¿Imatataj pierdeshawaj manchali kasqaykirayku? Ichapis manchiskiri kasqaykirayku wakin sumaj imasta pierdeshanki. Ichá chayrayku mana sumaj amigoswan masichakushankichu, nitaj waj imastapis ruwashankichu.

 ¿Imaspitaj yanapasunkiman manchali kasqayki? Manchali kasqaykeqa yanapasunkiman niraj imatapis parlashaspa imatachus ninaykipi sumajta piensarinaykipaj. Chantapis yanapasunkiman sumajta imatapis reparanaykipaj, wajkunatapis sumajta uyarinaykipaj.

 Manchikuyniykita atipayta atinki: Kunan manchali kasqaykeqa mana niyta munanchu tukuy tiempopuni ajina kanayki kasqanta, cambiayta atinki. Kaypi yachakunki imatachus ruwayta atisqaykita manaña anchata manchikunaykipaj.

•  ¿Imatataj manchikunki?

•  ¿Imatataj ruwawaj mana anchata manchikunaykipaj?

•  Wakin jóvenes jinata ninku

 Manchiskiri kanki chayqa ichapis manchikunki uyapura piwanpis parlayta. Chayraykutaj ichá sapallayki sientekuwaj uj laqha cuartopipis kashawaj jina, ajinata sientekoyqa may llakiy. Jinapis imastachus manchachikusqaykita reparakunki chayqa, cuentata qokunki chaykunaqa mana manchikunapaj jinapunichu kasqanta. Kinsa ejemplosmanta parlarina.

•   1 ¿Imatataj manchachikunki? “Mana yachanichu imamantachus wajkunawan parlarinayta, chayta manchikuni”.

   ¿Imajtintaj chayta mana manchachikunachu? Runasqa astawan yuyarikunku imayna kʼachachus paykunawan kasqaykimanta, manataj imatachus nisqaykimantachu. Wajkunata sumajta uyarinki, entiendenaykipajtaj kallpachakunki chayqa, manaña manchachikunkichu imatachus ninaykimanta.

   Kaypi tʼukuriy: ¿Pitaj amigoyki kananta munawaj? ¿Mana chʼinyaspa parlaj runachu chayri sumajta uyariyta yachaj runachu?

•   2 ¿Imatataj manchachikunki? “Runas aburrido kasqayta yuyanankuta manchikuni”.

   ¿Imajtintaj chayta mana manchachikunachu? Manchali kajtiykipis manapis runasqa imatapis qanmanta nenqankupuni. Jinapis chay manchikuyta atipawaj wajkunawan parlarispa, imayna clase runachus kasqaykitataj rikuchispa, ajinamanta wajkuna qanmanta allinta yuyanqanku.

   Kaypi tʼukuriy: Wajkuna aburrido kasqaykita piensasqankuta yuyaspa, ¿nichu qanlla paykunata juzgashawaj?

•   3 ¿Imatataj manchachikunki? “Manchikuni imatapis mana allinta nisqaymanta runas asikunawankumanta”.

   ¿Imajtintaj chayta mana manchachikunachu? Imajtinchus chay imasqa tukuyta pasawanchej. Ichá imatapis parlarpariwaj pʼenqakunaykipaj jina chayri wajkuna asikunankupaj jina. Chay pasasojtenqa ama chaymanta anchata llakikuychu. Ajinamanta wajkunaman sutʼita rikuchinki mana imamantapis chay rato sienterpakusqaykita.

   Kaypi tʼukuriy: ¿Manachu astawan kayta munawaj pikunachus pantasqankuta reconocenku chaykunawan?

 ¿Yacharqankichu? Wakinkunaqa tukuy tiempo mensajesta apachisqankurayku yuyanku mana manchalischu kasqankuta, amigostataj facilta tariyta atisqankuta. Jinapis piwanpis sumaj amigos ruwakunchej uyapura parlaspapuni. Sherry Turkle sutiyoj psicologaqa tecnologianejta parlaj runasmanta sumajta yachan. Pay nin: “Wajkunawan uyapura parlarispapuni, vozninkutataj uyarispapuni kʼacha runas kasqanchejta rikuchiyta atinchej”, nispa. a

•   Ama wajkunawan kikinchakuychu. Mana may amigueropunichu kanayki tiyan, manaqa yachakunayki tiyan mana anchata manchikuyta. Ajinamanta sumaj amigosta rejsiyta atinki, waj sumaj imastataj ruwanki.

   Alicia nin: “Mana unaytapunichu parlanayki tiyan, nitaj tukuytapunichu asichinayki tiyan. Manaqa saludarillawaj wakin imitastataj tapuriwaj”, nispa.

   Biblia niwanchej: “Sapa ujpis imastachus ruwasqanta allinta qhawaykurichun. Ajinamanta paypa ruwasqanmanta kusikonqa mana wajkunawan kikinchakuspalla”, nispa (Gálatas 6:4).

•   Sumajta qhawarispa wajkunamanta yachakuy. Wajkunawan facilta parlayta yachanku chaykunata sumajta qhawariy. Qhawariy imaschus yanapasqanta wajkunawan facilta parlarinanpaj, imastajchus mana anchata yanapasqantapis. Piensariytaj imastachus paykuna jina ruwayta atisqaykipi.

   Aarón nin: “Wakinkunaqa facilta amigosta ruwakunku. Qhawariy paykuna por primera vez wajkunawan parlashaspa imatachus ruwasqankuta, imatachus nisqankutapis. Paykunamantataj yachakuy”, nispa.

   Biblia niwanchej: “Imaynatachus fierroqa fierrollawantaj afilakun, ajinallatataj runapis amigonta aswan allin runaman tukuchin”, nispa (Proverbios 27:17).

•   Tapuriyta yachay. Casi tukuy runasqa imatachus piensasqankumanta parlariytapuni munanku. Chayrayku parlayta qallarinapaj may sumajpuni tapuykunata ruway. Ajinamanta mana qan qhawarisqallachu kanqanku.

   Alana nin: “Ñaupajmantaña imamantachus parlanaykita yachanki chayqa, mana anchata manchikunkichu. Niraj uj fiestitaman rishaspa chayri niraj imitatapis wajkunawan ruwaj rishaspa, piensariwaj imasmantachus parlarinaykipi, imastachus tapurinaykipipis. Ajinamanta mana manchikuspa wajkunatapis rejsiyta atillanki”, nispa.

   Biblia niwanchej: “Ama allinnillaykichejtaqa maskʼaychejchu. Manachayqa wajkunaj allinninkutapis maskʼaychej”, nispa (Filipenses 2:4).