Kasin Kompleto so Ibabaga na Biblia Nipaakar ed si Jesus?

Kasin say ibabaga na Biblia ya inatey si Jesus ed Golgotha et aliwan tua, noagta sikatoy nambilay ni? Tua kasin nagmaliw ya asawa toy Maria Magdalena tan awalaan iray anak? Odino kasin sikatoy sakey a misteryoson ermitanyo ya agton balot labay so manliket ed bilay? Walara kasi imbangat ton doktrina ya agtayo nabasa’d Biblia?

DINMAKEL so ontan ya istorya diad apalabas iran taon lapud saray sikat a pelikula tan nobela. Niarum ni ed saray gawa-gawan istorya, dakel met so libro tan artikulo nipaakar ed apokripal iran sulat legan na komadua tan komatlon siglo C.E. * Diad sarayan sulat et naamtaan kuno iray katuaan nipaakar ed si Jesus ya inekal ed saray Ebanghelyo. Tua kasi iratan? Kasin makaseguro itayo a kompleto tan tua so ibabaga na Biblia nipaakar ed si Jesus?

Pian naebatan iratan, pantongtongan tayo so taloran punto. Unona, kaukolan tayon aralen so importantin impormasyon nipaakar ed saramay lalakin angisulat ed Ebanghelyo tan  no kapigan da iratan insulat; komadua, kaukolan tayon amtaen no panon tan siopa so nandesidi no dinan so kabiangay kanon na Biblia; tan komatlo, nepeg tayon usisaen iray apokripal a sulat tan no antoy pidumaan na saratan ed saray sulat a kabiangay kanon na Biblia. *

Kapigan tan Siopa so Angisulat ed Kristianon Griegon Kasulatan?

Unong ed pigaran reperensya, say Ebanghelyo nen Mateo so insulat diad komawalon taon kayari impatey nen Kristo, nen manga 41 C.E. Balet ibabaga na dakel ya iskolar a diad saginonor ni itan nisulat, ingen ta mipakna so karaklan ya amin a libro na Kristianon Griegon Kasulatan et nisulat kaleganan na unonan siglo C.E.

Mabilay ni ed saman iray akaimaton ed impanbilay, impatey, tan inkioli nen Jesus kanian napaneknekan da iray salaysay na Ebanghelyo. Mainomay da met ya ibaga iray lingo ed satan. Oniay inkuan nen Propesor F. F. Bruce: “Say sakey ed saray bentaha ed panagpulong na saray apostol et matalek ira lapud walay pikakabat na saray dumerengel da; agda labat imbaga a, ‘Naimatonan mi iraya,’ noagta, ‘Unong ya amta yo met la’ (Gawa 2:22).”

Sioparay angisulat ed Kristianon Griegon Kasulatan? Kaiba ed saratan so arum ya apostol nen Jesus. Sikara tan say arum nin managsulat na Biblia, a singa di Santiago, Judas, tan nayarin pati si Marcos, et wadman sanen aporma so Kristianon kongregasyon nen agew na Pentecostes 33 C.E. Amin a managsulat, pati si Pablo, et maapit ya akikoopera ed mananguley ya ulop na inmunan Kristianon kongregasyon, salanti, saray apostol tan mamatatken diad Jerusalem.​—Gawa 15:2, 6, 12-14, 22; Galacia 2:7-10.

Ingganggan nen Jesus iray papatumbok to ya itultuloy da so panagpulong tan panagbangat ya inggapo to. (Mateo 28:19, 20) Inkuan to ni ingen: “Samay ondedengel ed sikayo et ondedengel met ed siak.” (Lucas 10:16) Insipan to met a say masanton espiritu, odino aktibon puersa na Dios, et mangiter ed sikara na pakayari pian nagawaan da itan a kimey. Kanian sanen sinmabi iray sulat na saray apostol odino saray kakimeyan da​—saray lalakin mapatpatnag ya igigiya na masanton espiritu na Dios​—segurado iray inmuunan Kristiano a saratan a libro et napanmatalkan.

Pinaneknekan na arum a managsulat na Biblia ya inautorisaan tan pinuyanan na Dios iray kapara ran managsulat. Singa bilang, tinukoy nen apostol Pedro iray sulat nen Pablo tan imbaga to a mipara iratan “ed arum a kabiangan na Kasulatan.” (2 Pedro 3:15, 16) Tan binidbir met nen Pablo a pinuyanan na Dios iray apostol tan arum nin Kristianon propeta.​—Efeso 3:5.

Sirin, saray salaysay ed Ebanghelyo et talagan napanmatalkan tan susto. Aliwa iratan ya istorya labat tan tongtongtong. Maal-alwar iratan ya insulat, a pinaneknekan na saramay mismon akaimaton, tan insulat na lalakin pinuyanan na masanton espiritu na Dios.

Siopay Nandesidi No Dinan so Kabiangay Kanon na Biblia?

Ibabaga na arum ya autor a saray kabiangan na kanon na Kristianon Griegon Kasulatan et pinili kayari na pigaran siglo diad panamegley na maimpluensyan simbaan ya uuleyan nen Emperador Constantino. Balet, duma so ibabaga na saray ebidensya.

Alimbawa, imanoen pa so inkuan na Propesor na Church History a si Oskar Skarsaune: “Say desisyon no dinan iran sulat so ilaktip odino ag-ilaktip ed Balon Sipan et agbalot ginawa na antokaman a grupon manguuley ed simbaan odino sakey a too . . . Say basiyan et mapatpatnag tan makatunongan: Saray sulat nen inmunan siglo C.E. ya ibabagan ginawa na saray apostol odino saray kakimeyan da et  impasen a napanmatalkan. Say arum a sulat, odino ‘ebanghelyo’ a nisulat ed saginonor et agla inlaktip . . . Sayan proseso et abayag lan asumpal antis ni na panaon nen Constantino tan antis nin niletneg so maimpluensyan simbaan ya uuleyan to. Say angiter ed sikatayo na Balon Sipan et say simbaan na saray martir, aliwan say simbaan a maimpluensya.”

Si Ken Berding, sakey a propesor a say manunan aaralen to et nipaakar ed Kristianon Griegon Kasulatan, so nankomento no panon ya apawala so kanon na Biblia: “Aliwan say simbaan so nampili no dinan iran libro so magmaliw a kabiangan na kanon; mas matukoy so pangibaga a say simbaan et aawaten to iray libron ipapasen la na saray Kristiano a napanmatalkan a Salitan nanlapud Dios.”

Balet, kasin say nampili labat ed kanon na Biblia et saramay mapaabeban Kristiano nen inmunan siglo? Ibabaga na Biblia a wala ni so onkikiwas a makapanyari, tan mas kakkaukolan.

Unong ed Biblia, say sakey ed saray mamilagron langkap na espiritu a niiter ed Kristianon kongregasyon nen inmunan siglo et say ‘pakatebek ed saray impuyan a salita.’ (1 Corinto 12:4, 10) Kanian arum ed saraman a Kristiano et naikdan na nikadkaduman pakayarin mangibiig ed pandumaan na saray salitan talagan pinuyanan na Dios tan saramay andi. Matalek sirin iray Kristiano natan a saray libron kabiangan na Biblia et pinuyanan na Dios.

Mapatnag sirin a diad gapo ni labat et dedesidien la no dinan iray kabiangay kanon na Biblia diad panangigiya na masanton espiritu. Diad pansamposampot na komaduan siglo C.E. et walaray managsulat a nankomento nipaakar ed inkanapanmatalkan na saray libro na Biblia. Balet, aliwan sarayan managsulat so nandesidi no dinan iran libro so kabiangay kanon na Biblia; pinaneknekan da labat iray insulat na saramay inusar na Dios ya inggiya na espiritu to.

Naromog met ed kadaanan iran manuskrito so mabiskeg ya ebidensyan manusuporta ed kanon na Biblia ya aawaten la natan na karaklan. Walay masulok a 5,000 a manuskrito na Griegon Kasulatan ed orihinal a lenguahe, kalaktip lay pigaran manuskrito nen komadua tan komatlon siglo. Sarayan manuskrito, aliwan saray apokripal a sulat, so impasen a napanmatalkan legan na inmuuna iran siglo C.E. kanian saraya so kinopya tan imbunog.

Balet, say sankabiskegan ya ebidensya a kabiangan ed kanon iray sulat et saray mismon nabasa ditan. Nakaukolan a mitunosan iratan ed “pangaligan a maabig iran salita” a nabasa tayo met ed arum a parte na Biblia. (2 Timoteo  1:13) Pakiwasen na saratan iray manbabasa a mangaro, mandayew, tan manlingkor ed si Jehova. Mamapasakbay met iratan sumpad panag-anito, demonismo, tan panagdayew ed pinalsa. Mitunosan met iratan ed history tan tua iray propesiyan akasulat ditan. Tan napaseseg iray manbabasa a mangaro ed kapara ran too. Ontan iray napatnagan ed saray libro na Kristianon Griegon Kasulatan. Ontan met kasi so apokripal iran sulat?

Antoy Pidumaan na Apokripal Iran Sulat?

Saray apokripal a sulat et midumaan ed saray sulat a talagan kabiangan na Biblia. Nisulat irayan apokripal a libro diad kapegleyan na komaduan siglo, sanen abayag lan akompletoy kanon na Biblia. Say deskripsion na saratan ed si Jesus tan say Inkakristiano et agmitunosan ed impuyan a Kasulatan.

Alimbawa, nabasa ed apokripal ya Ebanghelyo nen Tomas so pigaran makapabiglan istorya nipaakar ed si Jesus. Singa bilang, pagmaliwen to kunon laki si Maria pian makaloob ed Panarian na tawen. Unong ed sakey nin Ebanghelyo nen Tomas, si Jesus kuno et paweg ya ugaw tan walay ginawa ton sengegay impatey na kapara ton ugaw. Diad apokripal iran sulat a Saray Gawa nen Pablo tan Saray Gawa nen Pedro, nidanet so agbalot pisekso tan deneskribe ni ingen ditan ya ipapaseseg na saray apostol ed saray bibii ya isian day asawa ra. Tan ibabaga na Ebanghelyo nen Judas ya eelekan nen Jesus iray disipulo to sanen manpipikasi ira parad panangan. Saratan ya ideya et mikontraan ed ibabaga na saray pinuyanan a libro.​—Marcos 14:22; 1 Corinto 7:3-5; Galacia 3:28; Hebreos 7:26.

Diad dakel ya apokripal a sulsulat, napatnagan so pananisia na saray Gnostiko, a mangibabagan si Jehova a Manamalsa et aliwan maong a Dios. Panisiaan da met ya aliwan literal so kikioli, amin a pisikal a bengatla et mauges, tan si Satanas so angigapoy panangasawa tan panag-anak.

Ibabaga na arum a walaray apokripal a libro a nanlapud saray karakter na Biblia, balet aliwan tua itan. Walara kasi nankokomplot pian ekalen iraya ed Biblia? Oniay inkuan na sakey ya eksperto ed apokripal iran sulat a si M. R. James: “Agla nakaukolan a wala ni ray mankokomplot pian ekalen iratan diad Balon Sipan: napatnagan a mismo ed saratan ya ag-ira kabiangan.”

Impasakbay na Saray Managsulat na Biblia so Isabi na Apostasya

Diad saray apuyanan a sulat, walaray nipasakbay nipaakar ed igapo na apostasya a mangapekta ed Kristianon kongregasyon. Diad tua, ginmapo la iyan panag-apostata nen inmunan siglo, balet ag-itan kinmayat lapud inamper na saray apostol. (Gawa 20:30; 2 Tesalonica 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1; 1 Juan 2:18, 19; 4:1-3) Lapud saratan a pasakbay, natalosan tayo no akin a dinmakel iray sulat a kontra ed bangat nen Jesus kayari impatey na saray apostol.

Tua a daan la iratan a dokumento tan igagalang na arum ya iskolar tan historyador. Balet nonoten pa iya: Panon to no saray iskolar et mankolekta na dakel a palson sulat ya akaimprinta, a nayarin say pangalaan da et diad saray magasin a mangikakayat na tsismis tan publikasyon na saray panatikon kulto, insan da iratan iyatol tan kandadoan? Kasin magmaliw a tua tan napanmatalkan iratan a sulat diad ilabas na panaon? Kayari na 1,700 a taon, magmaliw la kasin tua iray tila tan andiay-kakanaan a karga na saratan a sulat lapud dagdaan lan maong iratan?

Siempre andi! Mipara met itan ed samay ibabaga ran nagmaliw ya asawa nen Jesus si Maria Magdalena tan arum ni ran palson istorya a walad apokripal iran libro. Akin et panisiaan mo iratan anta walaray napanmatalkan a libro? Amin a labay na Dios ya ipaamta ed sikatayo nipaakar ed Anak to et walad mismon Biblia​—say rekord a talagan napanmatalkan tayo.

[Saray paimano ed leksab]

[Diagram/Saray litrato ed pahina 26]

(Para aktual a format, nengnengen a publikasyon)

SAY BILAY NEN JESUS SAY IMPANGISULAT SAY IMPANGISULAT

ED GRIEGON KASULATAN ED APOKRIPAL IRAN LIBRO

2 B.C.E. 33 C.E. 41 98 130 300

[Credit Line]

Kenneth Garrett/National Geographic Image Collection

[Litrato ed pahina 28]

Si apostol Pablo et nanggawa na saray milagro, ya amaoli ni ingen, kanian mabiskeg iyan ebidensya a sikato tan saray sulat to et pinuyanan na espirituy Dios