powody do upadku: Lub „przeszkody; zgorszenia”. W języku greckim wyraz skándalon prawdopodobnie początkowo odnosił się do pułapki; niektórzy uważają, że chodziło o drążek z przymocowaną do niego przynętą. W szerszym znaczeniu słowem tym zaczęto określać każdą przeszkodę powodującą czyjeś potknięcie lub upadek. W sensie przenośnym odnosi się ono do czynów albo okoliczności, które sprawiają, że ktoś schodzi na złą drogę, potyka się lub upada pod względem moralnym bądź też ulega grzechowi. W Łk 17:2 występuje pokrewny czasownik skandalízo, przetłumaczony na „doprowadzić do upadku”, który można też oddać jako „stać się sidłem; być przyczyną grzechu”.

siedem razy w ciągu dnia: To sformułowanie mogło przypomnieć Piotrowi odpowiedź, której Jezus udzielił wcześniej. Wtedy Piotr zapytał, ile razy należy przebaczyć bratu. Jezus odpowiedział: „Aż 77 razy” (zob. komentarz do Mt 18:22). Żadnej z tych wypowiedzi Jezusa nie należy rozumieć dosłownie. „Siedem razy”, o których mowa w tym wersecie, oznacza nieograniczoną liczbę (por. sformułowanie „siedem razy dziennie” w Ps 119:164, które zawiera myśl o robieniu czegoś raz po raz, stale, zawsze). Chrześcijanin może zgrzeszyć przeciwko bratu siedem razy w danym dniu i siedem razy okazać skruchę. Jeśli reaguje na upomnienie, za każdym razem należy mu przebaczyć. W takich wypadkach trzeba przebaczać bez ograniczeń, zawsze (Łk 17:3).

wielkości ziarnka gorczycy: Lub „tak małą jak ziarnko gorczycy” (zob. komentarz do Łk 13:19).

morwy: O morwie Biblia wspomina tylko raz. Greckie słowo sykáminos użyte w tym wersecie z reguły odnoszono do morwy, a w Izraelu powszechnie uprawiano morwę czarną (Morus nigra). Drzewo to, zwykle wysokie na jakieś 6 m, ma sercowate liście oraz ciemnoczerwone lub czarne owoce podobne do jeżyn. Jest też znane z rozbudowanego systemu korzeniowego, dlatego wyrwanie go wymaga dużego wysiłku.

włóż fartuch: Ten zwrot jest tłumaczeniem greckiego słowa perizònnymai. Dosłownie znaczy ono „opasać się”, czyli zawiązać fartuch lub szatę — często za pomocą pasa — żeby przygotować się do usługiwania. Słowo to w tym kontekście można też oddać jako „ubrać się i być gotowym do usługiwania”. Występuje ono również w Łk 12:35, 37 i Ef 6:14 (zob. komentarze do Łk 12:35, 37).

nieużytecznymi: Lub „bezwartościowymi; nic niewartymi”. W przykładzie Jezusa nie chodzi o to, że niewolnicy, czyli jego uczniowie, mają uważać się za bezużytecznych albo bezwartościowych. Zgodnie z kontekstem określenie „nieużyteczni” wskazuje na to, że niewolnicy powinni być skromni i wystrzegać się myślenia, że zasługują na specjalne względy czy pochwały. Według niektórych biblistów określenie to zostało tutaj użyte jako hiperbola oznaczająca: „Jesteśmy tylko niewolnikami i nie zasługujemy na szczególną uwagę”.

W drodze do Jerozolimy Jezus szedł przez pogranicze Samarii i Galilei: Celem podróży Jezusa była Jerozolima, ale najpierw udał się on na pn. z miasta Efraim przez Samarię i Galileę (prawdopodobnie jej pd. część) do Perei. W trakcie tej podróży, kiedy wchodził do jednej z wiosek w Samarii lub Galilei, spotkał 10 trędowatych (Łk 17:12). Był wtedy w Galilei ostatni raz przed swoją śmiercią (Jn 11:54; zob. Dodatek A7).

10 trędowatych: W czasach biblijnych trędowaci najwyraźniej trzymali się razem lub żyli w koloniach, dzięki czemu mogli sobie wzajemnie pomagać (2Kl 7:3-5). Prawo Boże wymagało, żeby mieszkali w odosobnieniu. Mieli też ostrzegać innych o swojej obecności, wołając: „Nieczysty, nieczysty!” (Kpł 13:45, 46). Zgodnie z wymogami Prawa trędowaci stanęli w pewnej odległości od Jezusa (zob. komentarz do Mt 8:2 i Słowniczek pojęć, „Trąd; trędowaty”).

pokazać się kapłanom: Jezus Chrystus w czasie pobytu na ziemi podlegał Prawu Mojżeszowemu, dlatego uznawał kapłanów z rodu Aarona i zalecał uleczonym przez siebie trędowatym udać się do kapłana (Mt 8:4; Mk 1:44). Według Prawa to kapłan miał stwierdzić, czy trędowaty wyzdrowiał. Wyleczony człowiek musiał udać się do świątyni i przynieść wyznaczone ofiary (Kpł 14:2-32).

zostali uzdrowieni: Lub „zostali oczyszczeni”. O tym, że Jezus uzdrowił 10 trędowatych, wspomina tylko Łukasz.

w sposób rzucający się w oczy: Użyte tu greckie sformułowanie występuje w Chrześcijańskich Pismach Greckich tylko w tym miejscu; pochodzi od czasownika oznaczającego „bacznie się przyglądać; obserwować”. Zdaniem niektórych biblistów występowało ono w dziełach medycznych w opisach widocznych objawów chorób. Sposób użycia tego sformułowania wskazuje na to, że Królestwo Boże nie przychodzi w sposób dostrzegalny dla wszystkich.

jest pośród was: Lub „jest między wami”. W języku greckim występuje tu zaimek w liczbie mnogiej („was”), bo Jezus zwraca się do faryzeuszy (Łk 17:20; por. Mt 23:13). Jezus był królewskim przedstawicielem Boga, namaszczonym przez Niego do sprawowania władzy, dlatego można było powiedzieć, że ‛Królestwo jest pośród nich’. Nie chodziło tylko o to, że był fizycznie obecny, ale jako przyszły król otrzymał też władzę dokonywania dzieł, które były przejawem mocy pochodzącej od Boga. Miał również przygotować kandydatów na stanowiska w swoim przyszłym Królestwie (Łk 22:29, 30).

nimi: Może chodzić o fałszywych mesjaszów.

jak błyskawica rozbłyska: Obecność Jezusa miała przypominać błyskawicę pod tym względem, że dowody jego obecności jako władcy w Królestwie miały być wyraźnie widoczne dla wszystkich uważnych obserwatorów.

tak będzie z Synem Człowieczym w jego dniu: Możliwe też „tak będzie z Synem Człowieczym”. Niektóre starożytne manuskrypty zawierają krótszą wersję, a w innych pojawia się wersja występująca w tekście głównym tego przekładu oraz wielu tłumaczeń Biblii.

dni Noego: W Biblii słowo „dni” czasami odnosi się do okresu życia konkretnego człowieka (Iz 1:1; Jer 1:2, 3; Łk 17:28). W tym wersecie do „dni Noego” przyrównano dni Syna Człowieczego. W podobnej wypowiedzi z Mt 24:37 występuje wyrażenie „obecność Syna Człowieczego”. Jezus, posługując się tym porównaniem, nie miał na myśli samego przyjścia potopu, czyli punktu kulminacyjnego czasów Noego, chociaż wspomniał, że jego „dni”, czyli „obecność”, zakończą się w podobny sposób. W rzeczywistości „dni Noego” trwały wiele lat, dlatego są podstawy, by wyciągnąć wniosek, że zapowiedziane „dni [lub „obecność”] Syna Człowieczego” również będą trwały szereg lat i ich punktem kulminacyjnym też będzie zagłada wszystkich, którzy nie zabiegają o wybawienie (zob. komentarz do Mt 24:3).

arki: Zob. komentarz do Mt 24:38.

potop: Lub „zatopienie; kataklizm”. Użyte tu greckie słowo kataklysmòs wskazuje na wielką, niszczycielską powódź. W Biblii występuje ono w kontekście potopu z czasów Noego (Rdz 6:17, Septuaginta; Mt 24:38, 39; 2Pt 2:5).

na dachu: Dachy domów były płaskie i używano ich do różnych celów. Służyły między innymi jako przechowalnie (Joz 2:6), miejsca odpoczynku (2Sm 11:2) oraz snu (1Sm 9:26); urządzano też na nich święta (Neh 8:16-18). Dlatego każdy dom musiał mieć na dachu balustradę (Pwt 22:8). Z dachu przeważnie można było zejść bez wchodzenia do domu — po zewnętrznych schodach lub po drabinie. To pomaga zrozumieć, na czym miało polegać zastosowanie się do słów Jezusa i jak szybkiej reakcji miała wymagać sytuacja.

życie: Lub „duszę” (zob. Słowniczek pojęć, „Dusza”).

będzie wzięta: Greckie słowo oddane tu jako „być wziętym” występuje w różnych kontekstach i często ma pozytywne znaczenie. Na przykład w Mt 1:20 zostało oddane jako „ożenić się” (dosł. „wziąć do domu”), w Mt 17:1 jako „zabrać”, a w Jn 14:3 — „przyjąć do siebie”. W tym wersecie najwyraźniej odnosi się do zyskania uznania „Pana” i wybawienia (Łk 17:37). Może też nawiązywać do sytuacji Noego, który został zabrany do arki na czas potopu, oraz Lota, który został wzięty za rękę i wyprowadzony z Sodomy (Łk 17:26-29). W takim wypadku pozostawienie oznacza, że dana osoba została skazana na zagładę.

Kilka manuskryptów zawiera w tym miejscu słowa: „Dwóch mężczyzn będzie w polu; jeden będzie wzięty, a drugi pozostawiony”. Jednak słowa te nie występują w najstarszych i najbardziej wiarygodnych manuskryptach i najwyraźniej nie wchodzą w skład oryginalnego tekstu Ewangelii według Łukasza. Podobne słowa, będące częścią natchnionych Pism, można znaleźć w Mt 24:40. Niektórzy bibliści uważają, że jakiś przepisywacz użył w sprawozdaniu Łukasza słów pochodzących z relacji Mateusza (zob. Dodatek A3).