1, 2. ¿Imanöpataq 230 Jehoväpa testïgunkuna wanuyarqantsu la marcha de la muerte nishqan viäjichö?

ISHKË kaq Jatun Guërraqa ushëkarqannam, tsëmi näzi autoridäkunaqa perdiyänampaq kaqta musyarninna, campos de concentracion nishqanchö këkaq llapan prësukunata wanutsiyänampaq mandakuyarqan. ¿Imanötaq wanutsiyänan karqan? Barcukuna chänan puertuyaq chakipa apëkurmi, barcuman lloqarkatsirnin lamarchö unditsipa wanutsiyänan karqan. Tsënö wanutsita munayanqantaqa tiempuwan reqiyarqan las marchas de la muerte nishpam.

² Sachsenhausen nishqan campo de concentracionpitam, 33.000 prësukunata, 250 kilömetrukunata Lübeck (Alemania) nishqan markayaq chakipa mälas apayarqan. Tsëchömi joqta nacionkunapita, 230 Jehoväpa testïgunkunapis këkäyarqan y juntu ëwayänampaqmi obligayarqan. Kallpannaqta, atska junaqkunapa mallaqta y qeshyëkäyaqtam mälas apayarqan, peru mëläya sufrïkätsiyaptimpis manam ni mëqan Testïgu wanurqantsu. ¿Imanöpataq wanuyarqantsu? Juk wawqin kënö willakun: “Imëkanöpapis sïguiyänäpaqmi juknï juknï kallpata qonakur yanapanakuyarqä”. Awmi, Jehovä yanapaptin, y kuyanakur yanapanakuyanqanmi kë cristiänu mayintsikkunaqa tsë sufrimientuta kawëkar pasayänampaq yanaparqan (2 Cor. 4:7).

3. ¿Imanirtaq cristiänu mayintsikkunawan yanapanakushwan?

³ Kanan witsan tsënöpa mana pasarnimpis, imëka problëmakunapam pasantsik. 1914 watachö Diospa Gobiernun ciëluchö patsakärirmi, Satanasta kë Patsaman jitarkamurqan, tsënam “pocu tiempullana engañacur carinanta musyarnin” “allapa piñashqa quecan” (Apoc. 12:7-9, 12). Mana allikunapa ushakënin mas cercämunqanmannömi, Diabluqa imëkata rurëkan Diospita rakimänantsikpaq. Jina kë vïdachö imëka pasamanqantsikkunam, Diosta shumaq sirwikunantsikta qelanätsimantsik (Job 14:1; Ecl. 2:23). Imëka mana allikunapa pasarmi  höraqa kallpannaqnö y Diospaq rurëta mana puëdeqnö sientikushwan. Tsëmi pasarqan, atska watapana wakinkunata Diospa kaqchö sinchi kayänampaq animar yanapakushqa wawqita. Edayëninkunachömi warminwan ishkan alläpa qeshyayarqan, tsëmi alläpa llakitsirqan. Jina pëkunanömi noqantsikpis, cristiänu mayintsikkuna yanapamänata y Jehovä kallpanwan yanapamänata wanantsik.

4. ¿Pablu imanö consejakunqantaq yanapamäshun wakinkunata shumaq yanapanapaq?

⁴ Wakinkunata shumaq yanapanapaqqa, Pablu kënö ninqantam ruranantsik: “Yarparänakushun juknintsik juknintsik kuyanakunapaq, y allikunata ruranapaq yanapanakushun, ama wakinkunanöqa reunionnintsikta qonqëkushuntsu, tsëpa rantinqa juknintsik juknintsikpis kallpata qonakur këkäshun, tsë junaq këllachöna këkanqanta musyëkarnäqa” (Heb. 10:24, 25, NM). ¿Imanötaq Pablu ninqanta rurashwan?

5. ¿Ima ninantaq “yarparänakushun juknintsik juknintsik” ninanqa, y imatataq rurashwan?

⁵ “Yarparänakushun juknintsik juknintsik” nirqa rikätsimantsik, imata wanayanqankunaman alkäbu këkänatam. Reunionkunachö raslla saludarir y mana precisaqkunallapita parlaparqa, ¿wanayanqankunaman yarparanqantsiktatsuraq rikätsikushwan? Manachi. Peru tsënö nirpis, manam asuntunkunaman mëtikunapaqtsu nikantsik (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13). Peru cristiänu mayintsikkunata yanapëta munarqa, alleqmi musyanantsik imakunapa pasëkäyanqanta, imanö kayanqanta, Jehoväta kuyayanqanta, imakunachö alli kayanqanta y imakunachö pishipäyanqanta. Amïgunkunatanömi rikämänantsik, y kuyanqantsiktam alleq musyayänan. Tsënö kanampaqqa, pëkunawanmi alli tiempuchö y mana alli tiempuchöpis këkänantsik (Rom. 12:13).

6. ¿Imanötaq anciänukunaqa musyayanqa cristiänu mayinkuna imata wanayanqanta?

⁶ Congregacionta dirigeqkunatam Biblia kënö nin: “Üsha mitseq üshancunata cuidaqno qamcunapis Diosman creyicoqcunata cuidayë” (1 Pëd. 5:1-3). Tsënö rurayänampaqqa mitseqkunaqa üshankunata alleqmi reqiyänan (leyi Proverbius 27:23 *). Anciänukunata, cristiänu mayinkuna yanapaqninkunatanö rikar y pëkunawan kushishqa sientikurqa, mas rasllam yanapariyänampaq mañakuyanqa y imatapis markäkurmi (yärakur) willariyanqa. Tsënöpam anciänukunaqa musyayanqa y yarparäyanqa cristiänu mayinkuna imata wanëkäyanqanta.

7. ¿Imanötaq rikashwan desanimëkaqkunapa mana alli parlakïninkunata?

⁷ Tesalönica congregacionchö këkaq cristiänukunatam apostul Pablu, ‘desanimecaqcunata callpata qor yanapecuyë’ nirqan (leyi 1 Tesalonicensis 5:14). ‘Desanimecaqcunaqa’ kayan alläpa yarpachakïyoq këkaqkuna y qelanashqa këkaqkunam. Proverbius 24:10 textum kënö nin: “¿Mana allikunapa pasar alläpaku llakikurqonki? Tsëqa kallpëki pishinqam”. Tsëmi, pitapis alläpa llakishqa këkaqta yanapëta procurarninqa, yarpänantsik höraqa mana allipa contestaramänata (Job 6:2, 3). Itsa alleq mana pensarnin imatapis contestaramashwan. Tsënö kanqantam Rachelle alleq musyarirqan mamänin alläpa yarpachakurnin qeshyariptin. Rachellemi kënö willakun: “Mamänïqa alläpa mana allikunatam parlaq. Peru tsë hörakunachömi yarpaq kä, mamänïqa alläpa alli y kuyakoq kashqanta. Alläpa yarpachakïwan qeshyaqkunaqa mana munëkarpis mana allikunata parlayanqantam entiendirirqä. Peru pasëpa mana allim kanman, tsënö kayanqanrëkur mana allipa tratanqantsik y parlapanqantsikqa”. Proverbius 19:11 textum kënö nin: “Alli tantiyaq nunaqa manam ras  piñakuntsu, y piñatsiyanqankunaman mana yarparanqanqa, alläpa shumaqmi”.

8. ¿Pikunatataq kuyanqantsikta masqa rikätsishwan, y imanir?

⁸ ¿Imanötaq yanapashwan jutsata rurayanqampita alläpa llakikoqkunata? Itsa unëna jutsata rurayarqan, y tsëta altsayänampaqqa imata karpis rurayashqana, peru tsënö altsashqana këkarpis mana allillaraq y penqakushqallaraq sientikuyan. Arrepentikushqana cristiänupaq parlarmi Pablu kënö nirqan: “Perdonecur callpata qor yanapecuyë. Paqtam llaquishqa puricaqta imapis pasecanman. Tsemi llapequita rogayaq yape shumaq cuyaquiniquicunawan tratayänequipaq” (2 Cor. 2:7, 8). Alläpam precisan kuyanqantsikta musyanan. Y tsëtam parlakïnintsikwan y rurënintsikwan rikätsinantsik.

9. ¿Imanötaq cristiänu mayintsikkunata yanapantsik ‘kuyakoq kayänampaq y allikunata rurayänampaq’?

⁹ Pabluqa nirqan, ‘kuyanakunarëkur, y allikunata ruranarëkur’ yarparänakunapaqmi. ¿Imanötaq tsëta rurashwan? Cristiänu mayintsikkunatam yanapashwan kuyakoq kayänampaq y allikunata rurayänampaq. Nina upinëkaptinqa, yamtantam kuyuparkatsintsik y pukaparkuntsikmi mas rawrarkunampaq (2 Tim. 1:6). Tsënöllam cristiänu mayintsikta yanapashwan, Jehoväta y cristiänu mayinkunata mas kuyayänampaq. Rurayanqampita “allitam rurëkanki” nir shumaq parlapärinqantsikmi yanapanqa imëpis alli kaqkunata rurar sïguiyänampaq.

10, 11. a) ¿Pikunataq wanayaq shumaq animariyänanta? b) Jutsa ruraqkunata shumaq parlapärinqantsik imanö yanapakunqanta willakaramï.

¹⁰ Llakishqa këkar o mana llakishqa këkarpis llapantsikmi shumaq parlakïninkunawan animarkamänata munantsik. Juk anciänum kënö nirqan: “Papänïqa manam ni imata ruranqäpita imëpis allim rurarqunki nimarqantsu. Imapaqpis mana sirwinqäta pensëkarmi winarqä. 50 watayoqna këkarpis, anciänunö yanapakunqäpita allitam rurëkanki niyämaptinqa, alläpam kushikö. Alleqmi musyä jukkunata animëqa alläpa precisanqanta y tsënö rurëtam imëpis procurä”. Precursorkuna, edäyashqa cristiänu mayintsikkuna  y llakikïpa pasëkaqkuna, o juk parlakïchöqa llapantsikmi alläpa kushikuntsik shumaq animaramanqantsikpita (Rom. 12:10).

¹¹ Jutsata rurashqa kaqkunata kuyëpa anciänukuna consejarnin y puntata imëka allikunata rurayanqankunata yarpätsirninqa, alli kaq rurëman kutiyänampaqmi animariyanqa (Gäl. 6:1). Miriamta pasanqanta rikärishun. Kënömi nin: “Amïgökunam Jehoväta jaqiriyarqan, y papänïnam qeshyakurkurqan peqanchö vënan rachiriptin, tsëmi alläpa llakikur imanö këtapis puëdirqätsu. Alläpa yarpachakurmi qeshyarirqä. Y tsëmi, pasakunqankunata qonqëta munar juk mana Testïgu chöluwan yarqur qallëkurqä”. Tsëta ruranqampitam Jehoväpa kuyakïninta chaskita mana merisinqanta sientirqan, y Jehoväpa markantam jaqirita munarqan. Tsënö këkaptinmi, juk anciänu yarpäratsirqan puntataqa llapan shonqunwan Jehoväta imanö sirwinqanta. Tsënö parlapanqan shonqunman chäriptinmi, anciänukuna yanapayaptin chaskikurqan, y pëkunanam entienditsiyarqan Jehovä kuyëkanqanllataraq. Tsëmi yanaparirqan Jehoväta yapë kuyanampaq. Tsënam, noviunta jaqirirqan y Jehoväta sirwir sïguirqan.

12. ¿Cristiänu mayintsikta penqakatsipa parlapanqantsikqa yanapanqatsuraq?

¹² Manam cristiänu mayintsikta penqakatsita munantsiktsu. Jukkunawan igualatsishqa, kikintsikllapita imatapis ruranampaq ninqantsikta mana cumpliyanqanta nishqa o masta rurëta puëdïkar mana rurayanqampita culpayoq kayanqanta nishqaqa, itsa qallananllachöqa rurar qallayanqa, peru nïkurqa manam rurayanqanatsu. Peru rurayanqankunapita, “allitam rurëkanki” nir shumaq parlapärinqantsik y Jehoväta kuyayanqanta kuyëpa rikätsishqaqa masmi yanapanqa (leyi Filipensis 2:1-4).

13. Cristiänu mayintsikkunata animëta munarqa, ¿imatataq rurashwan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

¹³ “Juknintsik juknintsikpis kallpata qonakur këkäshun, tsë junaq këllachöna këkanqanta musyëkarnäqa.” Cristiänu mayintsikkunata kallpata qorqa, yanapanantsik Diospa kaqchö waran waran mas puquyänampaqmi. Këta maslla tantiarishun: allikunata ruranampaq yanapëqa, imëka upinëkaq ninata rawrarkunampaq kuyupäratseq cuentam, peru cristiänu mayintsikta kallpata qoyqa, tsë kuyupätsishqa ninaman yamtata churapaq cuentam. Tsënöllam cristiänu mayintsikkunata sinchi kayänampaq kallpata qonantsik y llakishqakunata shoqanantsik. Imëpis kuyëpa parlapäshun (Prov. 12:18). Parlanapaqqa alläpam precisan, parlapëkämanqantsikkunata alliraq wiyanantsik y manam noqantsikllaqa parlëta tirashwantsu (Sant. 1:19). Cristiänu mayintsikkunata shumaq wiyarqa, pëkuna sientiyanqannömi sientikushun, tsënöpam musyarishun desanimashqa këkäyanqanta y shumaq parlakïnintsikwan animarita puëdishun.

14. ¿Imanötaq juk anciänu juk desanimashqa cristiänuta yanaparirqan?

 ¹⁴ Atska watakunapana Diospita yachatsikoq mana yarqoq cristiänuta juk kuyakoq anciänu imanö yanapanqanta rikärishun. Kë cristiänupa parlakïninchömi, anciänuqa tantiyarirqan, Jehoväta jinallaraq kuyëkanqanta. Täpakoqchö yachatsikïkunatam alleq estudiaq y sinchikoqmi llapan reunionkunaman ëwanampaqpis. Peru congregacionchö wakin cristiänukunapa mana alli portakïninkunarëkurmi llakinashqa kanaq. Llapan willanqankunatam kë anciänuqa shumaq wiyarqan. Jinamampis, kë anciänuqa rikätsirqan pëta y familianta alläpa kuyanqantam. Kë cristiänuqa cuentatam qokurirqan, unë pasakunqankuna, Diosta shumaq sirwikunanta michëkanqanta. Tsëpitanam anciänuqa yachatsikoq yarquyänampaq invitarqan. Tsënö yanapanqampitam kë cristiänuqa yachatsikurllatsu qallëkurqan, sinöqa, anciänu këmanmi yapë charqan.

15. ¿Llakishqakunata tratarnin imanötaq Jehoväta qatishwan?

¹⁵ Tsënö kaptimpis, yanapanqantsikwanqa manam höraqa rastsu alliyäriyanqa. Tsëmi yanapar sïguinantsik. Pablum nirqan: “Roguecuyashqequi [...] callpata qor yanapecuyänequipaq, y llapan nunacunatapis shumaq pasensiequicunawan ricayänequipaq” (1 Tes. 5:14). Jaqirinapa rantinmi, imëka tsaraq cuenta kallpata qonantsik. Bibliata leyirninqa tarintsik, desanimëkaq sirweqninkunata pasienciawan Jehovä yanapanampaq alkäbulla këkanqantam. Tantiyarinallapaq; Elias imanö sientikunqantam rikarqan y rurëninta cumplinampaq wananqankunatam qorqan (1 Rey. 19:1-18). Jina Davidtapis, jutsata rurarir shonqupita patsë arrepentikuriptinqa llakiparqanmi, tsëmi perdonëkurqan (Sal. 51:7, 17). Y juk Salmu qellqaqtapis, sirwita jaqirinampaqna këkaptinmi yanaparqan (Sal. 73:13, 16, 17). Kanan witsankunapis Jehoväqa sirweqninkunata kuyëpam tratamantsik, masqa llakishqa y qelanashqa këkashqam (Ex. 34:6). Llakipäkïninqa “cada patsa warëmi mushoqyan” y manam imëpis ushakantsu (Lam. 3:22, 23). Pëqa, pënö kanatam munan y kuyakïwan llakishqakunata tratanatam munan.

16, 17. Kë mana alli mundupa ushakënin chëkamunqanmannöqa, ¿imatataq cristiänukuna ruranantsik y imanir?

¹⁶ Sachsenhausenchö këkaq campo de concentracionpita yarqoq 33.000 prësukunapitaqa, atska waranqam wanuyarqan. Peru 230 Testïgukunapitaqa, manam ni jukllëllapis wanurqantsu. Animanakuyanqan y juknin juknin yanapanakuyanqanmi alläpa yanapëkurqan tsë wanïman apakoq viäji, kawëman apakoq viäji tikrarinampaq.

¹⁷ Kanan witsanqa, kawëman apakoq nänipam ëwëkantsik (Mat. 7:14). Ichikllachönam Jehoväpa llapan sirweqninkunaqa rasumpa alli kawëman chärishun (2 Pëd. 3:13). Peru tsëyaqqa, juknintsik juknintsik yanapanakushun kawëman apakoq nänipita mana yarqukurinapaq.