1, 2. ¿Pikunatan Filïpuspita Tesalönicata ëwëkäyarqan, y nänipa ëwëkarqa imamanraq capaz pensëkäyarqan?

 RÖMACHÖ ingeniërukuna rurayanqan rumiwan empedrashqa näniqa alläpa shumaqmi karqan. Tsë rumi nänipa pasayaptinmi, carrëtakuna büllayanqan, ashnukuna waqayanqan, y soldädukuna, negociantikuna, imëka rurëta yachaq nunakuna y viajërukuna parlayanqampis wiyakurqan. Tsë ëwëkaqkunachömi, Pablu, Sïlas y Timoteupis këkäyarqan. Pëkunaqa Filïpuspita Tesalönicata ëwayänampaqmi, cientu treinta kilömetruspitapis masta tsunyaq jirkakunapa ëwayarqan. Tsë viäjiqa manam fäciltsu karqan, masqa Pablupaqwan Sïlaspaq. Pëkunaqa Filïpuschö maqayanqampitam tsëllaraq alliyëkäyarqan (Hëch. 16:22, 23).

² Parlakur ëwarmi karuta ëwarpis, viäjita sientiyarqantsu. Carcelta täpaq nunawan familian tsëllaraq cristiänu tikrayanqantaqa, capazchi yarpëkäyarqanraq. Tsë pasanqanmi pëkunataqa yanapashqa Diospa Palabranta yachatsikur sïguiyänampaq. Tsënö kaptimpis, Tesalönica markaman chëkarqa, capazchi këkunaman pensayarqan: “¿Këchö judïukunaqa allitsuraq tratamäshun? ¿O Filïpuschö nunakunanötsuraq noqantsikwan lïsu kayanqa y maqamënintsikta munayanqa?”.

3. ¿Imanötan Pablupita yachakunqantsik yanapamäshun?

³ Tsëpita tiempu pasanqanchömi, Tesalönicachö cristiänukunaman cartakur tsë kuti imanö sientikunqampaq Pablu kënö willarqan: “Qamkunaqa musyayankim, Filïpuschö imëkata sufriyanqäta y mana alli tratayämanqanta. Peru imëkanöpa michäkuykäyaptimpis Teyta Diospa alli noticiankunata willayänaqpaqmi, Teyta Dios yanapayämaptin kallpayoq tikrayarqä” (1 Tes. 2:2). Capazchi Pabluqa Filïpuschö mana alli tratashqa kayaptin, Tesalönica markachö yachatsikuyta ichik mantsarqan. ¿Qamtaqa imëllapis tsënö pasashurqunkiku? ¿Imëllapis yachatsikoq ëwëta mantsarqunkiku? Pablutaqa Jehoväman confiakunqanmi mana  mantsakunampaq yanaparqan. Pëpita yachakunqëkim qamtapis pënö valienti kanëkipaq yanapashunki (1 Cor. 4:16).

4. ¿Imanirtan pensantsik Pabluqa kima semänapitapis mas tiempupa Tesalönicachö quedakunqanta?

⁴ Bibliachömi willakun Pablu Tesalönicachö karqa, kima säbadupa Diosta adorayänan wayichö yachatsikunqanta. Tsëqa, ¿kima semänallaku tsë markachö karqan? Capazchi mana. Puntataqa manam musyantsiktsu Tesalönicaman chärir ëka junaq pasanqanchöraq punta kutipa Diosta adorayänan wayiman ëwanqanta. Cartankunachöpis willakurqanmi Tesalönicachö këkarqa, pë y pëwan këkaqkunapis gastunkunapaq trabajayanqanta, y wanayanqanta qararnin Filïpuschö wawqi panikuna ishkë kutichö yanapayanqanta (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Tsëqa capazchi Pabluqa kima semänapitapis mas tiempupa Tesalönicachö quedakurqan.

5. ¿Imatataq Pablu rurarqan wiyëkaqnin nunakuna pë ninqanman creiyänampaq?

⁵ Yachakunqantsiknöpis, Pabluqa valienti karmi Diosta adorayänan wayiman ëwaqkunata yachatseq ëwarqan. “Pabluqa imëpis ruranqannö[mi] pëkuna këkäyanqanman yëkur, kima säbadupa Diospa Palabranwan shumaq pensatsir yachatsirqan. Diospa Palabranchö ninqanwanmi, Cristu imanir sufrinqanta y wanunqampita kawarimunqanta shumaq entienditsirqan, y pëkunatam, ‘pëmi tsë Cristu. Tsë Jesuspitam qamkunata parlapëkä’ nirqan” (Hëch. 17:2, 3). Pabluqa manam ninqankunata wiyar kushikuyänantatsu munarqan, sinöqa ninqankunaman pensayänantam. Pabluqa musyarqanmi wiyëkaqnin nunakunaqa Diospa Palabranta reqiyanqanta y respetayanqanta, peru tsëchö ninqanta entiendiyänanmi pishirqan. Tsëmi Diospa Palabranwan shumaq pensatsir Nazaretpita Jesus, Cristu o Diospa Akrashqan kanqanta entienditsirqan y cläru rikätsirqan.

6. ¿Imanötan Jesusqa Diospa Palabranwan shumaq pensatsir wakinkunata yachatsirqan, y imanötan tsëta ruranqanqa qateqninkunata yanaparqan?

⁶ Pabluqa Jesus ruranqannömi rurarqan. Jesusqa Diospa Palabranwanmi imëpis yachatsikurqan. Maslla musyarinapaq, Patsachö këkarmi Jesusqa qateqninkunata nirqan, Nunapa Tsurimpaq Bibliachö willakunqan cumplikänampaq, pë sufrinampaq kaqta, wanunampaq kaqta y kawarimunampaq kaqta (Mat. 16:21). Wanunqampita kawariramurnam qateqninkunata yuripurqan. Kawarimushqata rikarqa, capazchi qateqninkunaqa pensayarqan Bibliachö ninqankuna cumplikashqa kanqanta. Tsënö kaptimpis, Jesusqa Diospa Palabranman masraq confiakuyänampaqmi yanaparqan. Maslla musyarinapaq, juk kutim ishkaq qateqninkunata yuripurnin “Moises qellqanqampita y Diospa Willakoqninkuna  Qellqayanqampita qallëkur, Diospa Palabranchö pëpaq llapan willakunqanta pëkunata entienditsirqan”. Tsënam pëkunaqa alläpa espantakur kënö niyarqan: “¿Manaku nänipa juntu shamuykashqa Diospa Palabran ninqanta shumaq entienditsimashqa shonquntsikyaq chärirqan?” (Lüc. 24:13, 27, 32).

7. ¿Imanirtan yachatsikurqa Bibliata seguïdu utilizänantsik?

⁷ Diospa Palabranqa alläpa poderyoqmi (Heb. 4:12). Tsëmi kanan witsan cristiänukunapis, Jesus, Pablu y wakin apostolkuna rurayanqannölla Bibliawan imëpis yachatsikuntsik. Yachatsikurqa, noqantsikpis Biblia ninqanwanmi nunakunata shumaq pensatsintsik, Bibliachö ninqantam shumaq entienditsintsik y llapan ninqantsikpis Bibliachö këkanqantam rikätsintsik. Bibliata seguïdu utilizashqaqa, noqantsik pensanqantsikta yachatsinantsikpa rantin, Dios pensanqanta yachatsinqantsiktam rikäyanqa. Noqantsikpis yarpänantsikmi willakunqantsik alli noticiakunaqa, Diospa Palabranchö këkanqanta. Tsëmi tsë noticiakunaqa confiakuypaq kayan. ¿Manaku tsëta musyanqantsikqa Pablu ruranqannölla mana mantsakushpa y següru parlanapaq yanapamantsik?

8. Pablu yachatsikunqan alli noticiakunata wiyarqa, ¿imatataq Tesalönicachö nunakuna rurayarqan?

⁸ Pabluqa clärum rikashqa karqan Jesus kënö ninqan pëchö cumplikanqanta: “Sirwipakoqqa manam patronnimpita mastsu. Imëkata rurar noqata sufritsiyämashqa këkarqa, qamkunatapis imëkata rurarmi sufritsiyäshunki; ninqäkunata cäsukushqa karqa, qamkuna niyanqëkitapis cäsukuyanqam” (Juan 15:20). Tesalönicachö Pablu yachatsikuptinqa, nunakunaqa Jesus ninqannömi rurayarqan: wakinmi cäsukuyarqan y wakinnam contran kayarqan. Pablu yachatsikunqanta shumaq chaskikoq judïukunapaq parlarmi Lücasqa kënö nirqan: “Wakinkunaqa creikoq tikrar[mi], Pabluwan y Sïlaswan juntakar qallëkuyarqan”. Tsëpitanam kënö nirqan: “Tsënöllam Teyta Diosta adoraq mëtsikaq griëgu nunakuna y mëtsikaq reqishqa warmikunapis rurayarqan” (Hëch. 17:4). Diospa Palabranchö ninqanta cläru entienditsiyaptinqa, tsëllaraq cristiänu tikrashqakunaqa alläpachi kushikuyarqan.

9, 10. (1) ¿Imanirtan wakin judïukunaqa Pabluta envidiar qallëkuyarqan? (2) ¿Imatataq rurayarqan Pablu yachatsikunqampa contran këkaq judïukuna?

⁹ Tsënö kaptimpis, Pablu yachatsikunqanqa manam llapankunatatsu gustarqan. Wakinkunaqa alläpam cölerakuyarqan. Tesalönicachö wakin judïukunaqa “Teyta Diosta adoraq mëtsikaq griëgu nunakuna” Pablu ninqanman creiyaptinmi, Pabluta envidiar qallëkuyarqan. Tesalönicachö judïukunaqa, tsë griëgu nunakuna judaismu religionman yëkuyänanta munarmi, Hebreu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabranta  yachatsishqa kayarqan. Tsëmi pëkunapa duëñunkuna kayanqanta pensayaq. Tsënö këkaptinmi, Pabluqa Diosta adorayänan wayiman charnin, cristiänu tikrayänampaq yanaparqan. ¡Tsëchi judïukunaqa alläpa cölerashqa këkäyarqan!

¹⁰ Tsëpita ima pasanqantam Lücasqa kënö nir willakun: “Judïukunaqa envidiösu tikrarmi, rantikuyänan pampachö purikaq mana alli nunakunata juntëkur, büllata rurar tsë markachö nunakunata contran sharkatsiyarqan. Tsëpitanam büllar këkaq nunakunata entregayänampaq, Pablutawan Sïlasta asheq Jasonpa wayinman amälas yëkuyarqan. Mana tarïkurnam Jasonta y wakin wawqikunata tsë markachö gobernadorkunaman qarachar apar fuertipa kënö niyaq: ‘Entëru patsachö problëmata ruraq nunakunam kananqa këchöpis këkäyan, Jasonmi wayinman posadatsishqa. Pëkunaqa Jesus jutiyoq juk gobernaq kanqanta nirmi, Römata gobernaq mandakunqampa contran këkäyan’” (Hëch. 17:5-7). ¿Imataraq tsë nunakunaqa Pabluta y pëwan këkaqkunata rurayanman karqan?

11. ¿Imapitataq Pabluta y pëwan këkaqkunata acusayarqan, y ima leymanraq capaz judïukunaqa pensëkäyarqan? (Nötachö willakunqantapis rikäri).

¹¹ Maqakuyta munaq cölerashqa nunakunaman pensari. ¡Tsënö nunakunaqa mantsëpaqchi kayanman! Mayu wakpa këpa yarqur imëkata ushakätsinqannömi, cölerashqa nunakuna juntakarpis imëka mana allikunata rurayan. Tsënö maqakuyta munaq cölerashqa nunakunawanmi, judïukunaqa Pablupita y Sïlaspita librakuyta munayarqan. Tsëmi büllata rurar tsë markachö nunakunata pëkunapa contran sharkatsiyarqan. Tsëpitanam gobernadorkunaman ëwëkur Pabluta y pëwan këkaqkunata grävi jutsakunapita acusayarqan. Puntataqa “entëru patsachö problëmata” rurëkäyanqantam niyarqan. Tsënö kaptimpis, Tesalönicachö pasëkanqanqa manam pëkunapa culpantsu karqan. Tsëpitanam niyarqan Römachö gobernaq mandakunqampa contran rurarnin Jesucristu jutiyoq mushoq gobernantipaq willakuykäyanqanta. Tsëpita acusayanqanqa punta kaqpitapis mas grävim karqan. a

12. ¿Imatan rikätsikun Tesalönicachö cristiänukunata imapita acusayanqanqa alläpa grävi kanqanta?

¹² Yarpäshun, Ley qellqaqkuna y fariseukunapis Jesuspaq tsënömi niyarqan. Pëkunaqa Pilätutam kënö niyarqan: “Kë nunatam tariyarqö nacionnintsikchö nunakunata gobiernupa contran inkitëkaqta, [...] y pë Cristu y gobernaq kanqanta nir purikaqta” (Lüc. 23:2). Römachö gobernanti traicionëkanqanta o juk gobernantita yanapëkanqanta  pensananta mantsarmi, Pilätuqa Jesusta wanutsiyänampaq mandakurqan. Tsë asuntullapita acusëkäyaptinqa, capazchi Tesalönicachö cristiänukunapis alläpa mana allichö ushayanman karqan. Juk libruchömi willakun “imapita acusayanqanqa alläpa grävi kanqanta. ¿Imanir? ‘Pï nunatapis Römachö gobernaqta traicionëta munanqampita acusayaptinqa, cäsi imëpis wanutsiyaqmi’”. Peru judïukuna rurëta munëkäyanqanqa, ¿munayanqannötsuraq yarqurqan?

13. (1) ¿Imanirtan maqakuyta munaq cölerashqa nunakunaqa yachatsikuyänanta michäkuyta puëdiyarqantsu? (2) ¿Imanötan Pabluqa Jesus consejakunqanta cäsukurqan?

¹³ Maqakuyta munaq cölerashqa nunakunaqa, manam Tesalönicachö yachatsikur sïguiyänanta michäkuyta puëdiyarqantsu. ¿Imanir? Pablutawan Sïlastaqa manam mëchöpis tariyarqantsu. Tsë markachö gobernadorkunapis capazchi segürutsu kayarqan acusar niyanqankuna rasumpa kanqanta. Tsëmi Jasonta y wakin wawqikunata “qellëta mañarir” libri dejariyarqan (Hëch. 17:8, 9). ¿Peru imatan Pabluwanqa pasarqan? Pëqa alli juiciuyoq karmi, ‘culebranö alkäbu alkäbulla, peru palumanö manshum kayänëki’ nir Jesus consejakunqanta cäsukurqan (Mat. 10:16). Tsëmi juk sitiukunachöpis yachatsikuyta munar peligrukunapita cuidakurqan. Valienti karnimpis, pëqa manam valienti tukurqantsu. ¿Imanötan noqantsikpis pënölla rurashwan?

14. ¿Imanötan noqantsikpis Pablunölla rurashwan?

¹⁴ Kanan tiempupis, atskaq pushakoq religiösukunam Testïgukunapa contran imatapis rurayänampaq nunakunata contran churakätsiyashqa. Pëkunaqa gobiernukunatam creitsiyan Testïgukunaqa gobiernupa contran këkäyanqanta y  nacionninkunata traicionayanqanta. Tsëtaqa rurayan imëkata rurar gobiernukuna sufritsiyänampaqmi. Punta cristiänukunata imëkata rurar sufritseqkunanömi, pëkunapis Testïgukunata envidiarnin tsëkunata rurayan. ¿Y noqantsikqa imatataq ruranantsik? Rasumpa cristiänukunaqa manam valienti tukunantsiktsu. Puëdikaptinqa, manam cölerashqa nunakunawan o mana entiendita munaq nunakunawanqa discutinantsiktsu. Tsëpa rantinqa, tranquïlu yachatsikurmi sïguinantsik. Tsënö pasaptinqa capazchi ëwakushwan, y mas tranquïlu kayanqan hörana pëkunata watukaq kutishwan.

15. ¿Imanötan Berëachö judïukunaqa alli noticiakunata chaskikuyarqan?

¹⁵ Pablutawan Sïlasta mana imapis pasanampaqmi, wawqikunaqa sesenta y cincu kilömetruschönö këkaq Berëa markaman pëkunata mandayarqan. Tsë markaman chärirnam, Pabluqa Diosta adorayänan wayiman ëwar tsëchö juntarëkaq nunakunata yachatsirqan. Yachatsikunqanta nunakuna shumaq wiyakuyaptinqa, Pabluqa alläpachi kushikurqan. Berëachö judïukunapaq parlarmi Lücasqa kënö nir willakurqan: “Tsë judïu nunakunaqa, Tesalönicachö judïukunapita mas alli shonqum kayarqan. Pëkunaqa Diospa Palabrantam shumaq chaskikuyarqan, y niyanqannö kanqanta o mana kanqanta musyayänampaqmi, llapan junaqkuna Teyta Diospa Palabranta alli estudiayaq” (Hëch. 17:10, 11). Tsënö kaptimpis, manam tsëqa rikätsikuntsu Tesalönicachö judïukunaqa mana alli shonquyoq kayanqanta. Tsëpita tiempu pasanqanchö pëkunapaq parlarmi apostol Pabluqa kënö nirqan: “Noqakunapita wiyayanqëki Teyta Diospa palabranta chaskikur, nunakunapa palabrantanö mana chaskikuyanqëkipita, sinöqa Teyta Diospa palabrantanö chaskikuyanqëkipitam, Teyta Diosta imëpis agradecikuyä, tsë palabram qamkunachö imëkata rurëkan” (1 Tes. 2:13). Tsëqa, ¿imanirtan Lücasqa nirqan Berëachö judïukunaqa mas alli shonquyoq kayanqanta?

16. ¿Imanirtan Lücasqa nirqan Berëachö judïukunaqa mas alli shonquyoq kayanqanta?

¹⁶ Berëachö judïukunaqa manam alli noticiakunata wiyashqaraqtsu kayarqan. Tsënö karpis, manam Pabluta discutipäyarqantsu ni llapan ninqantatsu creiyarqan. Puntataqa Diospa Palabranchö ninqanta Pablu entienditsiptinmi shumaq wiyakuyarqan. Tsëpitanam wiyayanqankuna rasumpa o mana rasumpa kanqanta musyayänampaq Diospa Palabranta alli estudiayarqan. Tsëtaqa manam säbadu junaqllatsu rurayarqan, sinöqa llapan junaqkunam. Manam tsëllatsu, pëkunaqa alli entiendiyänampaqmi kallpachakuyarqan, y yachakuyanqankuna Biblia ninqanwan acuerdu o mana acuerdu kanqantam shumaq rikäyarqan. Ultimutanam, humildi karnin imanö kayanqanta cambiayarqan y  “mëtsikaq[mi] creikoq tikrayarqan” (Hëch. 17:12). Tsëchi Lücasqa, ¡mas alli shonquyoq kayanqanta nirqan!

17. ¿Imanirtan Berëachö judïukunaqa noqantsikpaq alli ejemplu kayan, y atska tiempupana Diosta sirwirpis imanirtan pëkunanölla rurashwan?

¹⁷ Berëachö judïukunaqa manachi ichikllapis pensayarqantsu pëkunapaq Bibliachö willakunampaq kaqta. Alli noticiakunata imanö wiyakuyanqanrëkur y imanö kayanqanrëkurmi, pëkunaqa noqantsikpaqpis alli ejemplu kayan. Pëkunaqa Pablu shuyaranqannömi kayarqan, y Jehovä munanqantam rurayarqan. Noqantsikpis Diosman mas markäkuyänampaq o yärakuyänampaq y Bibliachö ninqanman creiyänampaqmi, Diospa Palabranta alli estudiayänampaq nunakunata animantsik. Bautizakushqana kaqkunapis Berëachö judïukunanö karmi sïguinantsik. Awmi, puntapitapis masran Jehoväpita yachakunantsik y pë yachatsimanqantsiknö ruranantsik. Tsëta rurashqallam Jehoväqa imanö kanqantsikta cambianapaq, y pë munanqannö kanapaq yanapamäshun (Is. 64:8). Tsënömi Diosnintsikta sirwinqantsikchö maskunachö yanapakuyta puëdishun y Jehoväta kushitsishun.

18, 19. (1) ¿Imanirtan Pabluqa Berëa markapita ëwakurqan? ¿Imatataq Pabluqa rurar sïguirqan, y imatataq pëpita yachakuntsik? (2) Qateqnin kaq markachöqa, ¿imanö nunakunatataq yachatsinan karqan?

¹⁸ Bibliachömi willakun Pabluqa pöcu tiempulla Berëa markachö quedakunqanta. Kënömi willakun: “Berëa markachöpis Diospa palabranta Pablu willakuykanqanta musyëkurnam, Tesalönica markapita judïukunaqa, Berëaman ëwar mëtsikaq nunakunata inkitar contran sharkatsiyarqan. Tsënam wawqikunaqa jinan höra lamar kinrëman Pabluta mandayarqan, peru Sïlaswan Timoteuqa tsëchömi quedakuyarqan. Tsënö kaptimpis pëwan ëwaqkunaqa, Atënas markayaqmi Pabluwan ëwayarqan. Tsëpitanam Sïlastawan Timoteuta niyarqan, Pablu këkanqanman jinan höra ëwayänampaq” (Hëch. 17:13-15). Tsë chikikoqkunaqa, ¡manam cristiänukunata tranquïlu dejayarqantsu! Tesalönicapita Pabluta qarqushqa karnimpis, manam tsëllawantsu conformakuyarqan. Problëmata ashir sïguiyänampaqmi Berëa markata ëwayarqan. Tsënö kaptimpis, Pablu yachatsikunqantaqa manam michäkuyta puëdiyarqantsu. Pabluqa musyarqanmi yachatsikunampaq sitiuqa mëtsika kanqanta, tsëmi juk sitiuta yachatsikoq ëwakurqan. Yachatsikunqantsikta imapis o pï nunapis mana michäkunampaqmi, noqantsikpis llapan puëdinqantsikta ruranantsik.

¹⁹ Tesalönicachö y Berëachö judïukunata llapanta yacharatsirqa, Pabluqa musyarqannachi nunakunata yachatsirqa, valienti kanan y Diospa Palabranwan shumaq pensatsir yachatsinan precisanqanta. Y tsëtaqa noqantsikpis musyantsikmi. Tsëpitaqa Pabluqa Atënaschö mana judïu nunakunatam yachatsinan karqan. Pëkunaqa judïukunapita jukläya creenciayoqmi kayarqan. ¿Tsëchö nunakunaqa yachatsikunqanta wiyakuyarqantsuraq? Tsëtam qateqnin kaqchö yachakushun.