1, 2. Jaki stosunek na ogół mają do siebie rodzice i dzieci? Co jednak nie zawsze przychodzi im łatwo?

„GDYBY jakimś sposobem miało się okazać, że twoi rodzice jutro umrą, co najbardziej chciałabyś/chciałbyś dzisiaj im powiedzieć?” To pytanie zadano setkom dzieci w USA. Jakieś 95 procent z nich nie skupiłoby się na dręczących je problemach ani różnicach zdań, lecz powiedziałoby rodzicom: „Przepraszam” oraz „Bardzo was kocham” (Shaunti Feldhahn, Lisa A. Rice, Tylko dla rodziców, tłum. B. Janur).

² Ogólnie rzecz biorąc, dzieci kochają rodziców, a rodzice kochają dzieci. Jest tak zwłaszcza w rodzinach chrześcijańskich. Ale chociaż rodzice i dzieci lgną do siebie, to nieraz mają trudności z porozumiewaniem się. Nawet gdy na wiele tematów potrafią rozmawiać szczerze i otwarcie, niektórych całkowicie unikają. Dlaczego tak się dzieje? Co może utrudniać dobrą komunikację? Jak pokonywać te przeszkody?

3. (a) Dlaczego w wielu rodzinach trudno o dobrą wymianę myśli? (b) Dzięki czemu w starożytnym Izraelu rodzice mogli spędzać z dziećmi dużo czasu?

³ Wielu rodzinom na głębsze rozmowy trudno znaleźć wystarczająco dużo czasu. Nie zawsze tak było. Mojżesz polecił izraelskim ojcom: „Wpajaj je [wypowiedzi Boże] swym synom i mów o nich, gdy siedzisz w domu i gdy idziesz drogą, i gdy się kładziesz, i gdy wstajesz” (Powt. Pr. 6:6, 7). Dzieci w ciągu dnia przebywały albo z mamą w domu, albo z tatą w polu bądź w jego miejscu pracy. Rodzice i dzieci mogli wtedy spędzać sporo czasu na rozmowach. Co za tym idzie, rodzice mogli poznać  potrzeby, pragnienia i osobowość swych pociech. A one miały wiele okazji, by dobrze poznać mamę i tatę.

4. Dlaczego wiele dzisiejszych rodzin ma problemy z wymianą myśli?

⁴ Jakże odmiennie życie wygląda dzisiaj! W niektórych krajach bardzo małe dzieci — niekiedy już dwuletnie — oddaje się do przedszkola. Dużo matek i ojców pracuje z dala od domu. W trakcie krótkiego czasu, w jakim rodzina jest razem, potrzeba rozmowy przegrywa z komputerem, telewizorem i innymi urządzeniami elektronicznymi. W wielu wypadkach każdy żyje własnym życiem — w gruncie rzeczy domownicy są sobie obcy. Konstruktywne rozmowy niemal całkowicie zanikają.

5, 6. Jak niektórzy rodzice ‛wykupują czas’, żeby spędzać go z dziećmi?

⁵ Czy możesz ‛wykupić czas’, by zamiast na inne rzeczy poświęcać go najbliższym? (Odczytaj Efezjan 5:15, 16). Niektóre rodziny postanawiają ograniczyć oglądanie telewizji lub korzystanie z komputera. Inne starają się zjeść wspólnie przynajmniej jeden posiłek dziennie. Rodzice i dzieci mają też wspaniałą możliwość zbliżać się do siebie i omawiać sprawy duchowe w życzliwej atmosferze podczas rodzinnego wielbienia Boga. Przeznaczanie na to choćby godziny tygodniowo może być dobrym początkiem, ale aby otworzyć drzwi do głębokich rozmów, potrzeba czegoś więcej — potrzeba regularnej i częstej wymiany myśli. Zanim twoje dziecko wyjdzie do szkoły, powiedz mu coś zachęcającego, omów z nim tekst dzienny albo się z nim pomódl. Możesz mu w ten sposób bardzo pomóc.

⁶ Chcąc spędzać więcej czasu z dziećmi, niektórzy rodzice zdobyli się na spore zmiany. Na przykład Laura *, mająca synka i córeczkę, zrezygnowała z pracy na pełny etat. Opowiada: „Rano wszyscy  śpieszyliśmy się do pracy lub szkoły. Gdy wieczorem wracałam do domu, dzieci już spały, położone do łóżek przez nianię. Moja rezygnacja z pracy oznacza dla nas mniej pieniędzy, ale teraz wiem, co moje dzieci myślą i jakie mają problemy. Słyszę, co mówią w modlitwach, mogę nimi pokierować, zachęcać je i uczyć”.

7. Na co często skarżą się zarówno dzieci, jak i rodzice?

⁷ Przeprowadziwszy wiele rozmów z młodymi ludźmi, autorki książki Tylko dla rodziców zauważyły jeszcze jedną przeszkodę na drodze do komunikacji: „Zarzutem najczęściej wysuwanym pod adresem rodziców było: ‚Oni nie słuchają’”. Problem nie jest jednostronny. Analogicznie skarżą się rodzice na dzieci. Aby więc utorować drogę wymianie myśli, członkowie rodziny muszą się nawzajem słuchać — naprawdę słuchać (odczytaj Jakuba 1:19).

8. Na co rodzice muszą się zdobywać, żeby naprawdę słuchać dzieci?

⁸ Rodzice, czy na pewno słuchacie swoich dzieci? Może to nie być łatwe, gdy jesteście zmęczeni albo gdy rozmowa zdaje się dotyczyć czegoś błahego. Ale coś, co wy uważacie za błahe, dla dziecka może być bardzo ważne. Bycie „prędkim do słuchania” to nie tylko zwracanie uwagi na słowa dziecka, ale też na sposób ich wypowiadania. Ton głosu i język ciała sygnalizują, co ono myśli. Ważne jest również zadawanie pytań. „Myśl w sercu męża jest jak głębokie wody, lecz mąż mający rozeznanie — ten jej naczerpie” (Prz. 20:5). Wnikliwość i rozeznanie są szczególnie potrzebne, kiedy próbujesz poznać opinię dziecka na jakiś delikatny temat.

9. Dlaczego dzieci powinny słuchać rodziców?

⁹ Dzieci, czy jesteście posłuszne rodzicom? Słowo Boże mówi: „Słuchaj, mój synu, ojcowskiego karcenia i nie porzucaj prawa swej matki” (Prz. 1:8). Pamiętajcie, że rodzice was kochają i chcą waszego dobra, dlatego mądrze jest słuchać, co mówią, i zgodnie z tym postępować (Efez. 6:1). Łatwiej wam będzie okazywać posłuszeństwo w atmosferze swobodnej komunikacji i w przekonaniu, że jesteście kochane. Dlatego mówcie rodzicom o swoich odczuciach. To im pomoże was zrozumieć. Oczywiście wy też powinnyście się starać zrozumieć rodziców.

10. Czego uczymy się z biblijnej relacji o Rechoboamie?

¹⁰ Młodzi, bądźcie ostrożni, jeśli chodzi o rady rówieśników. Być może mówią wam to, co chcielibyście usłyszeć, ale rady te wcale nie muszą być dobre. Mogą wręcz przynieść szkodę. Większość młodych, nie mając takiego doświadczenia jak ludzie dorośli, nie patrzy na sprawy dalekowzrocznie i nie umie ocenić konsekwencji pewnych działań. Pamiętajcie o synu Salomona Rechoboamie. Gdy został królem Izraela, powinien był posłuchać starszych doradców. Ale on przychylił się do głupiej rady młodzieńców, którzy z nim dorastali. W rezultacie stracił poparcie większości poddanych (1 Król. 12:1-17). Nie postępujcie niemądrze jak Rechoboam. Róbcie, co możecie, by zawsze swobodnie rozmawiać z rodzicami. Dzielcie się z nimi swoimi przemyśleniami. Korzystajcie z ich rad i mądrości (Prz. 13:20).

11. Do czego może dojść, jeśli rodzice nie są przystępni?

¹¹ Rodzice, jeśli nie chcecie, by dzieci szukały rad u rówieśników, bądźcie przystępni, ułatwiajcie rozmawianie ze  sobą. Pewna nastoletnia chrześcijanka napisała: „Wystarczy, że wspomnę imię jakiegoś chłopaka, a moi rodzice już są spięci. Wtedy i ja się spinam i nie chce mi się dalej mówić”. Inna młoda siostra napisała: „Wielu nastolatków chce rad od rodziców. Ale gdy oni nie traktują swych dzieci poważnie, te zwrócą się do kogoś, kto potraktuje je serio, nawet jeśli ma mniejsze doświadczenie”. Gdy będziecie gotowi uważnie słuchać dzieci, cokolwiek by mówiły, zapewne dostrzeżecie, że się otwierają i cenią wasze wskazówki.

12. Jak reakcje rodziców mogą blokować komunikację z dziećmi?

¹² Kolejna przeszkoda w komunikacji wyrasta wtedy, gdy rodzice reagują na słowa dzieci emocjonalnie albo negatywnie. To zrozumiałe, że chrześcijanie chcą chronić swoje rodziny. Obecne „dni ostatnie” są najeżone niebezpieczeństwami — duchowymi i innymi (2 Tym. 3:1-5). Ale coś, co rodzice uznają za stosowną ochronę, młodzi mogą uważać za nadopiekuńczość.

13. Dlaczego rodzice nie powinni się śpieszyć z wygłaszaniem opinii?

¹³ Rodzice robią mądrze, kiedy nie śpieszą się z wygłaszaniem opinii. To prawda, że nie zawsze łatwo jest milczeć, gdy dziecko mówi coś niepokojącego. Ważne jest jednak, by wysłuchać je do końca. Mądry król Salomon napisał: „Gdy ktoś odpowiada w jakiejś sprawie, zanim jej wysłucha, jest to jego głupota i upokorzenie” (Prz. 18:13). Jeśli zachowacie spokój, to usłyszycie więcej, a syn lub córka nie zamknie się w sobie. Aby pomóc dziecku, musicie mieć pełny obraz sytuacji. Za „mową nieokiełznaną” młodego człowieka może się kryć udręczone serce (Hioba 6:1-3). Jako kochający rodzice używajcie uszu, żeby go lepiej zrozumieć, i języka, żeby leczyć.

14. Dlaczego dzieci nie powinny śpieszyć się do mówienia?

¹⁴ Dzieci, wy też nie śpieszcie się do mówienia — nie sprzeciwiajcie się od razu temu, co słyszycie od rodziców, gdyż to Bóg zlecił im wychowywanie was (Prz. 22:6). Być może znajdowali się oni kiedyś w podobnej sytuacji. Ponadto żałują błędów popełnionych w młodości i szczerze chcą was przed takimi błędami chronić. Traktujcie rodziców jak sprzymierzeńców, a nie jak wrogów; jak doradców, a nie jak krytyków (odczytaj Przysłów 1:5). ‛Szanujcie swego ojca i swą matkę’ i pokazujcie im, że kochacie ich tak jak oni was. Wtedy będzie im łatwiej ‛was wychowywać, karcić i ukierunkowywać wasze umysły zgodnie z myślami Jehowy’ (Efez. 6:2, 4).

15. Co pomoże nam nie tracić cierpliwości i nie wybuchać gniewem na tych, których kochamy?

¹⁵ Nie zawsze jesteśmy cierpliwi wobec tych, których kochamy. „Do świętych oraz wiernych braci w jedności z Chrystusem, którzy są w Kolosach”, apostoł Paweł napisał: „Mężowie, zawsze miłujcie swe żony i nie bądźcie na nie gorzko zagniewani. Ojcowie, nie rozjątrzajcie swych dzieci, żeby nie popadły w przygnębienie” (Kol. 1:1, 2; 3:19, 21). A chrześcijan w Efezie zachęcał: „Wszelka złośliwa gorycz i gniew, i srogie zagniewanie, i krzyk, i obelżywa mowa niech będą spośród was usunięte” (Efez. 4:31). Pielęgnowanie wielkodusznej cierpliwości, łagodności i panowania nad sobą — zaliczanych do owoców ducha — pomoże nam zachowywać spokój nawet w stresujących sytuacjach (Gal. 5:22, 23).

16. Jak Jezus skorygował uczniów i co było w tym wyjątkowego?

 ¹⁶ Rodzice, rozważcie przykład Jezusa. Wyobraźcie sobie ogromny stres, jaki przeżywał podczas ostatniej wieczerzy z apostołami. Wiedział, że za kilka godzin będzie cierpiał ogromny ból i w końcu umrze. Od tego, czy wiernie wytrwa, zależało uświęcenie imienia jego Ojca i wybawienie ludzkości. Tymczasem w trakcie wspomnianego posiłku między apostołami „powstał (...) gorący spór o to, kto z nich wydaje się największy”. Jezus nie skrzyczał ich ani nie dał upustu rozgoryczeniu. Zamiast tego spokojnie starał się trafić im do przekonania. Przypomniał, że wytrwali z nim w próbach. I chociaż Szatan zażądał, żeby przesiać ich jak pszenicę, Jezus wyraził ufność, że okażą się wierni. Co więcej, zawarł z nimi przymierze (Łuk. 22:24-32).

17. Co pomoże dzieciom zachowywać spokój?

¹⁷ Również dzieci powinny zachowywać spokój. Zwłaszcza gdy zaczynają dorastać, mogą odbierać wskazówki rodziców jako przejaw braku zaufania. Młodzi, chociaż możecie mieć takie odczucia, pamiętajcie, że troska rodziców jest wyrazem miłości. Spokojnie ich słuchajcie i współpracujcie z nimi, a zaskarbicie sobie u nich szacunek i opinię ludzi odpowiedzialnych. Niewykluczone, że dzięki temu w niektórych dziedzinach uzyskacie więcej swobody. Dobrze jest przejawiać panowanie nad sobą. Natchnione przysłowie mówi: „Głupi ujawnia całego swego ducha, lecz mądry utrzymuje go w spokoju aż do końca” (Prz. 29:11).

18. Jak miłość przyczynia się do dobrej wymiany myśli?

¹⁸ A zatem drodzy rodzice i dzieci, nie zniechęcajcie się, jeśli nie jesteście do końca zadowoleni z wymiany myśli w waszym domu. Pracujcie nad nią i dalej chodźcie w prawdzie (3 Jana 4). W nowym świecie doskonali ludzie będą się komunikować ze sobą w sposób doskonały, bez nieporozumień czy sporów. Dzisiaj jednak każdemu z nas zdarza się zrobić coś, czego potem żałuje. Dlatego nie wahajcie się przepraszać. Wspaniałomyślnie przebaczajcie. ‛Bądźcie harmonijnie zespoleni w miłości’ (Kol. 2:2). Ma ona wielką moc. „Jest wielkodusznie cierpliwa i życzliwa. (...) Nie daje się rozdrażnić. Nie prowadzi rachunku krzywdy. (...) Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, na wszystko ma nadzieję, wszystko przetrzymuje” (1 Kor. 13:4-7). Pielęgnujcie miłość, a wymiana myśli w waszej rodzinie będzie kwitła, co przysporzy wam radości oraz przyniesie chwałę Jehowie.