Żyrafy — wysmukłe, długonogie i eleganckie

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z KENII

O ŚWICIE szare granitowe głazy są wilgotne i zimne. Siedzimy na skałach, w rękach mamy blaszane garnuszki z gorącą herbatą, a wzrok utkwiliśmy w rozciągającej się poniżej afrykańskiej sawannie. * Nasza cierpliwość została nagrodzona. W łagodnym świetle poranka kroczy przez równinę stado wysmukłych, długonogich i eleganckich żyraf. Poruszają się jakby w zwolnionym tempie, z wdziękiem przebierają szczudłowatymi nogami i pochylają długie szyje, które wyglądają niczym maszty żaglowców kołysane wiatrem. Śledzimy je z zapartym tchem. Widok jest przepiękny!

Nie przestraszone naszą obecnością, wszystkie jak na komendę obstępują grupkę bujnych akacji i sięgają po cierniste gałązki w górze. Łagodne olbrzymy długimi językami delikatnie i ostrożnie zagarniają drobne zielone listki. Właśnie zaczęły paść się w najlepsze pośród kolonii wikłaczy, których gniazda wiszą wysoko nad ziemią. Ptaki krzykliwie sprzeciwiają się wizycie nieproszonych długoszyich gości. Zniechęcone hałaśliwym protestem, stadko spokojnie i z godnością odchodzi, kierując się ku innym drzewom.

Szybkie i pełne gracji

Temu, kto widział te zwierzęta wysuwające szyje poza parkan ogrodu zoologicznego, chyba niełatwo wyobrazić sobie prawdziwe piękno i wdzięk ich ruchów, gdy przebywają na wolności, w afrykańskim buszu. Żyrafy poruszają się z gracją, jakby płynęły. Kiedy galopują po rozległych łąkach, robią wrażenie stworzeń tak delikatnych, wręcz kruchych, jak gdyby miały się zaraz potknąć o najmniejszą przeszkodę i przewrócić. W rzeczywistości duży samiec, ważący do 1300 kilogramów, jest pewnie stąpającym, świetnym biegaczem, osiągającym prędkość 60 kilometrów na godzinę.

 Te nader interesujące stworzenia żyją wyłącznie w Afryce. Swą łagodnością i spokojem ujmują obserwatorów. Wiele wdzięku ma w sobie charakterystyczny pysk żyrafy: długie wąskie uszy, krótkie różki pokryte aksamitem czarnego włosia i wielkie ciemne oczy w oprawie długich zakręconych rzęs. Kiedy żyrafa z wysokości swej wyniosłej wieży obserwacyjnej, czyli szyi, patrzy uważnie w dal, jej pysk przybiera wyraz niewinnej ciekawości.

W dawnych czasach ceniono żyrafy ze względu na piękną sylwetkę oraz ciche i potulne, bojaźliwe zachowanie. Młode żyrafy ofiarowywano królom i możnowładcom jako symbol pokoju i dobrosąsiedzkich stosunków. W Afryce do dziś przetrwały spłowiałe podobizny tych zwierząt — motyw starożytnych malowideł naskalnych.

Dominujące wzrostem

Żyrafa jest najwyższym ze zwierząt. Dorosłe samce mogą mieć pięć i pół metra wzrostu, mierzonego od kopyt do rogów. W egipskim piśmie hieroglificznym rysunek żyrafy odpowiadał czasownikom „przewidywać, przepowiadać”, co miało związek z jej imponującą wysokością i zdolnością widzenia na wielką odległość.

W grupie zebr, strusi, antylop i innych mieszkańców afrykańskiej sawanny żyrafa odgrywa rolę wieży strażniczej. Wielkość i doskonały wzrok sprawiają, że już z bardzo daleka dostrzega zagrożenie. Dlatego jej obecność niewątpliwie zapewnia innym zwierzętom jakąś miarę bezpieczeństwa.

Cudownie zaprojektowane

Żyrafa jest świetnie przystosowana do szukania pożywienia na szczytach wysokich drzew, czyli w miejscach znajdujących się całkowicie poza zasięgiem wszystkich innych zwierząt prócz słoni. Niezwykle ukształtowana chwytna górna warga i giętki język umożliwiają jej delikatne oskubywanie  liści z gałęzi najeżonych ostrymi jak igły cierniami i haczykami.

Zwierzę to zjada dziennie do 35 kilogramów roślin. Żywi się najrozmaitszymi gatunkami, ale najbardziej smakują mu kolczaste akacje, z rzadka porastające afrykańskie równiny. Sięgając po pokarm, samiec może wyciągnąć język na przeszło 40 centymetrów. Żyrafa ma wyjątkowo giętką szyję. Pozwala jej to na wykonywanie długim łbem zadziwiających, „karkołomnych” skrętów i skłonów podczas precyzyjnych manewrów wśród szczytowych gałęzi drzew.

Sięganie wysoko w górę nie sprawia żyrafie trudności, ale inaczej jest z piciem. Kiedy zwierzę napotka jakiś zbiornik wodny i chce się napić, powoli rozsuwa przednie nogi i ugina kolana. W tej niewygodnej pozycji wyciąga na całą długość gigantyczną szyję i dopiero wtedy może pić. Na szczęście nie musi tego robić zbyt często, gdyż soczyste liście, którymi się żywi, zawierają sporo wody.

Szyję i boki żyraf zdobi piękny deseń — siatka cienkich białych linii, tworzących wzory podobne do liści. Maść bywa zróżnicowana: od złotorudej przez intensywnie kasztanową po czarną. Z wiekiem umaszczenie żyrafy ciemnieje.

Życie rodzinne

Żyrafy żyją w luźno zorganizowanych stadach liczących od 2 do 50 osobników. Ciąża trwa 420-468 dni, po czym na świat przychodzi dwumetrowe cielątko, które w czasie porodu spada na ziemię z wysokości dwóch metrów, i to głową w dół! Lecz nie doznaje szkody — już po 15 minutach staje na chwiejących się nóżkach i może ssać mleko. A po dwóch, trzech tygodniach zaczyna instynktownie oskubywać delikatne gałązki akacji. Wkrótce ma tyle siły, że potrafi nadążyć za długonogą matką.

Młoda żyrafka jest uroczą miniaturką rodziców. Choć niewielka jak na żyrafę, jest wyższa od większości ludzi. Miło popatrzeć na to ufne, ciekawe świata zwierzątko, którego bezpieczeństwa strzegą czujne oczy spoglądającej z wysoka matki.

W miarę przychodzenia na świat młodych powstają żyrafie „przedszkola”, w których cielęta razem baraszkują, odpoczywają i obserwują otoczenie. Nowo narodzone żyrafiątko rośnie niewiarygodnie szybko. W ciągu sześciu miesięcy może urosnąć o metr, a po roku jest już dwukrotnie większe niż w chwili narodzin. Przez tydzień może mu przybyć aż 23 centymetry! Mama żyrafa odznacza się szczególną opiekuńczością — wprawdzie pozwala cielęciu nieco się oddalić, ale jej bystre oczy nie przestają nad nim czuwać.

Wyróżniające się wzrostem, obdarzone wyśmienitym wzrokiem, zwinne i szybkie, żyrafy mają wśród zwierząt niewielu wrogów, nie licząc lwów. Niestety, człowiek poluje na nie i masowo je zabija: te pełne wdzięku stworzenia są bezlitośnie tropione ze względu na piękną skórę, smaczne mięso i kępkę długich  czarnych włosów na końcu ogona, której przypisuje się magiczną moc. Toteż przyszłość tych łagodnych zwierząt jest niepewna. Kiedyś w wielu częściach Afryki były pospolite; teraz stosunkowo bezpiecznie czują się już tylko w granicach parków i rezerwatów, gdzie są objęte ochroną.

Uczestnicy safari wciąż jeszcze mogą się zachwycać widokiem długoszyich żyraf galopujących przez rozległe trawiaste równiny albo skubiących liście z czubków wysokich ciernistych akacji, a czasem po prostu patrzących w dal w typowy dla siebie sposób. Te urocze, spokojne stworzenia o wyjątkowo wdzięcznych sylwetkach są jednym z licznych świadectw mistrzowskiego projektowania, ujawniających geniusz twórczy i niezrównaną osobowość wszechmocnego Boga, Jehowy (Psalm 104:24).

[Przypis]

[Ramka i ilustracja na stronie 18]

NIEZWYKŁE STWORZENIE O DŁUGIEJ SZYI

Można by pomyśleć, że osobliwa sylwetka żyrafy i jej imponująca wielkość muszą przysparzać pewnych trudności. Ze względu na olbrzymi wzrost i kolosalną szyję wyrównanie ciśnienia krwi we wszystkich częściach ciała to coś z pozoru nieosiągalnego. Kiedy żyrafa schyla się ku ziemi, należałoby się spodziewać, że na skutek grawitacji fala krwi uderzy jej do głowy i zaleje mózg. Natomiast gdy podnosi głowę, krew powinna odpłynąć z powrotem do serca, co przyprawiłoby zwierzę o utratę przytomności. Nic takiego się jednak nie dzieje. Dlaczego?

Układ krążenia żyrafy to prawdziwy cud konstrukcji, pomysłowo dostosowany do niespotykanych rozmiarów i kształtów ciała. Wyjątkowo duże serce musi naprawdę ciężko pracować, by stale pompować krew do mózgu, usytuowanego aż trzy i pół metra nad nim. Bijąc z częstotliwością 170 uderzeń na minutę, ta potężna pompa o ściankach grubości 7 centymetrów wytwarza ciśnienie skurczowe prawie trzykrotnie wyższe od ludzkiego. Toteż zarówno tętnica szyjna, doprowadzająca krew do mózgu, jak i żyła szyjna, odprowadzająca ją z powrotem do serca, musi mieć dużą średnicę. I rzeczywiście: obie mają średnice ponad 2,5 centymetra, a dzięki wytrzymałej, elastycznej tkance, która je wzmacnia, są też silne i giętkie.

Gdy żyrafa się pochyla, zastawki żyły szyjnej uniemożliwiają cofanie się krwi do mózgu. U podstawy czaszki gruba tętnica szyjna rozgałęzia się i przechodzi w wymyślne urządzenie: sieć dziwną (po łacinie rete mirabile), w której wartki strumień krwi napływającej do mózgu podczas skłonu zostaje przyhamowany, znajdując na swej drodze układ drobnych naczyń krwionośnych. Ich zadaniem jest regulacja ciśnienia i zabezpieczenie mózgu przed silnym uderzeniem krwi. Sieć ta rozszerza się, gdy żyrafa pochyla łeb, a kurczy, gdy go podnosi, tym samym przeciwdziałając ogromnemu spadkowi ciśnienia krwi, grożącemu utratą przytomności.

Genialnie zaprojektowana jest również szyja żyrafy. Zdziwienie badaczy budzi fakt, że choć niezwykle długa, ma tyle samo kręgów, co szyja myszy i większości innych ssaków! Ale w odróżnieniu od pozostałych ssaków wydłużone kręgi szyi żyrafy nachodzą na siebie w specjalny sposób (panewkowo), co nadaje jej nadzwyczajną giętkość. Dlatego żyrafa dowolnie wygina ją i skręca; dzięki temu może nie tylko czyścić sobie wszystkie części ciała, lecz także z precyzją dosięgać wysokich gałęzi akacji — źródła swego pożywienia.