Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

DASEVOLƐ BIE NEE AWIE ADWELIELILƐ

Mekɛ Boni A Nyamenle Belemgbunlililɛ Ne Bɔle Ɔ Bo Kɛ Ɔdi Tumi A? (Foa 2)

Mekɛ Boni A Nyamenle Belemgbunlililɛ Ne Bɔle Ɔ Bo Kɛ Ɔdi Tumi A? (Foa 2)

Edwɛkɛ mɔɔ wɔ ɛke la le adwelie mɔɔ Gyihova Dasevolɛ bie nee awie bahola ali. Yɛva ye kɛ Dasevolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Frank la ɛzia ɛra nrenya bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye John la sua nu.

NƐBUKADENƐZA ƐLALƐ NE—YE MUKENYE SIKALƐ

Frank: John, me nye ɛlie kɛ menwu wɔ bieko la. Dahuu me nye die yɛ dapɛne Baebolo ɛzukoalɛ ne anwo. * Kɛ ɛ nwo de ɛ?

John: Mete kpɔkɛ, mo.

Frank: Me nye ɛlie kɛ ɛte kpɔkɛ la. Ɛkenle mɔɔ membale ɛke la, yɛhanle deɛmɔti Gyihova Alasevolɛ ka kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bɔle ɔ bo kɛ ɔdi tumi wɔ 1914 la anwo edwɛkɛ. * Kɛmɔ yɛhanle la, yɛnwunle nwolɛ daselɛ ekyi wɔ ngapezo mɔɔ wɔ Daneɛle buluku ne tile 4 la anu. Ɛkakye mɔɔ bɛha wɔ ɛkɛ ne la ɔ?

John: Yemɔ a le Belemgbunli Nɛbukadenɛza ɛlalɛ ne mɔɔ fane baka kpole bie anwo la.

Frank: Wɔyɛ deɛ bɔkɔɔ. Wɔ ɛlalɛ ne anu, Nɛbukadenɛza nwunle baka kpole bie mɔɔ ye tendenle dwu anwuma la. Ɔdele kɛ Nyamenle soanvolɛ ne se bɛpɛ baka ne bɛdo aze, na bɛgyakyi ye dosinli ne wɔ azɛlɛ ne anwo. Ye “ɛvolɛ nsuu” anzi, baka ne bafifi bieko. * Eza yɛzuzule deɛmɔti ngapezo ne bara nu fane nwiɔ la anwo. Ɛkakye mɔɔ lumua rale nu la ɔ?

John: Ɔle debie mɔɔ dole Nɛbukadenɛza, ɔnle zɔ ɔ? Ye adwenle anyɛ gyima wɔ ɛvolɛ nsuu anu.

Frank: Yemɔ ala ɛne. Nɛbukadenɛza adwenle anyɛ gyima wɔ mekɛ ekyi anu, yemɔti bɛpɛle ye tumililɛ ne azo. Noko ngapezo ne mɔɔ bara nu kpole la anu, adenle bie azo bɛbapɛ Nyamenle tumililɛ ne azo wɔ ɛvolɛ nsuu anu. Kɛmɔ yɛnwunle ye la, ɛvolɛ nsuu ne bɔle ɔ bo wɔ mekɛ mɔɔ bɛzɛkyele Gyɛlusalɛm wɔ 607 K.Y.M. la. Ɔvi zɔhane mekɛ ne, arelemgbunli biala ɛnle azɛlɛ ye azo mɔɔ bɛgyi Gyihova Nyamenle agyakɛ anu bɛlɛnea ye menli a. Noko akee, wɔ ɛvolɛ nsuu ne awieleɛ, Nyamenle baye Belemgbunli fofolɛ mɔɔ banlea ye menli​—awie mɔɔ wɔ anwuma la. Ɛhye kile kɛ, ɛvolɛ nsuu ne awieleɛ a Nyamenle anwuma Belemgbunlililɛ ne babɔ ɔ bo ali tumi a. Kɛkala, yɛlumua yɛzuzu mekɛ mɔɔ ɛvolɛ nsuu ne bɔle ɔ bo la anwo. Yemɔti saa yɛkola yɛnwu mekɛ tendenle mɔɔ ɔbali a, yɛɛ yɛbanwu mekɛ mɔɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bɔle ɔ bo kɛ ɔdi tumi a. Wɔde mɔɔ meha la abo ɔ?

John: Ɛhɛe, ndinu ɛhye ɛmaa mehakye.

Frank: Wɔyɛ deɛ. Maa yɛbɔ ɔ bo, na yɛnlea kɛzi ɛvolɛ nsuu ne tendenle bayɛ la. Megenga nwolɛ debie kɛkala amaa meahakye nuhua edwɛkɛ titile ne. Mebabɔ mɔdenle meahilehile nu.

John: Yoo.

ƐVOLƐ NSUU AWIELEƐ​—AWIELEƐ MEKƐ NE BƆ Ɔ BO

Frank: Ɔda ali kɛ ngapezo ne mɔɔ lumua rale nu wɔ Nɛbukadenɛza anwo zo la lile ɛvolɛ nsuu ala. Noko mɔɔ ɔbara nu kpole mɔɔ fane Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo la bayɛ mekɛ tendenle kpalɛ, ɔnrɛyɛ ɛvolɛ nsuu ala.

John: Kɛmɔti a ɛlɛka ye zɔ ɛ?

Frank: Kakye kɛ ɛvolɛ nsuu ne bɔle ɔ bo wɔ mekɛ mɔɔ bɛzɛkyele Gyɛlusalɛm wɔ 607 K.Y.M. la. Saa yɛbɔ ɔ bo yɛtia yɛfi zɔhane ɛvolɛ ne anu a, ɛvolɛ nsuu ne badwu ɛvolɛ 600 K.Y.M. azo. Noko debie titile biala anzi zɔhane ɛvolɛ ne anu mɔɔ fane Nyamenle tumililɛ nwo a. Bieko, kɛmɔ yɛzuzule nwolɛ la, ɛvoya dɔɔnwo mɔɔ ɛnee Gyisɛse wɔ azɛlɛ ye azo la anzi, ɔhilele kɛ ɛvolɛ nsuu ne ɛtɛbale awieleɛ.

John: Ɛhɛe. Akee mehakye.

Frank: Yemɔti, kɛ anrɛɛ ɔbayɛ ɛvolɛ nsuu ala la, ɛvolɛ nsuu ne bayɛ mekɛ tendenle bie.

John: Mekɛ tendenle nyɛ?

Frank: Yekile buluku ne mɔɔ nee Daneɛle buluku ne anu edwɛkɛ bikye nwo la, boa maa yɛnwu kɛzi ɛvolɛ nsuu ne tendenle bayɛ la pɛpɛɛpɛ. Ɔmaa yɛnwu kɛ ɛvolɛ nsa nee foa le kenle 1,260. * Yemɔti, ɛvolɛ nsuu​—mɔɔ ɔle ɛvolɛ nsa nee foa fane nwiɔ la​—bayɛ kenle 2,520. Ɛte ɔ bo ɔ?

John: Ɛhɛe, mete ɔ bo. Noko mennwu kɛzi ɛhye kile kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bɔle ɔ bo kɛ ɔdi tumi wɔ 1914 la.

Frank: Yoo, maa yɛnlea kɛ yɛbanwu kɛzi ɔfane nwolɛ la. Ɔdwu mekɛ ne bia a Baebolo ngapezo fa kenle ko gyinla ɛkɛ maa ɛvolɛ ko. * Saa yɛfa ye kɛ kenle ko le ɛvolɛ a, ɛvolɛ nsuu ne bayɛ ɛvolɛ 2,520. Saa yɛtia yɛfi 607 K.Y.M. azo a, ɛvolɛ 2,520 badwu ɛvolɛ 1914. * Ɛhye maa yɛnwu 1914 kɛ mekɛ mɔɔ ɛvolɛ nsuu ne rale awieleɛ, na Gyisɛse bɔle ɔ bo kɛ ɔdi Nyamenle Belemgbunlililɛ ne azo Belemgbunli la. Mɔɔ hyia kpalɛ la, ɔvi 1914 mɔɔ ba la, ninyɛne mgbole ɛsisi ewiade​—ninyɛne mɔɔ Baebolo ne hanle dole ɛkɛ ne kɛ ɔbazi wɔ awieleɛ mekɛ ne anu la.

John: Ninyɛne boni mɔ?

Frank: Suzu mɔɔ Gyisɛse hanle, mɔɔ bɛhɛlɛ ye wɔ Mateyu 24:7 la anwo nea. Gyisɛse kile mekɛ mɔɔ ɔbabɔ ɔ bo kɛ ɔdi tumi wɔ anwuma la, ɔhanle kɛ: ‘Maanle nee maanle baho atia bɛ nwo, arelemgbunli badwazo arelemgbunli nwo zo, ɛhɔne bara, yɛɛ azɛlɛ bakpusu ɛleka muala.’ Yɛ ye nzonlɛ kɛ Gyisɛse hanle dole ɛkɛ ne kɛ ɛhɔne bara yɛɛ azɛlɛ bakpusu wɔ zɔhane mekɛ ne anu. Nɔhalɛ nu, ewiade ɛhye ɛnwu zɛhae ngyegyelɛ ne dɔɔnwo wɔ ɛvoya mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, ɔnle zɔ ɔ?

John: Ɔle zɔ.

Frank: Wɔ ngyehyɛnu ɛhye anu, Gyisɛse eza hanle kɛ konle bazi wɔ mekɛ mɔɔ ɔbara kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne azo Belemgbunli la. Yekile buluku ne ɛngile konle mɔɔ bazi ɛleka ekyi bie la, emomu ɔkile konle mɔɔ baha ewiade amra amuala wɔ awieleɛ mekɛ ne anu la. * Ɛkakye mekɛ mɔɔ ewiade konle mɔɔ lumua la zile la ɔ?

John: Ɔzile wɔ 1914, ɛvolɛ ne mɔɔ ɛse Gyisɛse bɔle ye tumililɛ bo la! Metɛsuzule nwolɛ zɔhane ɛlɛ.

Frank: Saa yɛfa edwɛkɛ ngyikyi ɛhye mɔ amuala yɛbɔ nu​—ngapezo mɔɔ fane ɛvolɛ nsuu ne anwo yɛɛ Baebolo ngapezo gyɛne mɔɔ fane awieleɛ mekɛ ne anwo a​—ɔmaa yɛte ɔ bo. Gyihova Alasevolɛ die di kɛ Gyisɛse bɔle ɔ bo kɛ ɔdi Nyamenle Belemgbunlililɛ ne azo Belemgbunli wɔ 1914, na ɛvolɛ zɔhane anu a awieleɛ mekɛ ne bɔle ɔ bo a. *

John: Melɛnea kɛ mebade ɔ bo.

Frank: Ndelebɛbo wɔ nu. Kɛmɔ menganle la, ɔhyɛle ekyii na meade ɔ bo kpalɛ. Noko, meze kɛ yɛ adawubɔlɛ ne ɛboa wɔ ɛmaa wɔnwu kɛ bɛanga ɛvolɛ 1914 wɔ Baebolo ne anu ɛdeɛ, noko Gyihova Alasevolɛ maa diedi mɔɔ bɛlɛ wɔ zɔhane ɛvolɛ ne anwo la gyinla Ngɛlɛlera ne azo.

John: Me nye die ɛhye mɔɔ bɛyɛ la anwo kpalɛ​—ɔnva nwo edwɛkɛ biala mɔɔ bɛkɛha la, bɛmaa ɔgyinla ngɛlɛlera ne azo. Bɛmbɔ bɛ ti anu bɛnga. Noko, mennwu deɛmɔti ɔ bo ɛdelɛ yɛ se la. Duzu ati a Nyamenle anga angile yɛ wɔ Baebolo ne anu kɛ 1914 a bayɛ ɛvolɛ mɔɔ Gyisɛse babɔ ɔ bo ali tumi wɔ anwuma a?

Frank: John, wɔbiza kpuyia kpalɛ. Nɔhalɛ nu, edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ Ngɛlɛlera ne anu mɔɔ bɛanga ye wienyi a. Ɛnee kɛmɔti a Nyamenle manle bɛhɛlɛle Baebolo ne wɔ adenle mɔɔ ɔbahyia mɔdenlebɔlɛ na menli ade ɔ bo la ɛ? Meba ɛke bieko a yɛbaha nwolɛ edwɛkɛ.

John: Me nye balie nwolɛ.

Baebolo nu edwɛkɛtile bie wɔ ɛkɛ mɔɔ kye wɔ adwenle ɔ? Ɛkulo kɛ ɛnwu Gyihova Alasevolɛ diedi anzɛɛ nyɛleɛ bie anwo debie dɔɔnwo ɔ? Saa ye zɔhane a, yɛ ye ndɛndɛ ka kile Gyihova Alasevolɛ ne mɔ anu ko. Ɔ nye balie kɛ ɔ nee wɔ bazuzu zɔhane edwɛkɛ ne anwo.

^ ɛden. 5 Ɔlua Baebolo ɛzukoalɛ mɔɔ bɛnlie ɛhwee la azo, Gyihova Alasevolɛ nee menli ta sukoa Baebolo edwɛkɛtile ngakyile dɔɔnwo.

^ ɛden. 24 Nea ɛlɛka “Nɛbukadenɛza Ɛlalɛ Ne.”