Onlad karga

Onlad saray karga

Saray Makpel a Manamemben na Katooran so Matalona Sumpad Panamasegsegang na Nazi

Saray Makpel a Manamemben na Katooran so Matalona Sumpad Panamasegsegang na Nazi

Ontalindeg a Nagnap tan Walaan na Mapekder a Kombiksion

Saray Makpel a Manamemben na Katooran so Matalona Sumpad Panamasegsegang na Nazi

“ANA’KO, onkabat ka, tan paliketen mo so pusok, pian naebatan ko so mamalaw ed siak.” (Uliran 27:11) Sayan maaron kerew so mangipatnag a saray intelihentin pinalsa na Dios et sarag dan paliketen so puso nen Jehova lapud matulok tan matoor ira ed sikato. (Sofonias 3:17) Balet, say mamabalaw a si Satanas, so determinadon mamuyak ed katooran na saramay manseserbi ed si Jehova.​—Job 1:10, 11.

Nagkalalo la sanen kasakbayan a koma-20 a siglo nen sikato so nibantak diad dalin manlapud tawen, impanengneng nen Satanas so baleg a sanok to ed totoo nen Jehova. (Apocalipsis 12:10, 12) Anggaman kuan, saray tuan Kristiano so tinmalindeg a “nagnap tan walaan na mapekder a kombiksion” tan pinansiansia ray katooran da ed Dios. (Colosas 4:12NW) Konsideraen tayon magano so sakey a matalonggaring ya ehemplo na ontan a panamemben na katooran na saray Tastasi nen Jehova diad Alemanya antis tan legan na Guerra Mundial II.

Maseseg a Kimey ya Angitonton ed Subsubok ed Katooran

Diad dekada na 1920 tan ed asasakbay a dekaday 1930, saray Bibelforscher, bilang tawag ed saray Tastasi nen Jehova nensaman diad Alemanya, so angibunog na dakerakel a literatura ed Biblia. Diad baetan na 1919 tan 1933, angipalima ira na promedyon waloran libro, bokleta, odino magasin ed kada pamilya diad Alemanya.

Diad saman a panaon, sakey so Alemanya ed saray walaan na sankarakelan ya alanaan iran patumbok nen Kristo. Diad tua, ed saramay 83,941 a totoo ed sankamundoan ya akibiang ed Pangdem na Katawan nen 1933, ngalngali 30 porsiento so taga-Alemanya. Ag-abayag, sarayan Aleman a Tastasi so akaeksperiensia na alay irap iran subok ed katooran. (Apocalipsis 12:17; 14:12) Saray impangekal ed trabaho, impansukisok ed kaabungan, impamataynan manlapud saray eskuelaan so maples a linmoor a nansumpal ed saray impamekpek, inkaaresto tan inkipriso. (Litrato 1) Bilang resulta, diad saray taon a nansumpal ed Guerra Mundial II, walay dagup a 5 anggad 10 porsiento na saray Tastasi nen Jehova a nipisok ed panangipangawan iran kampo.

No Akin a Pinasegsegang na Saray Nazi Iray Tastasi

Balet, akin a sinagyat na saray Tastasi nen Jehova so sanok na say uley na Nazi? Diad libro ton Hitler​—1889-1936: Hubris, inkuan na propesor ed awaran a si Ian Kershaw a nagmaliw a puntirya na panamasegsegang iray Tastasi lapud ag-ira “sinmuko ed intiramintin kakaukolanen na gobierno a Nazi.”

Say libron Betrayal​—German Churches and the Holocaust, ya inuksoy na propesor na awaran a si Robert P. Ericksen tan say propesor na Judion panagaral a si Susannah Heschel, so angipaliwawa a saray Tastasi so “ag-akibiang ed karawalan odino say pangusar ed puersa militar. . . . Mapekder iray Tastasi ed neutralidad ed politika, a kabaliksan ton agda ibotos si Hitler nisay mansaludo ra ed si Hitler.” Inyarum ni na libro a saya so amasanok ed saray Nazi tan nidunget iray Tastasi ed kapasakitan lapud “ag-abuloyan na National Socialism so ontan ya ag-iyabobon.”

Say Sankamundoan a Protesta tan say Pirmin Panangataki

Panamegley na espisyal a mensahero, nen Pebrero 9, 1934, si Joseph F. Rutherford, a mangidadaulo ed kimey ed saman a panaon, so angipatulor na sulat a protesta ed si Hitler bilang ebat ed say ag-impangiyabuloy na Nazi. (Litrato 2) Nen Oktubre 7, 1934, pinatumbokan so sulat nen Rutherford ed si Hitler na manga 20,000 niran sulat tan telegrama na protesta na saray Tastasi nen Jehova ed 50 iran bansa, pati Alemanya.

Inmebat iray Nazi diad lalon impamasegsegang da. Nen Abril 1, 1935, sinebelan iray Tastasi ed intiron bansa. Tan nen Agosto 28, 1936, ginmapo iray Gestapo ed pirmin panangataki sumpad sikara. Ingen, saray Tastasi so “nantultuloy ya angibunog na saray pampleta tan minantini da met so pananisia ra,” so inkuan na Betrayal​—German Churches and the Holocaust.

Singa bilang, anggaman asingsingger la’d saray Gestapo, nen Disyembre 12, 1936, manga 3,500 a Tastasi so angibunog na pigamplon libo iran kopya na niimprintan resolusyon nipaakar ed makapuy a panagtraton sasagmaken da. Nipaakar ed sayan kampanya, inreport na The Watchtower: “Saman so baleg ya impanalo tan sakey a duyok ed kabusol, ed agnaipaliwawan gayaga parad saray matoor a komikimey.”​—Roma 9:17.

Agtinmalona so Panamasegsegang!

Nantultuloy so impananap na Nazi ed saray Tastasi nen Jehova. Nen 1939, anem libo ed sikara so nipriso, tan nilibo so inyakar ed panangipangawan iran kampo. (Litrato 3) Anto so kipapasen kayari na Guerra Mundial II? Inatey so manga 2,000 a Tastasin nipriso, masulok a 250 ed saraya so pinatey. Anggaman kuan, insulat di Propesor Ericksen tan Heschel a, “maslak ed saray Tastasi nen Jehova so nansiansia ed pananisia ra anggaman ed panagpairap.” Bilang resulta, sanen akusbo so uley nen Hitler, masulok a sanlibo a Tastasi so pinmaway a matalona manlapud saray kampo.​—Litrato 4; Gawa 5:38, 39; Roma 8:35-37.

Antoy angiter na biskeg ed saray totoo nen Jehova pian sungdoan so panamasegsegang? Onia so insalaysay na akaliktar ed panangipangawan a kampo a si Adolphe Arnold: “Anggano makapkapuy ka lan maong, nanenengneng ka nen Jehova, amta to no anto so nasasagmak mo, tan iter to’d sika so nakaukolan a biskeg pian natalindegan so kipapasen tan mansiansian matoor. Ag-antikey so lima to.”

Agaylan abig so kiyaplikaan na salita nen propeta Sofonias ed saramay matoor a Kristianos! Inyabawag to: “Si Jehova a Dios mo wala ed pegley mo, Sakey a makapanyari a mangilaban naani; manliket naani tekep na gayaga ed sika.” (Sofonias 3:17) Komon ta aligen na amin a managdayew ed tuan Dios natan so pananisia na saramay matoor a Tastasi a minantini ray katooran da ed arap na panamasegsegang na Nazi tan ontan met et mamaliket ed puso nen Jehova.​—Filipos 1:12-14.

[Picture Credit Line ed pahina 8]

Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka, impangiyabuloy na say USHMM Photo Archives