Mateusza: Greckie imię oddawane jako Mateusz prawdopodobnie jest skróconą formą hebrajskiego imienia Mattitiasz (1Kn 15:18), które znaczy „dar Jehowy”.

Ewangelia według Mateusza: Żaden z ewangelistów nie przedstawia się z imienia jako pisarz danej relacji. W tekście oryginalnym najwyraźniej nie było też tytułów poszczególnych sprawozdań. W niektórych manuskryptach Ewangelii według Mateusza pojawia się tytuł Euaggélion katá Maththaíon („Dobra nowina [lub „Ewangelia”] według Mateusza”), a w innych skrócona wersja: Katá Maththaíon („Według Mateusza”). Nie wiadomo dokładnie, kiedy dodano te tytuły ani kiedy zaczęto ich używać. Niektórzy uważają, że stało się to w II w. n.e., bo dłuższą wersję zawierają manuskrypty datowane na koniec II lub początek III w. n.e. Zdaniem części uczonych określenie „ewangelia” (dosł. „dobra nowina”) weszło w skład tytułu prawdopodobnie ze względu na wstępne słowa Ewangelii według Marka („Początek dobrej nowiny o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym”). Tytułami z imieniem pisarza zaczęto się posługiwać być może z przyczyn praktycznych — ułatwiało to identyfikowanie poszczególnych ksiąg.

Rodowód: Pierwsze słowa Mateusza, po grecku Bíblos genéseos (forma słowa génesis), mogą być też oddane jako „księga dziejów”. Greckie słowo génesis dosłownie znaczy „pochodzenie; urodzenie; rodowód”. W Septuagincie użyto go jako odpowiednika hebrajskiego wyrazu toledòt, który ma podobne znaczenie, a w Księdze Rodzaju zazwyczaj jest oddawany jako „dzieje” (Rdz 5:1; 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2).

Rodowód Jezusa Chrystusa: Mateusz prowadzi linię rodową Jezusa przez syna Dawida Salomona, natomiast Łukasz — przez Natana, innego syna Dawida (Mt 1:6, 7; Łk 3:31). Mateusz dowodzi, że Jezus jest prawnym dziedzicem tronu Dawida, od którego przez Salomona pochodził Józef — w świetle prawa ojciec Jezusa. Z kolei Łukasz najwyraźniej wylicza przodków Marii, by wykazać, że Jezus był naturalnym potomkiem Dawida.

Chrystusa: Tytuł ten pochodzi od greckiego słowa Christòs i jest odpowiednikiem tytułu „Mesjasz” (od hebr. maszíach); oba słowa znaczą „Pomazaniec”. W czasach biblijnych władcy, których ceremonialnie namaszczono olejkiem, stawali się pomazańcami.

syna: W rodowodach biblijnych słowo „syn” może się odnosić do syna, wnuka lub innego potomka.

syna Dawida: Jezus pochodził z linii rodowej Dawida i na mocy zawartego z Dawidem przymierza co do Królestwa dziedziczy władzę królewską (2Sm 7:11-16; Ps 89:3, 4).

syna Abrahama: Mateusz zaczyna tak rodowód Jezusa z myślą o Żydach. Chce podkreślić, że Jezus jest prawowitym potomkiem Abrahama, a tym samym dziedzicem obietnicy Bożej danej Abrahamowi, przez którego wszystkie narody ziemi mogą otrzymać błogosławieństwo.

ojcem: W zwrocie został ojcem (dosł. „spłodził; zrodził”) słowo „ojciec” może się odnosić do biologicznego ojca albo do dziadka lub dalszego męskiego przodka (Mt 1:8, 11).

Tamar: Pierwsza z pięciu kobiet, które Mateusz wymienił w rodowodzie Mesjasza. Pozostałe to Rachab i Rut, nie-Izraelitki (w. 5); Batszeba, „żona Uriasza” (w. 6); oraz Maria (w. 16). Kobiety te uwzględniono w męskim rodowodzie najwyraźniej dlatego, że zostały przodkami Jezusa w niezwykłych okolicznościach.

Dawida, króla: Chociaż w tym rodowodzie wymieniono różnych królów, tylko przy Dawidzie występuje tytuł „król”. Królewską dynastię założoną przez Dawida nazywano „rodem Dawida” (1Kl 12:19, 20). Mateusz w wersecie 1 nazywa Jezusa „synem Dawida”, żeby podkreślić temat Królestwa i pokazać, że to Jezus dziedziczy władzę królewską wynikającą z przymierza zawartego z Dawidem (2Sm 7:11-16).

żonę Uriasza: Chodzi o Batszebę, żonę Hetyty Uriasza, jednego z cudzoziemskich żołnierzy Dawida (2Sm 11:3; 23:8, 39).

Jehoram został ojcem Uzzjasza: Słowa „ojciec” użyto tu na określenie przodka, jak to często robiono w rodowodach biblijnych. Z 1Kn 3:11, 12 wynika, że w rodowodzie Dawida między Jehoramem i Uzzjaszem (nazywanym też Azariaszem) było jeszcze trzech niegodziwych królów (Achazjasz, Jehoasz i Amacjasz), których tutaj pominięto.

ojcem: Tutaj określenie to odnosi się do dziadka, bo Jozjasz był tak naprawdę ojcem Jehojakima, który został ojcem Jechoniasza (nazywanego też Jehojachinem i Koniaszem) (2Kl 24:6; 1Kn 3:15-17; Est 2:6; Jer 22:24).

okresie: Najwyraźniej chodzi tu o okres obejmujący czas przed niewolą babilońską.

Szealtiel został ojcem Zerubbabela: Chociaż w wielu miejscach Szealtiel występuje jako ojciec Zerubbabela (Ezd 3:2, 8; 5:2; Neh 12:1; Ag 1:1, 12, 14; 2:2, 23; Łk 3:27), to jeden raz nazwano tak Pedajasza, brata Szealtiela (1Kn 3:19). Zerubbabel przypuszczalnie był biologicznym synem Pedajasza, ale najwyraźniej prawnie uznawano go za syna Szealtiela (zob. komentarze do Łk 3:27).

Józefa: Pisząc o pokrewieństwie Józefa z Jezusem, Mateusz nie posługuje się zwrotem „został ojcem” (zob. komentarz do Mt 1:2). Opisuje go jako męża Marii, która urodziła Jezusa. Grecki zaimek przetłumaczony na „która” jest rodzaju żeńskiego i może się odnosić tylko do Marii. Tak więc rodowód podany przez Mateusza pokazuje, że chociaż Jezus nie był biologicznym synem Józefa, to jako jego przybrany syn był prawnym dziedzicem Dawida. Natomiast rodowód podany przez Łukasza pokazuje, że Jezus przez swoją matkę, Marię, był naturalnym dziedzicem Dawida.

Chrystusem: Zob. komentarz do Mt 1:1 i Słowniczek pojęć.

zaręczona: Wśród Żydów zaręczyny były wiążącym zobowiązaniem. Narzeczeni byli traktowani jak małżeństwo, chociaż do chwili dopełnienia formalności związanych ze ślubem nie mieszkali ze sobą jak mąż z żoną.

ducha: To pierwsze wystąpienie greckiego słowa pneúma w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Odnosi się tu do czynnej siły Bożej (zob. Słowniczek pojęć).

narzeczony (...) zerwać zaręczyny: Dosł. „mąż (...) rozwieść się z nią”. Ponieważ osoby zaręczone traktowano jak małżeństwo, Józefa słusznie można było nazwać mężem Marii, a Marię jego żoną (zob. komentarz do Mt 1:20). Do zerwania zaręczyn potrzebny był rozwód.

anioł Jehowy: W Pismach Hebrajskich określenie to pojawia się wiele razy — po raz pierwszy w Rdz 16:7. We wczesnych kopiach Septuaginty za greckim słowem ággelos („anioł; posłaniec”) występuje imię Boże zapisane po hebrajsku. Właśnie tak oddano to określenie w Za 3:5, 6 w znalezionej w Nachal Chewer (Izrael) kopii Septuaginty, datowanej na okres między 50 r. p.n.e. a 50 r. n.e. (zob. Dodatek C). W wielu innych przekładach Biblii też zachowano w tym miejscu imię Boże (zob. Dodatek A5 i Dodatek C3, wprowadzenie; Mt 1:20).

Jehowy: To pierwsze z 237 miejsc w tym przekładzie, w których imię Boże, Jehowa, występuje w tekście głównym Chrześcijańskich Pism Greckich (zob. Dodatek C).

synu Dawida: Anioł nazwał Józefa „synem Dawida”, żeby przygotować go na to, co za chwilę usłyszy. W ten sposób przypomniał mu o obietnicy związanej z przymierzem między Jehową a Dawidem (zob. komentarze do Mt 1:1, 6).

się ożenić z Marią: Dosł. „wziąć Marii, swojej żony, do domu”. Zgodnie z żydowskim zwyczajem małżeństwo zaczynało się w chwili zaręczyn. Formalności związanych ze ślubem dopełniano, kiedy pan młody zabierał pannę młodą do swojego domu. Odbywało się to w ustalonym dniu i urządzano z tej okazji uroczystość. W ten sposób mężczyzna publicznie pokazywał, że bierze tę kobietę za żonę. Dzięki temu wszyscy dowiadywali się o zawarciu małżeństwa, fakt ten był akceptowany i odnotowywany, a małżeństwo uznawano za ważne (Rdz 24:67; zob. komentarze do Mt 1:18, 19).

zaszła w ciążę: Lub „dziecko zostało w niej poczęte”. Dosł. „spłodzone; zrodzone”. To samo greckie słowo w wersecie 16 zostało oddane jako „urodziła”, a w wersetach 2-16 jako „został ojcem” (zob. komentarz do Mt 1:2).

Jezus: Odpowiednik hebrajskiego imienia Jeszua, inaczej Jehoszua, które znaczy „Jehowa jest wybawieniem”.

żeby się spełniły słowa, które Jehowa wypowiedział przez swojego proroka: Podobne zdania występują w Ewangelii według Mateusza wiele razy — najwyraźniej po to, żeby zwrócić uwagę Żydów na rolę Jezusa jako obiecanego Mesjasza (Mt 2:15, 23; 4:14; 8:17; 12:17; 13:35; 21:4; 26:56; 27:9).

Jehowa: Cytat, który pojawia się w wersecie 23, pochodzi z Iz 7:14, gdzie powiedziano, że to Jehowa da znak (zob. Dodatek C3, wprowadzenie; Mt 1:22). To pierwszy raz, kiedy Mateusz cytuje Pisma Hebrajskie.

Dziewica: Mateusz cytuje tu Iz 7:14 z Septuaginty, gdzie użyto słowa parthénos, oznaczającego osobę, która jeszcze nie współżyła. Słowo to jest tłumaczeniem hebrajskiego ʽalmáh — szerszego określenia, które może oznaczać dziewicę albo po prostu młodą kobietę. W odniesieniu do matki Jezusa Mateusz pod natchnieniem użył greckiego odpowiednika słowa „dziewica”.

Immanuel: Hebrajskie imię występujące w Iz 7:14; 8:8, 10. Immanuel jest jednym z proroczych imion (tytułów), które miały odnosić się do Mesjasza.

Jehowy: Zob. komentarz do Mt 1:20 i Dodatek C3, wprowadzenie; Mt 1:24.

nie współżył: Dosł. „nie poznawał”. W grece biblijnej czasownik „poznać” może występować jako mniej bezpośrednie określenie stosunków seksualnych. Podobnie jest z hebrajskim czasownikiem oznaczającym „poznać”, który w Rdz 4:1, 1Sm 1:19 i w innych miejscach został oddany jako „współżył”.