? (b) Duzu ati a bie mɔ dwenle kɛ belazinlililɛ ɛnle ahyɛlɛdeɛ ɛmmaa bɛ ɛ?

KPOLERAZULƐ biala ɛnle nwolɛ kɛ, agyalɛ le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ kpalɛ mɔɔ Nyamenle ɛva ɛmaa yɛ la anu ko. (Mrɛ. 19:14) Noko akee, Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la anu dɔɔnwo anye die na bɛ kunlu dwo bɛ nwo wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Harold, adiema nrenya bie mɔɔ ɛli ɛvolɛ 95 mɔɔ ɔtɛgyale ɛlɛ la ka kɛ: “Ɔwɔ nuhua kɛ saa me nee awie mɔ bɔ nu yɛ ninyɛne a me nye die ɛdeɛ, noko saa ɔka me ngome a me nwo ɛnyɛ me koonwu. Mebahola meaha kɛ melɛ belazinlililɛ ahyɛlɛdeɛ ne.” *

2 Nɔhalɛ nu, Gyisɛse Kelaese nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle kɛ belazinlililɛ le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Nyamenle kɛmɔ agyalɛ de la. (Bɛgenga Mateyu 19:11, 12; 1 Kɔlentema 7:7.) Noko, tɛ menli mɔɔ ɛtɛgyale la amuala a kulo kɛ di belazinli a. Ɔdwu mekɛ ne bie a tɛnlabelɛ ne maa ɔyɛ se kɛ awie kɛnyia bokavolɛ mɔɔ ɔkulo la. Anzɛɛ bie mɔ di belazinli wɔ mekɛ mɔɔ bɛ bokavolɛ mɔɔ bɛgya ye wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu kɛbɔ ewole anzɛɛ ati kɛbɔ aze la. Ɛnee adenle boni azo a belazinlililɛ kola yɛ ahyɛlɛdeɛ a? Na kɛ ɔkɛyɛ na Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la ahola ava bɛ belazinlililɛ ali gyima kpalɛ ɛ?

Ahyɛlɛdeɛ Kɛnlɛma

3. Nwolɛ adenle boni mɔ a Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la ta nyia a?

3 Fane dɔɔnwo ne ala, awie mɔɔ ɛtɛgyale la nyia mekɛ nee fanwodi dɔɔnwo tɛla awie mɔɔ ɛgya la. (1 Kɔl. 7:32-35) Ɛhye mɔ le nwolɛ adenle kɛnlɛma maa ye mɔɔ ɔbahola yeabuke ye munli nu wɔ ɛlɔlɛ nu yeahile awie mɔ na yeahwe yeabikye Gyihova. Yemɔti, Keleseɛnema dɔɔnwo ɛnwu nvasoɛ mɔɔ wɔ belazinlililɛ zo la na bɛzi kpɔkɛ ‘bɛlie ngilehilelɛ ɛhye bɛdo nu,’ yeanyɛ boɛ fee la wɔ mekɛ bie anu. Wɔ bie mɔ afoa nu, bie a mɔlebɛbo ne ɛnee ɔnle bɛ adwenle nu kɛ bɛbali belazinli, noko mekɛ mɔɔ bɛ gyinlabelɛ ne hakyile la, bɛvale asɔneyɛlɛ bɛzuzule nwo na bɛnwunle kɛ Gyihova bahola aboa bɛ yeamaa bɛazɔ bɛ nwo. Ɔlua zo, bɛkponlenle nzenzaleɛ mɔɔ rale la azo na bɛliele belazinlililɛ bɛdole nu.—1 Kɔl. 7:37, 38.

4. Duzu ati a Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la bɛahola ade nganeɛ kɛ bɛdi munli wɔ Nyamenle ɛzonlenlɛ nu a?

4 Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la ze kɛ ɔngyia kɛ bɛgya kolaa na Gyihova anzɛɛ ye ahyehyɛdeɛ ne alie bɛ ado nu. Nyamenle ɛlɔlɛ ne dwu yɛ nuhua ko biala anwo zo. (Mat. 10:29-31) Awie anzɛɛ debie biala ɛnrɛhola ɛnrɛkpɔkye yɛ ɛnrɛvi Nyamenle ɛlɔlɛ ne anwo. (Wulo. 8:38, 39) Saa yɛgya o, saa yɛtɛgyale o, ɔwɔ kɛ yɛnwu kɛ yɛdi munli wɔ Nyamenle ɛzonlenlɛ nu.

5. Duzu a hyia na wɔanyia belazinlililɛ zo nvasoɛ kpalɛ a?

5 Noko akee, kɛmɔ ɔwɔ kɛ menli mɔɔ lɛ edwɛne ɛdolɛ nee ɛnriandilɛ ɛzulɛ nwo ahyɛlɛdeɛ ne bɔ mɔdenle fa di gyima kpalɛ na bɛanyia zolɛ nvasoɛ la, zɔhane ala a ɔwɔ kɛ awie mɔɔ le belazinli la noko yɛ a. Yemɔti, kɛ ɔkɛyɛ na Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale ɛnɛ la—saa bɛle mrenya anzɛɛ mraalɛ, ngakula anzɛɛ mgbanyinli, bɛdabɛ mumua ne a bɛkulo kɛ bɛdi belazinli anzɛɛ gyinlabelɛ bie ati la—ahola anyia bɛ gyinlabelɛ ne azo nvasoɛ kpalɛ ɛ? Bɛmaa yɛzuzu alumua Keleseɛnema asafo ne anu neazo bie mɔ anwo na yɛnlea mɔɔ yɛkola yɛsukoa yɛfi nu la.

Belazinlililɛ Wɔ Mgbavolɛ Anzɛɛ Mbɛlɛra Mekɛ Nu

6, 7. (a) Nwolɛ adenle boni a Felepe amra mraalɛ ne mɔ nyianle wɔ Nyamenle gyima ne anu a? (b) Ndenle boni mɔ azo a Temɔte vale ye belazinlililɛ ne lile gyima kpalɛ a, na nyilalɛ boni a ɔnyianle ye wɔ ɛhulolɛ nu mɔɔ ɔvile ɔzonlenle wɔ ye mgbavolɛ nu la azo a?

6 Ɛnee edwɛkpakavolɛ Felepe lɛ mralɛ mraalɛ nna mɔɔ bɛnze mrenya na bɛbɔ mɔdenle wɔ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu kɛ bɛ ze la. (Gyi. 21:8, 9) Ngapezo ɛhanlɛ ɛnee boka sunsum nwuanzanwuanza ne nwanwane gyima ahyɛlɛdeɛ ne anwo, na zɛhae mbɛlɛra ye vale ahyɛlɛdeɛ ɛhye lile gyima manle Dwowɛle 2:28, 29 rale nu.

7 Temɔte le kpavolɛ mɔɔ vale ye belazinlililɛ lile gyima kpalɛ a. Ɔ nli Yunaesi nee ɔ nla Loyese vale “Nyamenle Edwɛkɛ” ne hilehilele ye wɔ ye ngakula nu. (2 Tem. 1:5; 3:14, 15) Noko, ɔbayɛ kɛ mekɛ mɔɔ Pɔɔlo lumuale hɔle bɛ sua zo, Lesetɛla wɔ 48 Y.M. la, yɛɛ bɛrayɛle Keleseɛnema a. Wɔ ɛvolɛ nwiɔ anzi, mekɛ mɔɔ Pɔɔlo hɔle ɛkɛ ne mɔɔ tɔ zo nsa la, ɔbayɛ kɛ ɛnee Temɔte ɛnyia ɛvolɛ asɛɛ 20 anzɛɛ yebo ekyii. Ɔnva nwo kɛ ɛnee ɔtɛnyinle na ɔnwunle nɔhalɛ ne ɛtɛkyɛle la, asafo mɔɔ ɛnee wɔ Lesetɛla nee Ayekoneɛm la anu mgbanyima hanvole ye kpole kpalɛ. (Gyi. 16:1, 2) Yemɔti, Pɔɔlo vale Temɔte ɔ nee ye dule adenle. (1 Tem. 1:18; 4:14) Yɛnrɛhola yɛnrɛzi ye pi kɛ Temɔte angya raalɛ ɛlɛ. Noko yɛze kɛ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔle kpavolɛ la, ɔvile ye ahonle nu ɔliele Pɔɔlo ɛvɛlɛlɛ ne azo, na ɔvale ɛvolɛ dɔɔnwo ɔzonlenle kɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ nee neavolɛ mɔɔ ɛngya raalɛ.—Fel. 2:20-22.

8. Duzu a boale Dwɔn Maake manle ɔvale sunsum nu bodane ɔziele ɔ nye zo a, na nvasoɛ boni a ɔnyianle a?

8 Dwɔn Maake noko vale ye belazinlililɛ lile gyima kpalɛ manle zolɛ rale nvasoɛ. Ɛnee ɔ nee ɔ nli Mɛle, nee ɔ diema Baanabase boka menli mɔɔ lumuale Gyɛlusalɛm asafo ne anu la anwo. Ɔbayɛ kɛ ɛnee Maake abusua ne lɛ ezukoa, ɔluakɛ ɛnee bɛlɛ bɛ ti anwo sua wɔ sua kpole ne azo yɛɛ ɛnee bɛlɛ sonvolɛ. (Gyi. 12:12, 13) Noko akee, ɔnva nwo kɛ ɛnee ɔle kpavolɛ na ɔlɛ ninyɛne ɛhye mɔ amuala la, Maake andwenle ɔ ngome ye boɛyɛlɛ. Yɛɛ yeangulo kɛ ɔkɛgya ɔkɛdɛnla ɛleka ko ɔkɛkyekye abusua na ɔkɛlie ɔ nye. Ɔbayɛ kɛ ɛzoanvolɛma ne mɔɔ ɔ nee bɛ dule la a manle ɔhulole edwɛkpatɛlɛvolɛ gyima ne a. Yemɔti ɔvile ye ɛhulolɛ nu ɔ nee Pɔɔlo yɛɛ Baanabase dule bɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ adenle ne mɔɔ lumua la na ɔboale bɛ wɔ gyima ne ɛyɛlɛ nu. (Gyi. 13:5) Nzinlii, ɔ nee Baanabase dule adenle, yɛɛ eza yɛze kɛ ɔboale Pita wɔ Babelɔn. (Gyi. 15:39; 1 Pita 5:13) Yɛnze mekɛ tendenle mɔɔ Maake vale lile belazinli a. Noko ɔnyianle dumamɔlɛ kpalɛ kɛ awie mɔɔ fi ye ɛhulolɛ nu sonle menli gyɛne na ɔyɛ dɔɔnwo wɔ Nyamenle gyima ne anu a.

9, 10. Ndenle boni a wɔ ɛkɛ ɛnɛ mɔɔ Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la bɛahola alua zo adɛlɛ bɛ ɛzonlenlɛ gyima ne anu a? Maa neazo.

9 Mgbavolɛ nee mbɛlɛra mɔɔ wɔ asafo ne anu ɛnɛ mɔɔ ɛtɛgyale la noko yɛ dɔɔnwo wɔ Nyamenle gyima ne anu. Kɛmɔ Maake nee Temɔte yɛle la, bɛte ɔ bo kɛ belazinlililɛ maa “bɛfa bɛ nwo amuala bɛsonle Awulae wɔ adenle biala anu.” (1 Kɔl. 7:35) Ɛhye azo lɛ nvasoɛ kpole. Nwolɛ adenle dɔɔnwo wɔ ɛkɛ—adekpakyelɛ, ɛleka mɔɔ bɛhyia Belemgbunlililɛ ne anwo nolobɔlɛma dɔɔnwo, aneɛ gyɛne ɛzukoalɛ, Belemgbunlililɛ Asalo anzɛɛ Bɛtɛle azua ɛsisilɛ, Azonvolɛ Ndetelɛ Sukulu, yɛɛ Bɛtɛle ɛzonlenlɛ. Saa ɛtɛde kpavolɛ anzɛɛ bɛlɛra mɔɔ ɛtɛgyale a, asoo ɛlɛnyia nwolɛ adenle mɔɔ ɛlɛ la azo nvasoɛ kpalɛ ɔ?

10 Adiema nrenya bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Maake la bɔle adekpakyelɛ gyima bo wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔka ekyii ɔnyia ɛvolɛ 20 la, ɔhɔle Azonvolɛ Ndetelɛ Sukulu, na yeyɛ ɛzonlenlɛ gyima ne ngakyile wɔ maanle dɔɔnwo anu. Ɔka mɔɔ yeyɛ ye wɔ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne anu wɔ ɛvolɛ 25 mɔɔ ɛze ɛhɔ la anwo edwɛkɛ kɛ: “Mebɔ mɔdenle kɛ me nee awie biala mɔɔ wɔ asafo ne anu la bayɛ gyima, me nee bɛ kɔ daselɛlilɛ, mekɔkpɔla bɛ, meto ɛsalɛ mefɛlɛ bɛ me sua nu yɛdi debie, na bɔbɔ yɛyɛ ngyehyɛleɛ yɛyia nu amaa yɛanyia anwosesebɛ wɔ sunsum nu. Ɛhye mɔ amuala manle me nye liele kpole.” Kɛmɔ Maake anwubielɛ ne kile la, debie titile mɔɔ fa anyelielɛ ba la a le ɛmanlɛ, na ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza mɔɔ ɛfa ɛ nwo wɔawula nu dahuu la babuke ndenle dɔɔnwo amaa wɔazonle awie mɔ. (Gyi. 20:35) Bɛdabɛ mgbavolɛ nee mbɛlɛra, ɔnva nwo ninyɛne mɔɔ bɛ nye die nwo, ninyɛne mɔɔ bɛze ye yɛ, anzɛɛ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu anwubielɛ, dɔɔnwo wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛbahola bɛayɛ wɔ Awulae gyima ne anu a.—1 Kɔl. 15:58.

11. Saa wɔampele ɛ nwo wɔangɔ agyalɛ a duzu nvasoɛ a ɛbanyia a?

11 Ɔwɔ nuhua kɛ mgbavolɛ nee mbɛlɛra dɔɔnwo bɛahulo kɛ bɛbagya ɛdeɛ, noko ɔlua ndelebɛbo kpalɛ bie mɔ ati ɔnle kɛ bɛpele bɛ nwo. Pɔɔlo hanle hilele ngakula kɛ bɛhendɛ ‘bɛdwu agyalɛ zo,’ mekɛ mɔɔ nla nwo atiakunluwɔzo mɔɔ anu yɛ se kpalɛ anloa kɛha aze la. (1 Kɔl. 7:36; ɔ bo ɛkɛ edwɛkɛ) Ɔdie mekɛ na wɔanwu kɛzi ɛdawɔ mumua ne ɛde, wɔanyia ɛbɛlabɔlɛ nu anwubielɛ mɔɔ ɛhyia nwo na wɔahola wɔakpa bokavolɛ mɔɔ fɛta la. Anyebolo kpole wɔ agyalɛ ndane ɛhanlɛ ne anu, awie ka a ɔngola ɔngakyi ɔ nloa ɛlɛ.—Nolo. 5:2-5.

Belazinlililɛ Wɔ Mgbanyinli Mekɛ Nu

12. (a) Kɛzi kunlavolɛ Ana vale ye gyinlabelɛ ne mɔɔ hakyile la lile gyima ɛ? (b) Nwolɛ adenle boni a ɔnyianle a?

12 Ɔbayɛ kɛ Ana mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Luku Edwɛkpa ne anu la lile alɔbɔlɛ kpole wɔ mekɛ mɔɔ ɔ hu wule arɛlevilɛ nu wɔ bɛ agyalɛ ne anzi ɛvolɛ nsuu pɛ la. Yɛnze saa ɛnee bɛlɛ ngakula anzɛɛ ɔzuzule nwo ɛlɛ kɛ ɔbahɔ agyalɛ bieko a. Noko Baebolo ne bɔ amaneɛ kɛ mekɛ mɔɔ Ana lile ɛvolɛ 84 la ɛnee ɔtɛde kunlavolɛ. Yɛbahola yɛagyinla mɔɔ Baebolo ne ka la azo yɛazi ye pi kɛ Ana gyinlabelɛ ne mɔɔ hakyile la ati ɔvale nwolɛ adenle ne ɔhwenle ɔbikyele Gyihova. “Ɔ gyakɛ amkpa Ɛzonlenlɛ Sua ne anu ɛlɛ; dahuu ɔvale ɛhɔnehyelɛ nee nzɛlɛlɛ ɔzonlenle ye Nyamenle nɔɔzo nee ewiazo.” (Luku 2:36, 37) Yemɔti, ɛnee ye Nyamenle ɛzonlenlɛ a hyia ye tɛla debie biala wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu a. Ɛnee ɔhyia mɔdenlebɔlɛ, noko ɔnyianle nwolɛ ahatualɛ kpole. Ɔnwunle Gyisɛse ngakula nu na ɔlile ɔ nwo daselɛ ɔhilele awie mɔ kɛ Mɛzaya ɛhye mɔɔ ɛlɛba la bamaa bɛanyia fanwodi.—Luku 2:38.

13. (a) Duzu a kile kɛ Dɔkase bɔle mɔdenle kpalɛ wɔ asafo ne anu a? (b) Adenle boni azo a Dɔkase nyianle ye kpalɛyɛlɛ nee ye ahunlunyele ne azo ahatualɛ a?

13 Ɛnee raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Dɔkase anzɛɛ Tabeta la de Dwɔpa, tete sua bie mɔɔ la nyevile nloa wɔ Gyɛlusalɛm sɔlɔ adɔleɛ la azo. Kɛmɔ Baebolo ne anga kunli biala anwo edwɛkɛ la ati, ɔbayɛ kɛ ɛnee ɔngya nrenya wɔ zɔhane mekɛ ne. Dɔkase “vale ye mekɛ yɛle ahunlunyele gyima na ɔboale ehyiavolɛma.” Ɔda ali kɛ ɔkpomgbale adɛladeɛ ɔmanle ahunlanvolɛ mraalɛ nee menli gyɛne, na ɛhye manle bɛ nye liele ɔ nwo kpalɛ. Yemɔti, mekɛ mɔɔ ɔ nwo dole ye arɛlevilɛ nu na ɔwule la, asafo ne zoanle manle bɛhɔvale Pita kɛ ɔradunwue bɛ diema raalɛ ne. Mɔɔ ye ewudwazo ne anwo edwɛkɛ dɛlɛle Dwɔpa amuala la, menli dɔɔnwo rayɛle diedima. (Gyi. 9:36-42) Ɔbayɛ kɛ ɛnee Dɔkase mumua ne ɛlua ye ahunlunyele kɛnlɛma ne azo ɛboa bɛ nuhua bie mɔ ɛlɛ.

14. Duzu a ka Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la maa bɛtwe bɛbikye Gyihova a?

14 Kɛmɔ ɛnee ɔde wɔ Ana nee Dɔkase afoa nu la, ɛnɛ menli dɔɔnwo di belazinli wɔ bɛ mgbanyinli mekɛ nu. Bie mɔ ɛtɛnyianle bokavolɛ mɔɔ bɛkulo. Bie mɔ noko ɛbɔ ewole anzɛɛ bɛ bokavolɛ ɛwu. Saa bɛnlɛ bokavolɛ mɔɔ bɛbaha bɛ ti anu edwɛkɛ bɛahile ye a, ɔmaa Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la fa bɛ nwo to Gyihova anwo zo bɔkɔɔ. (Mrɛ. 16:3) Silvia, adiema raalɛ bie mɔɔ ɛngya nrenya na yeva ɛvolɛ mɔɔ bo 38 yezonle wɔ Bɛtɛle la ze kɛ ɛhye le nyilalɛ. Ɔka kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie a mete nganeɛ kɛ akee mevɛ. Medwenle nwo kɛ, nwane a bamaa me anwosesebɛ a?” Akee ɔtoa zo kɛ: “Na kɛmɔ melɛ anwodozo kɛ Gyihova ze mɔɔ mehyia nwo tɛla medame mumua ne la ati, ɔmaa mebikye ye. Fane dɔɔnwo ne ala menyia anwosesebɛ mefi ɛleka mɔɔ me nye ɛnla la.” Mekɛ biala mɔɔ yɛkɛhwe yɛkɛbikye Gyihova la, ɔdie yɛ wɔ adenle kɛnlɛma zo na ɔboa yɛ.

15. Kɛzi Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la bɛahola ‘abuke bɛ munli nu’ ala ɛlɔlɛ ali ɛ?

15 Belazinlililɛ maa bɛnyia nwolɛ adenle dɔɔnwo “bɛbuke bɛ munli nu” wɔ ɛlɔlɛ nu. (Bɛgenga 2 Kɔlentema 6:11-13.) Jolene, adiema raalɛ mɔɔ ɛtɛgyale na yeva ɛvolɛ 34 yeyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne la ka kɛ: “Mebɔ mɔdenle kɛ me nee menli bava agɔnwolɛ mɔɔ anu yɛ se, tɛ me tipɛnema angome, emomu, menli kɔsɔɔti. Belazinlililɛ le mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛfa ɛmaa Gyihova, wɔ abusua, nee ɛ mediema mrenya nee mraalɛ, yɛɛ wɔ kpalɛzo amra a. Mɔɔ melɛnyi la ɛnee me nye ɛlɛdie me belazinlililɛ gyinlabelɛ ne anwo.” Menli mɔɔ bɛ ɛvolɛ ɛhɔ ɔ nyunlu, bɛdabɛ mɔɔ bɛnlɛ anwosesebɛ kpalɛ, mrɛladane mɔɔ ɛnlɛ bokavolɛ, ngakula, nee menli mɔɔ ɛha mɔɔ wɔ asafo ne anu la anye die moalɛ mɔɔ menli mɔɔ ɛtɛgyale fi bɛ ahonle nu fa boa bɛ la anwo kpalɛ. Nɔhalɛ nu, mekɛ biala mɔɔ yɛkɛla ɛlɔlɛ ali yɛkɛhile awie mɔ la, yɛ nye die kpalɛ. Asoo ɛdawɔ noko ɛbahola ‘wɔabuke wɔ munli nu’ wɔala ɛlɔlɛ ali wɔahile awie mɔ ɔ?

Belazinli Mɔɔ Bɛdi Bɛkɔ Ewule Nu

16. (a) Duzu ati a Gyisɛse lile belazinli hɔle ewule nu a? (b) Kɛzi Pɔɔlo vale ye belazinlililɛ ne lile gyima nrɛlɛbɛ nu ɛ?

16 Gyisɛse angya raalɛ ɛlɛ; ɛnee ɔwɔ kɛ ɔsiezie ɔ nwo ɔmaa ɛzonlenlɛ gyima ne mɔɔ bɛvale bɛmanle ye la na ɔyɛ. Ɔdule adenle ɔhɔle ɛleka moamoa, ɔyɛle gyima ɔvi nwonlomɔ mangyee toonwo nɔɔzo, yɛɛ awieleɛ bɔkɔɔ ne ɔvale ye ngoane ɔbɔle afɔle. Kɛmɔ ɛnee ɔle belazinli la ati ɔboale ye ɔmanle ɔholale ɔyɛle gyima ɛhye. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo pɛle adenle mayɛlɛ apenle apenle yɛɛ ɔyiale ngyegyelɛ mgbole wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu. (2 Kɔl. 11:23-27) Ɔwɔ nuhua kɛ bie a ɛnee Pɔɔlo ɛgya ɛlɛ ɛdeɛ, noko mekɛ mɔɔ bɛkpale ye ɛzoanvolɛ la yeangulo kɛ ɔkɛgya. (1 Kɔl. 7:7; 9:5) Ɔlua ɛzonlenlɛ gyima ne ati Gyisɛse nee Pɔɔlo dule folɛ kɛ menli mɔɔ kɛhola la ɛzukoa bɛ neazo ne. Noko akee, bɛ nuhua biala anyɛ ye mɛla kɛ ɔwɔ kɛ Nyamenle azonvolɛ di belazinli kɔ ewule nu.—1 Tem. 4:1-3.

17. Adenle boni azo a bie mɔ ɛli Gyisɛse nee Pɔɔlo neazo ne anzi a, na duzu ati a yɛkola yɛdie yɛdi kɛ Gyihova anye sɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛbɔ afɔle zɛhae la ɛ?

17 Ɛnɛ, bie mɔ noko ɛzi kpɔkɛ kɛ bɛdi belazinli amaa bɛahola bɛayɛ bɛ ɛzonlenlɛ gyima ne kpalɛ. Harold mɔɔ yɛbɔle ye duma wɔ mɔlebɛbo ne la, ɛva ɛvolɛ mɔɔ bo 56 ɛyɛ gyima wɔ Bɛtɛle. Ɔka kɛ: “Mekazonle ɛvolɛ bulu wɔ Bɛtɛle la, ɛnee menwu agyalɛma mɔɔ anwodolɛ anzɛɛ bɛ awovolɛ mɔɔ ɛyɛ mgbanyinli la ati ɔwɔ kɛ bɛfi Bɛtɛle la dɔɔnwo. Ɛnee me awovolɛ ɛwu. Na kɛmɔ ɛnee mekulo Bɛtɛle kpalɛ la ati meangulo kɛ mebagya na zɔhane nwolɛ adenle ne avi me sa kenlebie.” Zɔhane ala a ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la, adekpakyelɛnli bie mɔɔ ɛnee ɛva ɛvolɛ dɔɔnwo ɛyɛ gyima ne na bɛfɛlɛ ye Margaret la hanle kɛ: “Menyianle nwolɛ adenle dɔɔnwo mɔɔ anrɛɛ mebahola meagya a, noko meambikye nwo ɛlɛ. Emomu, menvale fanwodi nee adenle bieko mɔɔ belazinlililɛ manle menyianle la menyɛle dɔɔnwo wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu, na ɛhye ɛmaa me nye ɛlie kpole.” Nɔhalɛ nu, Gyihova arɛle ɛnrɛvi awie biala mɔɔ kɛbɔ afɔle zɛhae wɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ duma nu la.—Bɛgenga Ayezaya 56:4, 5.

Fa Wɔ Gyinlabelɛ Ne Di Gyima Kpalɛ

18. Adenle boni azo a awie mɔ bɛahola amaa Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la anwosesebɛ na bɛaboa bɛ a?

18 Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale mɔɔ ɛlɛbɔ mɔdenle kpalɛ wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu la fɛta nganvolɛ nee anwosesebɛmanlɛ. Yɛkulo bɛ na yɛ nye sɔ moalɛ kpole mɔɔ bɛfa bɛmaa asafo ne la. Saa yɛyɛ sunsum nu “mediema mrenya nee mraalɛ, ninlima nee mralɛ” yɛmaa bɛ amgba a bɛ nwo ɛnrɛyɛ bɛ koonwu ɛlɛ.—Bɛgenga Maake 10:28-30.

19. Duzu a ɛbahola wɔayɛ na wɔanyia wɔ belazinlililɛ zo nvasoɛ kpalɛ a?

19 Saa ɛdawɔ mumua ne a ɛkulo kɛ ɛdi belazinli anzɛɛ gyinlabelɛ bie ati a yera ye zɛhae a, maa Baebolo nu nee ɛnɛ mekɛ ye neazo ɛhye mɔ ɛkyekye ɛ rɛle kɛ ɛbahola wɔanyia anyelielɛ nee ahunlundwolɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Ahyɛlɛdeɛ bie mɔ wɔ ɛkɛ a yɛ nye da bɛ ade, noko bie mɔ wɔ ɛkɛ a yɛ nye ɛnla bɛ fee. Yɛ nye sɔ bie mɔ ɛkɛ ne ala, noko bie mɔ ɛdeɛ ɔkyɛ na yɛanwu nvasoɛ mɔɔ wɔ zo la. Yemɔti, dɔɔnwo gyi yɛ nwo zo. Duzu a ɛbahola wɔayɛ na wɔanyia wɔ belazinlililɛ zo nvasoɛ kpalɛ a? Twe bikye Gyihova, yɛ dɔɔnwo wɔ Nyamenle ɛzonlenlɛ gyima ne anu, na buke wɔ munli nu kulo awie mɔ. Kɛmɔ agyalɛ de la, saa yɛbu belazinlililɛ kɛmɔ Nyamenle bu ye la na yɛfa ahyɛlɛdeɛ ɛhye yɛdi gyima kpalɛ a yɛbanyia zolɛ nvasoɛ.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ]

^ ɛden. 1 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu belazinlililɛ gyi ɛkɛ maa raalɛ anzɛɛ nrenya mɔɔ ɛtɛgyale.

Asoo Ɛkakye?

• Ndenle boni azo a belazinlililɛ kola yɛ ahyɛlɛdeɛ a?

• Kɛ ɔkɛyɛ na belazinlililɛ ayɛ nyilalɛ wɔ mgbavolɛ mekɛ nu ɛ?

• Ndenle boni a Keleseɛnema mɔɔ ɛtɛgyale la lɛ bikye Gyihova kpalɛ na bɛbuke bɛ munli nu wɔ ɛlɔlɛ nu a?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]