Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asetɛnla Mɔɔ Ɛngyi Bodane Zo—Duzu Ati Ɔ?

Asetɛnla Mɔɔ Ɛngyi Bodane Zo—Duzu Ati Ɔ?

Asetɛnla Mɔɔ Ɛngyi Bodane Zo—Duzu Ati Ɔ?

BELEMGBUNLI SƆLƆMƆN hanle kɛ sonla ye “ngoane mekɛ [le] ezinraa” na ɔse waa kɛ “ɛlawolɛ la.” Noko kɛmɔti a ɔwɔ kɛ yɛdie yɛdi kɛ asetɛnla kpalɛ mɔɔ tɛla ɛhye la bara ɛ? (Nolobɔvo ne 6:12) Nyamenle Edwɛkɛ Baebolo ne mɔɔ nuhua edwɛkɛ kɔsɔɔti le nɔhalɛ la bɔ yɛ ɛwɔkɛ kɛ asetɛnla mɔɔ di munli la bara kenlebie.—2 Temɔte 3:16, 17.

Baebolo ne maa yɛnwu Nyamenle mɔlebɛbo bodane mɔɔ ɛnee ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne la. Eza ɔkilehile deɛmɔti mɔɔ mgbɔvodɛne, nzisi, nee amaneɛnwunlɛ ɛbu ewiade ye la anu. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛte ninyɛne ɛhye mɔ abo ɛ? Deɛmɔti menli dwenle kɛ bodane ɛnle asetɛnla nu la a le kɛ bɛnze anzɛɛ bɛkpo Nyamenle bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne nee alesama mɔɔ bɛde zo la.

Bodane Boni A Nyamenle Lɛ Maa Azɛlɛ Ne A?

Gyihova Nyamenle * bɔle azɛlɛ ne kɛ paladaese awuke mɔɔ di munli la manle alesama. Ɛleka mɔɔ mrenya nee mraalɛ bali munli na bɛ nye alie asetɛnla nu dahuu la. Nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye nee edwɛkɛ mɔɔ menli dɔɔnwo die di noko ɔngyi Ngɛlɛlera ne azo, kɛ Nyamenle bɔle azɛlɛ ne kɛ ɔfa yeayɛ menli sɔnea saa bɛfɛta kɛ bɛtɛnla asetɛnla mɔɔ di munli la anu wɔ sunsum ewiade bie anu la ɛnnyia.—Nea ɛlɛka  “Asoo Yɛbavi Azɛlɛ Ye Azo Kolaa Na Yɛanyia Asetɛnla Kpalɛ?” mɔɔ wɔ mukelɛ 6 la.

Nyamenle bɔle nrenya nee raalɛ wɔ Ye ɛsaso zo, ɔmanle bɛ adenle kɛ bɛzukoa Ye subane ngɛnlɛma ne mɔ. (Mɔlebɛbo 1:26, 27) Ɔbɔle bɛ mɔɔ ɛnee bɛdi munli. Ɛnee bɛlɛ debie biala mɔɔ bamaa bɛanyia asetɛnla mɔɔ di munli na nvasoɛ wɔ zo dahuu la. Mɔɔ boka ɛhye anwo la a le kɛ bɛbawo na bɛanlea azɛlɛ ne azo, bɛamaa azɛlɛ ne kɔsɔɔti ahakyi paladaese kɛ Yidɛn tola ne la.—Mɔlebɛbo 1:28-31; 2:8, 9.

Duzu A Angɔ Boɛ A?

Ɔda ali kɛ, debie bie angɔ ye boɛ fee. Alesama ɛnla Nyamenle subane ngɛnlɛma ne mɔ ali. Azɛlɛ ne ɛnle paladaese. Duzu a zile a? Yɛ awovolɛ mɔɔ lumua, Adam nee Yive anva adenle mɔɔ bɛlɛ bɛkpa mɔɔ bɛkulo la bɛanli gyima wɔ adenle kpalɛ zo. Ɛnee bɛkpondɛ kɛ bɛyɛ kɛ “ɔdaye Nyamenle la,” na “bɛanwu mɔɔ le kpalɛ, [bɛanwu] mɔɔ le ɛtane la” amaa bɛazi bɛ kpɔkɛ. Wɔ ɛhye ɛyɛlɛ nu, bɛvale atuadelɛ adenle ne mɔɔ ɛnee Seetan Abɔnsam lua zo la azo.—Mɔlebɛbo 3:1-6.

Yemɔti, ɛtane ɛnle awozinli nu debie mɔɔ Nyamenle hyehyɛle dole ɛkɛ a. Mekɛ mɔɔ Seetan—yɛɛ nzinlii Adam nee Yive—dele atua tiale Nyamenle tumililɛ la yɛɛ ɛtane rale a. Ɔlua bɛ atuadelɛ ne ati, yɛ awovolɛ mɔɔ lumua la minlinle Paladaese nee asetɛnla mɔɔ di munli la, bɛvale ɛtane nee ewule bɛrale bɛdabɛ mumua ne nee bɛ bo zo amra—alesama abusua ne kɔsɔɔti anwo zo. (Mɔlebɛbo 3:17-19; Wulomuma 5:12) Ɛhye a ɛmaa tɛnlabelɛ ne ɛyɛ kɛ asɛɛ asetɛnla ɛngyi bodane zo la.

Duzu Ati A Bɛampɛ Ɛtaneyɛlɛ Zo Ɛ?

Bie mɔ biza kɛ, ‘Duzu ati a Nyamenle ampɛ ɛtaneyɛlɛ zo ɛkɛ ne ala yeanzɛkye Seetan nee atuadelɛma mɔɔ ɛha la na yeambɔ asetɛnla fofolɛ bo ɛ?’ Asoo nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ anrɛɛ ɔbayɛ ye zɔ ɔ? Saa ɛte kɛ arane bie mɔɔ lɛ tumi la ku menli mɔɔ nee ye ɛnyɛ adwenle wɔ ye tumililɛ ne anwo la ɛkɛ ne ala a duzu a ɛbayɛ a? Asoo ninyɛne ɛhye mɔ ɛmmaa menli mɔɔ bɛ adwenle nu la ɛkɛ la ɛndwe bɛ nwo ɛnvi arane ne anwo na bɛmbu bɛ nye bɛngua ye ɛbɛlabɔlɛ nwo ngyinlazo zo ɔ?

Nyamenle zile kpɔkɛ kɛ ɔnrɛva ɔ sa ɔnrɛha atuadelɛma ne wɔ ɛkɛ ne ala. Ye nrɛlɛbɛ ne ati, ɔmanle mekɛ guale nu amaa bɛaziezie edwɛkɛ mɔɔ rale ye tumililɛ ne anwo wɔ Yidɛn la bɔkɔɔ.

Bɛbaye Ɛtane Kɔsɔɔti Bavi Ɛkɛ

Debie ko mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛkakye la a le ɛhye: Nyamenle ɛmaa ɛtane nwo adenle mekɛ ekyi bie. Ɔyɛle ɛhye ɔluakɛ ɛnee ɔze kɛ saa bɛsiezie ye tumililɛ ne anwo edwɛkɛ ne mɔɔ atuadelɛ ne manle ɔrale la bɛwie a, ɔbahola yeaye mɔɔ ɛtane ɛva ɛra la yeavi ɛkɛ bɔkɔɔ.

Nyamenle ɛtɛgyakyile ye bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne nee alesama la anzi ɛlilɛ. Gyihova ɛlua ngapezonli Ayezaya anwo zo yeha kɛ Ɔdaye yɛɛ Ɔyɛle azɛlɛ ne a, na “yeambɔ ye sesakaa biala yeanzie ɛkɛ; ɔbɔle [azɛlɛ], amaa sonla adɛnla” zo. (Ayezaya 45:18) Ɔnrɛhyɛ biala, ɔbamaa azɛlɛ ne ali munli kɛmɔ ɔbɔle ɔ ti anu wɔ mɔlebɛbo ne la. Saa awie biala nwu ye kɛ adenle mɔɔ ɔdua zo ɔdi ye tumi la fɛta a, bɛbabua ye benle wɔ mekɛ mɔɔ ɔbalua ye tumi kpole ne azo yeayɛ ye ɛhulolɛdeɛ na yeazɛkye ɛtane kɔsɔɔti bɔkɔɔ la. (Ayezaya 55:10, 11) Wɔ asɔneyɛlɛ nwo neazo ne anu, Gyisɛse Kelaese zɛlɛle Nyamenle kɛ ɔyɛ ɛhye. Gyisɛse hanle kɛ saa yɛyɛ asɔne a yɛha kɛ: “Bɛyɛ wɔ ɛhulolɛdeɛ wɔ azɛlɛ ye azo, kɛmɔ bɛyɛ ye wɔ anwuma lɔ la.” (Mateyu 6:9, 10) Duzu a ɛhye kile a?

Nyamenle Ɛhulolɛdeɛ Maa Azɛlɛ Ne

Mɔɔ boka ninyɛne gyɛne nwo la, “bɛlɛvoma bava azɛlɛ ne ayɛ bɛ ɛdeɛ.” (Edwɛndolɛ 37:9-11, 29; Mrɛlɛbulɛ 2:21, 22) Baebolo ne ka ye wɔ Gyisɛse Kelaese anwo kɛ, “mɔɔ ɛnlɛ bie la fɛlɛ a ɔdie ye zo, ɔdie ehyianli nee mɔɔ ɛnlɛ boavolɛ la zo.” Ɔbalie bɛ yeavi “nzisi nee konle” anzɛɛ basabasayɛlɛ nu. (Edwɛndolɛ 72:12-14) Konle, ewule, ɛzunlɛ, nyane anzɛɛ amaneɛnwunlɛ ɛnle ɛkɛ bieko. (Edwɛndolɛ 46:9; Yekile 21:1-4) Menli pemgbenleamgbe mɔɔ wule wɔ mekɛ mɔɔ Nyamenle manle ɛtaneyɛlɛ nwo adenle la badwazo ara ngoane nu wɔ azɛlɛ ye azo, na bɛbanyia ninyɛne ɛhye mɔ nee nyilalɛ gyɛne dɔɔnwo.—Dwɔn 5:28, 29.

Nɔhalɛ nu, Gyihova baye ngyegyelɛ mɔɔ Seetan atuadelɛ ne ɛva ɛra la avi ɛkɛ. Bɛbaye ngyegyelɛ ɛhye mɔ bɔkɔɔ yemɔti, “Bɛnrɛhakye dɛba ne amaneɛnwunlɛ ne [ninyɛne mɔɔ maa bɛdi alɔbɔlɛ nee nyane ɛnɛ la kɔsɔɔti]” bieko. (Ayezaya 65:16-19, NW) Ɔnva nwo mɔɔ ɔbazi biala la, anyelazo ɛhye bara nu. Nyamenle ɛmbɔ adalɛ. Ye ɛwɔkɛ kɔsɔɔti ba nu. Asetɛnla ɛnrɛyɛ kɛ edwɛkɛ ɛhye la bieko, “ɔ muala le mgbane, yɛɛ ɔle kɛ ɛlɛkye anwoma la.” (Nolobɔvo ne 2:17) Emomu, menli bɛanyia bodane wɔ bɛ asetɛnla nu.

Na ɛnɛ noko ɛ? Asoo Baebolo ne mɔɔ ɛbazukoa na wɔade Nyamenle bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne abo la bahola amaa wɔ asetɛnla ali munli ɛnɛ ɔ? Edwɛkɛ mɔɔ li amozi wɔ edwɛkɛ ɛhye mɔ anu mɔɔ yɛbazuzu nwo la baye kpuyia ɛhye anloa.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ]

^ ɛden. 5 Wɔ Baebolo ne anu, Gyihova le Nyamenle duma.

[Ɛlɛka wɔ mukelɛ 6]

 Asoo Yɛbavi Azɛlɛ Ye Azo Kolaa Na Yɛanyia Asetɛnla Kpalɛ?

Wɔ ɛvoya dɔɔnwo anu, menli mɔɔ ɛnze Nyamenle bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne anwo ɛhwee la ɛhilehile kɛ ɔwɔ kɛ yɛfi azɛlɛ ye azo kolaa na yɛahola yɛanyia asetɛnla mɔɔ di munli.

Bie mɔ hanle kɛ ɛnee ɛkɛla ne “wɔ asetɛnla mɔɔ kpogya la anu kolaa na yearawolo sonlabaka ne anu.” (New Dictionary of Theology) Bie mɔ noko hanle kɛ bɛvale ɛkɛla ne “bɛdole efiade wɔ sonlabaka ne anu kɛ bɛfa bɛahwe ɔ nzo wɔ ye ɛtane mɔɔ ɔyɛle wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ anwuma la anwo.”—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.

Giliki nrɛlɛbɛvolɛma mɔɔ bie mɔ a le Socrates nee Plato la hilehilele ɛhye: Kyesɛ ɛkɛla ne fi dasanli nwonane ne anu na “bɛaye ye bavi ye akpɔsahɔlɛ nee ye ɛzɛlɛde nee ye sulosulo, ye atiakunluwɔzo ɛtane, nee amaneɛnwunlɛ mɔɔ alesama kɔ nu la kɔsɔɔti anu” na yeahɔdɛnla “nyamenle ne mɔ avinli wɔ mekɛ mɔɔ bara la kɔsɔɔti anu.”—Plato’s Phaedo, 81, A.

Nzinlii, bɛdabɛ mɔɔ bɛfɛlɛ bɛ nwo Keleseɛnema mgbanyima la vale Giliki nrɛlɛbɛvolɛma ɛhye “nzuzulɛ mɔɔ fane ɛkɛla ne mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ anwo la” bokale bɛ ngilehilelɛ nwo.—Christianity—A Global History.

Fa nzuzulɛ ɛhye toto Baebolo ne anu nɔhalɛ edwɛkɛ nsa anwo nea:

1. Nyamenle bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne la a le kɛ ɔbayɛ alesama awuke dahuu, tɛ kɛ ɔfa yeazɔ bɛ yeanlea wɔ mekɛ ekyi bie anu saa bɛfɛta kɛ ɔ nee bɛ tɛnla anwuma a. Saa Adam nee Yive lile Nyamenle mɛla zo a, anrɛɛ bɛtɛte azɛlɛ ye azo wɔ paladaese.—Mɔlebɛbo 1:27, 28; Edwɛndolɛ 115:16.

2. Ɛzonlenlɛ dɔɔnwo kilehile kɛ sonla ɛkɛla—debie bie mɔɔ ɛnlɛ nwonane na ɔvea sonla nu—noko Baebolo ne kilehile debie mɔɔ ɔ bo ɛdelɛ ɛnye se la. Sonla le “ɛkɛla mɔɔ de aze” bɛvale “ndɛtɛlɛ” a bɛbɔle ye a. (Mɔlebɛbo 2:7, NW) Baebolo ne ɛnga ɛkɛla ɛhye anwo edwɛkɛ kɛ ɔnnwu ɛlɛ. Ɔka kɛ bɛkola bɛku ɛkɛla ne, anzɛɛ bɛsɛkye ye bɔkɔɔ mɔɔ ɔndɛnla ngoane nu bieko a. (Edwɛndolɛ 146:4; Nolobɔvo ne 9:5, 10; Yizikeɛle 18:4, 20NW) Ɛkɛla mɔɔ lumua, Adam, wule na ɔziale ɔhɔle ndɛtɛlɛ ne mɔɔ bɛvale bɛbɔle ye la anu. Ɔziale ɔyɛle kɛ ye dɛba ne la, ye ngoane vile ɔ sa.—Mɔlebɛbo 2:17; 3:19.

3. Sonla ngoane mɔɔ ɔbanyia ye kenlebie la ɛngyi ɛkɛla mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ mɔɔ fi sonla nu kɔ sunsum ewiade bie anu mɔɔ ɔlɛ la azo, emomu, ɔgyi Nyamenle ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ kɛ ɔbadwazo mɔwuamra yeara ngoane nu wɔ paladaese azɛlɛ ne azo la azo.—Daneɛle 12:13; Dwɔn 11:24-26; Gyima ne 24:15.