„Usiadłszy naprzeciw skarbon, zaczął się przyglądać, jak tłum wrzuca do skarbon pieniądze; i wielu bogatych wrzucało dużo monet. A pewna biedna wdowa przyszła i wrzuciła dwa pieniążki, mające znikomą wartość” (MARKA 12:41, 42).

W BIBLII znajdujemy wiele wzmianek dotyczących pieniędzy. O różnych rodzajach monet wspominał między innymi Jezus, gdy wpajał słuchaczom ważne zasady. Na przykład zwrócił uwagę na „dwa pieniążki” ofiarowane przez wdowę, o której czytaliśmy w przytoczonym wersecie, i wskazał, czego można się od niej nauczyć. Innym razem posłużył się monetą zwaną denarem, by pokazać, jak należy traktować władze świeckie * (Mateusza 22:17-21).

Dlaczego wynaleziono pieniądze? Jak je wyrabiano i wykorzystywano w czasach biblijnych? I czego Biblia uczy o właściwym stosunku do pieniędzy?

Od handlu wymiennego do płacenia kruszcem

Zanim pieniądze weszły w użycie, ludzie prowadzili handel wymienny. Wymieniali między sobą towary i usługi o podobnej wartości. Ale bywało to uciążliwe. System ten działał tylko wtedy, gdy każdy uczestnik transakcji był zainteresowany ofertą drugiej strony. Na dodatek kupcy musieli transportować tak kłopotliwy towar, jak zwierzęta czy worki z ziarnem.

Z czasem dostrzeżono potrzebę wynalezienia bardziej wygodnego środka płatniczego. Rozwiązaniem było używanie cennych kruszców: złota, srebra i miedzi. Na zamieszczonej poniżej ilustracji widzimy kupca, który płaci metalowymi sztabkami i biżuterią. Przed dokonaniem transakcji kruszec zawsze ważono na dokładnej wadze. Zrobił tak na przykład Abraham. Gdy kupował pole, by pochować swą ukochaną żonę Sarę, odważył odpowiednią ilość srebra (Rodzaju 23:14-16).

Nierzadko jednak chciwi kupcy używali oszukańczych wag  i sfałszowanych odważników. Ponieważ Bóg brzydzi się nieuczciwością, dał Izraelitom następujące prawo: „Macie mieć dokładną wagę, dokładne odważniki” (Kapłańska 19:36; Przysłów 11:1). Osoby, które dzisiaj zajmują się handlem, powinny pamiętać, że stosunek Jehowy do chciwości i nieuczciwości wcale się nie zmienił (Malachiasza 3:6; 1 Koryntian 6:9, 10).

Jak bito monety

Pierwsze monety prawdopodobnie pojawiły się w Lidii (leżącej na obszarze dzisiejszej Turcji) około VII wieku p.n.e. Rzemieślnicy z różnych stron świata wkrótce zaczęli je wytwarzać na szeroką skalę i wynalazek ten szybko upowszechnił się w krajach wymienionych w Biblii.

Jak bito monety? Roztopiony metal wyjmowano z pieca (1) i wlewano do formy, by powstały krążki (2). Następnie krążki wkładano do stempla, na którym były wygrawerowane różne znaki (3), i uderzano młotkiem, tak aby odcisk stempla pozostał na monecie (4). Z powodu pośpiechu pracowników nie zawsze udawało się odbić znak dokładnie na środku krążka. Na koniec monety sortowano oraz ważono, by sprawdzić, czy wszystkie mają ustalony ciężar. W razie potrzeby odcinano zbędne kawałki metalu (5).

Wymieniający pieniądze, poborcy podatkowi i bankierzy

W I wieku n.e. przez Palestynę przewijało się mnóstwo ludzi, którzy mieli ze sobą walutę używaną w ich stronach. Byli wśród nich pielgrzymi przybywający do świątyni w Jerozolimie. Ponieważ podatek na rzecz świątyni przyjmowano jedynie w ściśle określonych monetach, na jej terenie zaczęli działać wymieniający pieniądze. W dodatku często za swe usługi pobierali oni wygórowane opłaty. Jezus potępił tych chciwców, gdyż zamieniali dom Jehowy w „dom handlu” i „jaskinię zbójców” (Jana 2:13-16; Mateusza 21:12, 13).

Mieszkańcy Palestyny musieli też płacić różne podatki nałożone przez Rzymian. Należał do nich „podatek pogłówny”, o który pytali Jezusa jego przeciwnicy (Mateusza 22:17). Ściągano także opłaty za korzystanie z niektórych dróg oraz podatki od  importowanych i eksportowanych towarów. Pracujący dla państwa poborcy podatkowi mieli opinię zdzierców i byli w powszechnej pogardzie (Marka 2:16). Zbijali fortuny, żądając od ludzi zawyżonych opłat. Ale niektórzy, jak na przykład Zacheusz, zareagowali pozytywnie na nauki Jezusa i porzucili nieuczciwe praktyki (Łukasza 19:1-10). Podobnie dzisiaj każdy, kto pragnie naśladować Chrystusa, musi być uczciwy we wszystkim, także w prowadzeniu interesów (Hebrajczyków 13:18).

W tamtych czasach działali również bankierzy. Zajmowali się wymianą waluty, ale oferowali też usługi związane z oszczędzaniem pieniędzy, wypłacali procenty od przyjętych depozytów i udzielali pożyczek. O bankierach Jezus wspomniał w przypowieści o niewolnikach, którym pan polecił obracać powierzonymi im środkami (Mateusza 25:26, 27).

Właściwy pogląd na pieniądze

Większość ludzi, by się utrzymać, musi zarabiać pieniądze. Ciągle aktualne są słowa króla Salomona, który przed wiekami napisał w natchnieniu od Boga: ‛Pieniądze służą ochronie’. Ale zauważył też, że od pieniędzy większą wartość ma mądrość, ponieważ „zachowuje przy życiu tych, którzy ją posiadają” (Kaznodziei 7:12). Taką mądrość można znaleźć w Biblii.

Jezus pomógł swym naśladowcom wyrobić sobie zrównoważony pogląd na pieniądze. Powiedział: „Nawet wtedy, gdy ktoś ma obfitość, jego życie nie zależy od tego, co posiada” (Łukasza 12:15). Wzorem pierwszych uczniów Jezusa okazujemy mądrość, gdy nie pozwalamy, by zawładnęła nami miłość do pieniędzy, i gdy korzystamy z nich w sposób odpowiedzialny i uczciwy (1 Tymoteusza 6:9, 10).

[Przypis]

[Ramka i ilustracje na stronie 26]

Monety w Biblii

● Miedziany lepton — jedna z najmniejszych monet, jakich używano w I wieku w Palestynie. Dwa leptony otrzymywał robotnik za niecałe 15 minut pracy. Przypuszczalnie właśnie takie „dwa pieniążki” wrzuciła wdowa do świątynnej skarbony (Marka 12:42).

● Srebrna drachma — moneta grecka stanowiąca wynagrodzenie za niemal cały dzień pracy (Łukasza 15:8, 9). Dwie drachmy wynosił doroczny podatek świątynny płacony przez wszystkich żydowskich mężczyzn (Mateusza 17:24).

● Srebrny denar — rzymska moneta, na której widniała podobizna Cezara. Idealnie więc nadawała się na „monetę podatku pogłównego”, ściąganego przez rzymskiego okupanta od wszystkich dorosłych Żydów płci męskiej (Mateusza 22:19). Denar był zwyczajową zapłatą robotnika za 12-godzinną dniówkę (Mateusza 20:2-14).

● Srebrny sykl — moneta z czystego kruszcu, bita w Tyrze. Była w obiegu w Palestynie podczas ziemskiej służby Jezusa. Niewykluczone, że „trzydzieści srebrników”, które Judasz otrzymał za zdradzenie Jezusa, to właśnie sykle z Tyru (Mateusza 26:14-16).

Pokazane tu monety są naturalnej wielkości