Internettaqa sumaq yuyaywan qhawana

IMPRENTA nisqa rikhurisqanqa, pasaq pachak wataspi, imaynatachus runas wakkunawan parlayta atisqankuta tikrachirqa. Kay tiempopi Internet rikhurisqanpis chaywan kikinchakun. Runasqa, tukuyniqpi Internetniqta parlayta atinku. Chantapis Internetniqtaqa, tukuy imamanta yachawaq.

Wakkunawan parlayta atisqanchikqa, Ruwawaqninchikmanta juk sumaq regalon. Chaytaq yuyasqanchikmanta, yachakusqanchikmanta ima wakkunawan parlayta atinanchikpaq yanapawanchik. Runaswanqa, Jehová ñawpaqta parlarqa. Chantapis kawsayninkupi kusisqas kawsakunankupaqqa, kamachiykunasninta qurqa (Gén. 1:28-30). Chaywanpis chay regalotaqa pisipaq qhawasunman. Unay tiempopi Satanasqa, Evaman llulla imasta willarqa. Evataq chayta creespa Adanman willarqa. Evap nisqanmanjina Adán ruwasqanraykutaq runasqa ñakʼarichkanku (Gén. 3:1-6; Rom. 5:12).

Internetqa sumaq willaykunata tarinanchikpaq, imallatapis usqhayta ruwananchikpaq ima yanapawasunman. Chaywanpis mana allin kaq willaykunata quwasunman, khuchi imasta rikuchiwasunman tiemponchiktataq usuchichiwasunman. ¿Imatataq Internetpa tuqllasninpi mana urmanapaq ruwasunman?

Internetpi qhawasqanchik, ¿chiqachu manachu?

Internetpi tukuy ima kaqqa, mana chiqapunichu. Sutʼincharinapaq, runas kʼallampasta tantaytawan, mayqinchus mana mikhunapaq kasqanta, mayqintaqchus mana mikhunapaq kasqanta ima, mana akllaspalla quwaptinchik, ¿manacharí mana allinta qhawarispa mikhuykullasunmanchu? Kikillantataq Internetpi maskʼaspaqa, sumaq willaykunata chayri mana allin kaq willaykunata tarisunman. Imaraykuchus chayman willaykunata churaqkunaqa, mana akllaspalla tukuy laya willaykunata churanku. Chayrayku mana allin kaqmanta allin kaqta akllayta yachananchikpaq, yachayniyuq kananchik tiyan.

Kay 1993 watapi juk riqsisqa revistapi juk dibujo rikhurirqa, chaypitaq iskay allqus computadorata qhawachkanku, juknin allqu jukninman nin: “Internetpiqa ni pi yachanchu qam allqu kasqaykita”, nispa. Arí, pillapis Internetman yaykuspaqa, ni pi yachanchu pichus kasqanta, imaraykuchus ni pi riqsinchu, yachayniyuqchus manachus kasqantapis mana yachakunchu. Chantá pillapis fotosta, willaykunata, yuyaychaykunata ima, Internetman churayta atillan.

Imallatapis Internetpi rikuspaqa, ama Evajina usqhayllata chaykunapi atienekuychu.  Niraq chaykunapi atienekuspaqa, tapurikuy: 1) ¿Pitaq kay willayta Internetman churarqa? ¿Chay runa atienekunapaqjinachu? 2) ¿Imapaqtaq chay willayta Internetman churakurqa? ¿Imapaqtaq qillqakurqa? Chay qillqaq, ¿chiqan runachu chayri yuyasqanmanjinallachu qillqan? 3) ¿Maymantachus chay willayta urqhusqanta willanchu? 4) ¿Chay willaykuna kunallanmantaraqchu? Apóstol Pablo, Timoteoman yuyaychasqanqa, kay tiempopipis yanapawasunman, pay nirqa: “Allinta waqaychay, imatachus Dios qosorqa, chayta. Qhesachay mana Diosmanta qhasi thawtiykunata. Diospa contrampi churanakuyta ima, mayqenmantachus wakin runas pantaspa, yuyanku cheqa yachay kasqanta, chay imasta”, nispa (1 Tim. 6:20).

¿Tiemponchikta mana usuchinanchikpaq yanapawanchikchu?

Internetta allinta apaykachaptinchikqa, mana tiemponchikta, kallpanchikta, qullqinchikta ima, usuchisunchu. Sutʼincharinapaq, wasinchikmantapacha imallatapis allinta maskʼarispa rantiyta atisunman. Bancoman rinanchikmantaqa, wasinchikmantapacha Internetniqta, qullqita apachiyta atisunman. Chantapis maymanchus viajayta munasqanchikta akllanapaq, pasajesta rantinapaq ima yanapawasunman. Runaspa telefonosninkuta, maypichus tiyakusqankuta, wak lugaresta tarinapaq ima yanapallawasunmantaq. Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa, sucursalesninkupi allinta llamkʼayninkuta ruwanankupaq chaykunawan yanapachikunku.

Chaywanpis mana allin kaq imasninqa kanpuni. Chayrayku machkha tiempotachus Internetta qhawaspa kasqanchikpi tʼukurinanchik tiyan. Wakinkunaqa, pukllaspa, rantispa, parlaspa, mensajesta apachispa, imallatapis maskʼaspa ima, tiemponkuta usuchisqankurayku, familiaresninkumanta, amigosninkumanta, qutuchakuymanta ima qunqapunku. Ajinamantataq Internetman quykukunku. Sutʼincharinapaq, 2010 watapi Corea suyupi juk willay, 18.4% waynasmanta sipaskunamanta ima Internetman quykukusqankuta rikuchirqa. Chantapis Alemania suyupi ukhunchaq runas, achkha warmis, qusasninku Internetman quykukusqankumanta quejakusqankuta ninku. Juk warmitaq qusan Internetman qukusqanrayku qhariwarmi kawsayninkupi niña allintachu kawsakusqankumanta quejakurqa.

Juk runaqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunap juknin sucursalninkuman cartata apachisqa, chaypitaq pay kikin Internetman qukuq runa kasqanta sutʼinchasqa. Payqa wakin pʼunchaykunapi chunka horastapuni Internetta qhawaq, nirqataq: “Internetpi tukuy ima qhawayqa, allillanman rikchʼakurqa, tiemponmantaq manaña tantakuykunaman rirqanichu, nitaq Jehovamanta mañakurqanichu”, nispa. Tantakuyman rinanpaqtaq manaña wakichikuqchu, Internetta qhawayllapi yuyaq. Tiemponmantaq mana allintachu ruwachkasqanta reparakurqa, ajinamanta manaña Internetta qhawayman qukunanpaq kallpachakurqa. Chayrayku Internetman  mana yachaykukunapaqqa, maychus kaq tiempollata qhawana.

¿Imastataq Internetpi qhawachkanchik?

Kay 1 Tesalonicenses 5:21, 22 nin: “Tukuy imata allinta reparaychej yachanaykichejpaj allinchus manachus kasqanta, allin kajtataj japʼikuychej. Amapuni munaychejchu sajra kajta ruwayta”, nispa. Imallatapis Internetpi qhawachkaspaqa, imatachus Jehová chaymanta yuyasqanta yuyarikunanchik tiyan. Internetpi qhawasqanchikqa llimphu kanan tiyan cristianospaqjinataq. Imaraykuchus Internetpiqa tukuy imapi qʼala runaslla rikhurin. Chayrayku mana allinta qhawarikuspaqa chayman yachaykukusunman.

Internetpi imallatapis qhawanapaq niraq akllachkaspaqa, kayta tapurikuna: “¿Imatachus Internetpi qhawachkasqay, qusay chayri warmiy, familiaresniy, qutuchakuymanta hermanosniy ima, cuartoyman yaykumuptinku usqhayllata pakaykunaypaqjinachu?”, nispa. Ajina kaptinqa, aswan allin kanman, wakkunap ñawpaqillankupi Internetta qhawananchik. Runasqa, tukuy imaymanamanta Internetniqta parlayta, rantiyta ima atinku, chaywanpis Internetqa tukuy imaymanamanta sunqunkupi khuchichakunanpaq tanqallantaq (Mat. 5:27, 28).

¿Apachinallataqchu kanman?

Internetman yaykuspaqa wakkunawan willaykunata apachinakuyta atinchik. Imatachus Internetniqta apachisqanchikqa chiqapuni, nitaq khuchichakuymantachu kananta allinta qhawarinanchik tiyan. Chantá wakkunaman apachiytachus manachus atisqanchiktapis. * Kaypitaq tʼukurisunman: “¿Kay willaykuna wakkunata yanapanqachu? ¿Imaraykutaq chayta wakkunaman willayta munanchik? ¿Wakkunawan allinta qhawachikuyta munaspachu?”, nispa.

Correo electrónico nisqa, allinta yanapawaptinchikpis qhasi mana kaq imaspi tiemponchikta usuchichillawasunmantaq. Wakinqa may chhika willaykunata wakkunaman apachinku, ajinamanta tiemponkuta usuchichinku. Internetniqta juk mensajeta niraq apachichkaspaqa, imapaqchus apachichkasqanchikpi allintaraq tʼukurinanchik kanman. Unayqa, familiaresninkuman, amigosninkuman ima imaynachus kachkasqankuta willanankupaq cartasta apachiq kanku. Internetniqta willaykunata apachisqanchikpis chay cartasman rikchʼakunan tiyan. Chayrayku, ¿allinchu chiqachus manachus kasqanta mana yachaspalla wakkunaman juk mensajeta apachinanchik?

Rikusqanchikmanjina, ¿manañachu Internetta qhawananchik tiyan? Ichapis wakinqa saqinanku kanqa. Ñawpaq parrafospi Internetman qukuq runamanta parlasqanchikqa, chayta ruwarqa. Chaywanpis Internetqa, allinta reparakuspa allin yuyaywantaq qhawaptinchikqa mayta yanapawasunman (Prov. 2:10, 11).

[Sutʼinchaynin]

[4 paginapi dibujo/foto]

¿Imaynatá Internetmanta chay willay chiqachus manachus kasqanta yachawaq?

[5 paginapi dibujo/foto]

¿Imaspitaq Internetniqta willaykunata niraq apachichkaspa tʼukurinayki tiyan?