1. ¿Maypitaq qhipaman imachus kananmanta willakun?

RADIOPI, telepi willaykunata uyarispa, ¿manachu imapichus kay pacha tukukunanta tapukunki? Kunanqa imaymana llakiykunata uyarinchik, manataq yachanchikchu imachus qʼaya kananta (Santiago 4:14). Mana chaymanjinataq Jehová tukuy imata yachan (Isaías 46:10). Ñawpaqmantaña Bibliaqa, kunan tiempopi llakiykuna kananta willarqa, chantá, imaynatachus qhipaman allinchakunantapis willallarqataq.

2, 3. ¿Imatataq discípulos Jesusta tapurqanku?

² Jesús Diospa Reinon tukuy saqra ruwaykunata chinkachinanta nirqa, chaymanta Jallpʼata paraisoman tukuchinantapis (Lucas 4:43). Jesusta uyariqkuna, maykʼaqchus chay Reino jamunanmanta yachayta munarqanku. Discipulosqa jinata tapurqanku: “Ima señaltataj rikuchiwasqayku kutimunaykimanta, kay pachaj tukukuyninmantawan?”, nispa (Mateo 24:3). Jesustaq kay pachap tukukuynin maykʼaqchus kananta, Tatallan yachasqanta nirqa (Mateo 24:36). Chaywanpis, Jesús manaraq chay Reino jamuchkaptin, imaschus Jallpʼapi kananta willarqa. Chay willaytaq, kunan juntʼakuchkan.

 ³ Kunan juk maqanakuymanta parlasunchik. Kay maqanakuytaq janaqpachapi karqa, nitaq pi runapis chayta rikurqachu. Chaywanpis, chay maqanakuyqa llakiyninchikpaq karqa. Chaymanta qhawarisunchik ima señalchus kay pachap tukukuyninpi rikukunanta.

4, 5. a) Jesús kamachiyta qallariytawan, ¿imatataq janaqpachapi ruwarqarí? b) Apocalipsis 12:12 nisqanmanjina, ¿imapitaq chay maqanakuy tukurqa?

⁴ Pusaq yachaqanapi 1914 watapi Jesús janaqpachapi kamachiyta qallarisqanta yacharqanchik (Daniel 7:13, 14). Kamachiyta qallariytawan imatachus ruwasqanmanta Biblia nin: “Jatun wañuchinaku maqanaku janaj pachapi karqa. Arcángel Miguelqa, [Jesuspa juknin sutin] angelesnin ima sierpewan [Kuraq Supaywan] maqanakorqanku”. * Kuraq Supay, saqra angelesnin ima atipachikurqanku, kay pachamantaq wikchʼuchikamurqanku. Chayrayku, chiqa sunqu angelesqa janaqpachapi mayta kusikurqanku. Mana chaymanjinataq, runasqa llakikunanku karqa. Biblia nin: “Ay kay pacha jallpʼa patapi [...], imaraykuchus Kuraq Supayqa manchay phiñasqa qankunaman uraykʼamun, yachaspa paypaj pisi tiempollaña kasqanta”, nispa (Apocalipsis 12:7, 9, 12).

⁵ ¿Imataq chay maqanakuyrayku kanan karqarí? Supay phiñakuspa Jallpʼapi runata llakichinan karqa. Rikusunchikjina kunan chayjina llakiypi kawsachkanchik. Chaywanpis, mana unaytachu jinata kawsasun, manaqa “pisi tiempolla”, Supaypis chayta yachan. Kay tiempotataq, Bibliaqa ‘qhipa saqra pʼunchaykuna’ nispa sutichan (2 Timoteo 3:1). ¿Manachu kusikunchik Diosninchik, Supayta chinkachinanta yachaspa? Qhawarina imatachus Biblia pʼunchayninchikmanta nisqanta, chantá, imaynatachus willasqan  juntʼakuchkasqanta. Tukuy ima kunan rikukusqanqa, ‘qhipa saqra pʼunchaykunapi’ kawsachkasqanchikta, Diospa Reinon qayllapiña kasqanta ima rikuchin, maypichus Jehovata munakuqkuna, wiñaypaq tʼinkakunawan kusikunqanku. Qallarinapaq qhawarina ima señalchus Jesús nisqanmanjina kay pʼunchaykunapi rikukunanmanta.

6, 7. ¿Imaynatá Jesús maqanakuymanta, yarqhaymanta parlasqan juntʼakuchkan?

⁶ “Uj nación waj naciompa contranta oqharikonqa, uj reinopis waj reinoj contranta.” (Mateo 24:7.) Pachak ñawpa wataspi, junukuna runas maqanakuykunapi wañurqanku. Juk yachayniyuq runa, ñawpa runa ruwasqanmanta yachaq, jinata nirqa: “Iskay chunka siglopi, may chhika yawar jichʼakurqa. [...] Kay wataspi maqanakuyqa, yaqha mana sayarqachu, tumpallata pachantinpi sayarqa”. Chantá, juk qutu yachayniyuq runas jinata nirqanku: “Juk kaq siglomantapacha 1899 watakama, may chhika runas wañurqanku, chaywanpis iskay chunka siglopi, chay wañusqasmanta kimsa kutimanta astawanraq maqanakuykunapi wañurqanku”. Kay 1914 watamantapacha kunankama, maqanakuypi pachak junumanta astawanraq runas wañurqanku. Jinamanta chay maqanakuykunaqa,  may chhika runasta, mana tatayuqta, mana qusayuqta, llakiypi saqin. Ichapis, qampa familiaykimanta pillapis chaypi wañupurqa.

⁷ “Jinallataq kanqa yarqhaykuna.” (Mateo 24:7.) Yachayniyuq runasqa, puquykuna yapakusqanta ninku. Chaywanpis, tukuyniqpi yarqhaykuna tiyan, runapta imatapis puquchinanpaq jallpʼan mana kapusqanrayku, mikhunata rantikunanpaq qullqin mana kapusqanrayku ima. Wakcha llaqtaspiqa, may chhika runas sapa pʼunchay ñakʼayta kawsanku, wakinkunaqa: juk dolarllawan sapa pʼunchay kawsanku. Paykunaqa yarqhasqallapuni kanku. Kay Organización Mundial de la Salud nisqa, yarqhayrayku phichqa junumanta astawan wawas, juk watallapi wañusqankuta nin.

8, 9. ¿Imaynatá yachanchik Jesuspa nisqan juntʼakuchkasqanta?

⁸ “Sinchʼi jallpʼa ikhakuykuna.” (Lucas 21:11.) Juk qutu runas, Jallpʼamanta yachaqaqkuna nisqankumanjina, sapa wata 19 sinchi jallpʼa ikhakuykuna kallanqapuni. Kaykunaqa jatuchaq wasista laqran, chantá Jallpʼata kicharin. Astawanpis, yaqha sapa wata jallpʼa ikhakusqan jatuchaq wasista urmachin. Yachakusqanmanjina, 1990 watamantapacha iskay millonesmanta astawan runas jallpʼa ikhakuykunapi wañunku. Wakintaq junata ninku: “Runaqa jallpʼa ikhakuykunamanta  astawan yachaspapis, mana imatapis runata jarkʼanapaq ruwayta atinchu”.

⁹ “Kallanqataj [...] wañuchej onqoykuna.” (Lucas 21:11.) Runaqa, may chhika unquykunata atipan, chaywanpis, may chhika riqsisqa unquykuna, musuq unquykuna ima, kallanpuni. Yachakusqanmanjina, kay watasllapi, tuberculosis, paludismo, cólera, wak riqsisqa unquykunawan ima astawan achkha runas unquykurqanku. Chantapis wak unquykunata, manaña ima jampiwanpis chinkachiyta atikuchkanñachu. Astawanpis, 30 musuq unquykuna rikhurimun. Chay unquykunamanta wakin unquykunapaq, mana ima jampipis kanchu.

10. ¿Imatataq 2 Timoteo 3:1-5 nisqanmanjina runapi rikunki?

¹⁰ Bibliaqa, mana kay pachapi imachus rikukunallanmantachu parlarqa, manaqa runa saqrayananmantapis parlallarqataq. Apóstol Pablo qillqarqa imaynachus runa kananta, kay 2 Timoteo 3:1-5 pay nirqa: “Qhepaman manchay sajra pʼunchaykuna jamonqa”, nispa. Chantá kayjina runa kananta nillarqataq:

• imallatapis paykunallapaq munanqanku

•   qullqita munakunqanku

• tatasninkuta mana kasukunqankuchu

• graciasta quy chinkanqa

• mana sunquyuq kanqanku

• aychap saqra munayninwan atipachikunqanku

• mana khuyarispa saqrata ruwanqanku

• kay pachap munayninta astawan munakunqanku Diosta munakunankumantaqa

• chaykunaqa Diosta yupaychaqkunaman rikchʼakunku, kawsayninkuwantaq, Diospa atiyninta qhisachanku

11. Salmo 92:7 nisqanmanjina, ¿imapitaq saqra runa tukunqa?

¹¹ ¿Jinamanchu runa llaqtaykipi tukun? Chiqamantachá. Tukuyniqpi kayjina runa tiyan. Kaytaq tumpamantawan Dios Reinonta apamunanta rikuchiwanchik, Biblia nin: “Sajra runasqa qhora jina wiñanku. Tukuy sajrata ruwajkunataj tʼika jina phancharinku, ruthusqa, wiñaypaj chinkarisqa kanallankupaj”, nispa (Salmo 92:7).

12, 13. ¿Imaynatataq, kay qhipa saqra pʼunchaykunapi, Diospa yachaynin achkhayasqanta yachanchik?

¹² Biblia nisqanmanjina, kay qhipa  saqra pʼunchaykunapi, may chhika llakiykuna tiyan. Chaywanpis, Jehovata yupaychaqkuna, paypa munayninta ruwaspa mayta kusikunku.

¹³ “Chiqa yachaytaq achkhayanqa”, nisqa Daniel libropi willakurqa. ¿Maykʼaqtaq chay juntʼakunan karqarí? ‘Qhipa pʼunchaykunapi’ (Daniel 12:4, NM). Jehovaqa, 1914 watamantapacha, sutinmanta, munayninmanta, Jesucristop wañupuyninmanta, imaynachus wañusqas kachkasqankumanta, kawsarimuymanta ima yachachiykunata allinta japʼiqanankupaq, kamachisninta yanapachkan. Chantapis Jehovap kamachisnin allinta kawsakuyta yachakunku, chaytaq Diosninchikta jatunchan. Chantapis, imachus Diospa Reinon kasqanta astawan allinta japʼiqanku, imaynatachus chay Reino Jallpʼata allinchananta ima. ¿Imatataq chay yachasqankuwan ruwanku? Kay tapuyman kutichinapaq, juk profecía juntʼakusqanta qhawarina.

14. ¿Machkha suyuspitaq Reinop evangelionmanta willakuchkan, pikunataq chayta willachkanku?

¹⁴ “Janaj pacha reinomanta evangelio tukuynejpi willasqa kanqa”, nispa Jesucristoqa nirqa ‘kay pachap tukukuyninmanta’ parlaspa (Mateo 24:3, 14). Jallpʼantinpi Reinop evangelionmanta willakuchkan, nisunman imachus chay Reino kasqanmanta, imatachus ruwananmanta, ima bendicionestachus apamunanmanta ima. Kay allin willaykunaqa, 230 suyusmanta astawan suyuspi, 400 qallusmanta astawan qalluspi willakuchkan. Junukuna Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, “tukuy nacionesmanta, ayllusmanta, runasmanta, tukuy parlaykunamantawan” kanku, Diospa Reinonmantataq willachkanku (Apocalipsis 7:9). Mana chayllachu astawanpis, Bibliamanta yachayta munaqkunaman mana imata mañaspalla yachachichkanku. Kay profecía juntʼakusqan tʼukurichiwanchik, astawanraq “[chiqa cristianos] tukuypa chejninan kan[qanku]” nispa, Jesús nisqanpi tʼukurinchik chayqa (Lucas 21:17).

15. a) ¿Qhipa saqra pʼunchaykunapi kawsachkasqanchiktachu niwaq, imaptintaq jinata kutichinki? b) ¿Imatá chay “tukukuy” Jehovawan churanakuqkunapaq chantá Jehovata yupaychaqkunapaq niyta munanqarí?

¹⁵ Kunan chay chhika profeciasta juntʼakuqta rikuspa, ¿manachu qhipa saqra pʼunchaykunapi kawsachkasqanchikta niwaq? Reinomanta evangelioqa Jehová maykʼaqkamachus willakunanta ninankama willakunqa, chaypachataq ‘tukukuy jamunqa’ (Mateo 24:14). Kay “tukukuyqa”, Diosninchik tukuy millaykunata chinkachinanta niyta munan. Jehovaqa Jesusniqta, angelesniqta ima, Diosta qhisachaqkunata chinkachinqa (2 Tesalonicenses 1:6-9). Kuraq Supay, supaykuna ima, manaña ni mayqin runatapis chʼawkiyanqankuchu. Chaymantaqa, Diospa Reinon Paypa nisqanta ruwaqkunaman mayta tʼinkanqa (Apocalipsis 20:1-3; 21:3-5).

16. ¿Imatataq ruwanayki tiyan?

¹⁶ Kuraq Supaypa tukukuynin qayllapiña kasqanrayku, sapa juk tapurikunanchik tiyan: “¿Imatataq ñuqa ruwanay tiyan?”, nispa. Mana Jehovamanta yachakuyta saqinaykichu tiyan, chantá paypa munayninta ruwanayki tiyan (Juan 17:3). Bibliamanta tukuy sunquwan yachakuy. Jehovamanta sutʼinchaqkunap tantakuyninkuman rillaypuni (Hebreos 10:24, 25). Diospa Palabranmanta astawan yachakuy, yachakusqaykimanjinataq kawsay, payta kusichinaykipaq (Santiago 4:8).

17. ¿Imaynatá saqra runap chinkaynin chayamunqa?

¹⁷ Ñawpaqmantaña Jesús kay qhipa saqra pʼunchaykunamanta parlaspa, runa mana kasukunanta nirqa. Saqra runap chinkaynin qayllapiña kachkan. Chay pʼunchaytaq mana yuyasqallamanta jamunqa imaynatachus juk suwa mana yuyasqallamanta jamun, ajinata (1 Tesalonicenses 5:2). Jesús willawarqanchikña: “Imaynachus Noepa tiempompi karqa, ajinallataj Runaj Churimpa kutimuynimpis kanqa.  Noepa tiempompi, manaraj jatun para chayamushajtin, runasqa mikhusharqanku, ujyasharqanku, casarakusharqanku, ususisninkutapis casarachisharqanku, arcaman Noé yaykunankama. Paykunaqa mana imatapis reparakorqankuchu jatun para jamunankama, tukuyninkutaj chinkachisqa karqanku. Ajinallataj kanqa Runaj Churimpa kutimuynimpipis”, nispa (Mateo 24:37-39).

18. ¿Jesuspa ima nisqantataq kasukunanchik tiyan?

¹⁸ Chayrayku Jesús nirqa: “Qhawarikuychej; pajtataj sonqoykichej atipachikunman mikhunawan, machaykuywan, kay pacha ruwanaswan ima. Jinallapitaj juicio pʼunchay ujllata taripasunkichejman. Chay pʼunchayqa uj tojlla jina jamonqa tukuy kay pachapi kawsajkunaman. Wakichisqapuni kaychej ari, Diosmanta mañarikuspa tukuy tiempopi, kay tukuy ima jamojmanta lluspʼinaykichejpaj, allimpi rikhurinaykichejpajtaj Runaj Churimpa ñawpaqempi”, nispa (Lucas 21:34-36). Jesuspa nisqanta kasukunanchik tiyan. ¿Imaraykutaq? Imaraykuchus Jehovata, Runap Churinta ima kasukuqkunaqa, mana Kuraq Supaywan khuska chinkanqankuchu. Astawanpis wiñaypaq paraisopi kawsakunqanku (Juan 3:16; 2 Pedro 3:13).