1, 2. ¿Pikunataq Filipos llaqtamanta Tesalonica llaqtaman rirqaku? ¿Imamanta rimastintaq rinmanku karqa?

 ROMA nacionpa munaychakusqan llaqtakunaman chayanapaq ñankunam karqa ingenierokunapa ruwasqan. Chaynintam viajaqku soldadokuna, negociantekuna carretantin hinaspa animalnintin chaynataq huk runakunapas. Chay ñannintam Pablopas, Silaspas hinaspa Timoteopas Filipos llaqtamanta Tesalonica llaqtaman rirqaku, yaqapaschá rirqaku tawa punchaw masnin (130 kilometro masnin). Pablopaqwan Silaspaqqa sasachá karqa chayna karu-karuta riyninkuqa Filipos llaqtapi llumpayta azoterusqankuwan nanay-nanayraq kasqankurayku (Hech. 16:22, 23).

² Purinanku karu-karu kaptinpas paykunaqa parlastinchá rirqaku. Ichapas rimarqaku Filipos llaqtapi carcelta cuidaq runa ayllunpiwan Diospi iñikuyta qallaykusqankumanta. Chaywanqa ancha kallpanchasqachá tarikurqaku Diosmanta hinalla willakunankupaq. Chaywanpas, yaqapaschá Tesalonica llaqtaman hichpaykuchkaspankuqa ninakurqaku: “¿Uyariwasunchu chaypi kaq judiokuna? ¿Filipos llaqtapi hinachu mana uyariwaspanchik maqaruwasun?”, nispanku.

3. ¿Imanasqam Pablomanta yachayninchikqa yanapawasun?

³ Chaymanta qipatam Tesalonica llaqtapi iñiqkunaman cartata qillqaspan imayna sientekusqanmanta Pablo nirqa: “Yachankichiktaqmi Filipos llaqtapi maqapasqa chaynataq ñakarichisqa kasqaykutapas, chaywanpas Diosninchikmi mana manchakuq kanaykupaq kallpanchawarqaku, chaynapim achkallaña runakuna harkakuchkaptinkupas Diosmanta sumaq willakuyta willarqaykiku”, nispa (1 Tes. 2:2). Yaqachusmi Pabloqa Filipos llaqtapi ñakarichisqa kasqanrayku Tesalonica llaqtaman yaykuyta manchapakurqa. Ichaqa Jehova Diospi hapipakuspanmi kallpata hapirqa. Pay hinam ñuqanchikpas wakinpiqa Diosmanta willakuyta manchapakuchwan. Pablopa vidanmanta yachasqanchikmi yanapawasun pay hina kallpata hapinapaq (1 Cor. 4:16).

4. ¿Imanasqataq nichwan Pabloqa kimsa semana masnin Tesalonica llaqtapi qipasqanmanta?

⁴ Bibliapim willakun Pabloqa Tesalonica llaqtapi kachkaspan kimsa sabado huñunakuna wasipi yachachisqanmanta. Chaynaqa, ¿kimsa semanallachu Pablo chay llaqtapi karqa? Manam. Manamá yachanchikchu chay llaqtaman chayarusqanmanta hayka punchawmantaña huñunakuna wasiman risqanmantaqa. Chaymantapas, Tesalonica llaqtapi iñiqkunaman qillqaspanmi nirqa payqa riqmasinkunapiwan mikunankupaq llamkapakusqankumanta, nirqataqmi Filipos llaqtapi iñiqkuna iskay kutikama imapas pisipuqninkuta apachisqankumanta (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Chayraykum nichwan Pabloqa kimsa semana masnin Tesalonica llaqtapi qipasqanmanta.

5. ¿Imaynatam Pabloqa uyariqninkunata yachachirqa?

⁵ Apostol Pabloqa anchata kallpanchakuspanmi huñunakunanku wasiman rirqa Diosmanta yachachinanpaq. Hinaspam sapa kuti ruwasqanman hina chaypi runakunaman ‘Diospa palabranta qawachispan entiendechirqa Cristo ñakarinanmanta hinaspa kawsarimunanmanta, hinaspam nirqa: “Kay qamkunaman willasqay Jesusqa Cristom”’, nispa (Hech. 17:2, 3). Pabloqa yacharqam Tesalonica llaqtayuq runakuna bibliata leesqankuta hinaspa kasukusqankuta. Chaywanpas paykunaqa manaraqmi bibliapa nisqantaqa sumaqtachu entienderqaku. Chaymi Pabloqa Diospa palabranwan sumaqta yachachirqa, yuyaymanachirqa hinaspa entiendechirqa Nazaretmanta Jesusqa Cristo kasqanmanta hinaspa Diospa akllasqan runa kasqanmanta.

6. ¿Imaynatam Jesusqa Diospa palabranwan yachachiq? ¿Imaynatam chayna yachachisqanqa qatiqninkunata yanaparqa?

⁶ Pabloqa Jesustam qatipakurqa. Jesusqariki imamantapas yachachispanqa Diospa palabranmantapunim yachachiq. Huk kutipim qatiqninkunata nirqa Diospa palabranpi nisqanman hina ñakarichisqa kananmanta, wañuchisqa kananmanta hinaspa kimsa punchawmanta kawsarimunanmanta (Mat. 16:21). Jesusqa kawsariramuspanmi qatiqninkunaman rikuriykurqa. Chaywanmi qawarqaku bibliapa nisqankuna cumplikusqanta. Huk kutipipas iskay qatiqninkunaman rikuriykuspanmi “Diospa palabranpi paymanta tukuy ima nisqanta entiendechirqa, Moisespa qillqasqanmanta hinaspa Diosmanta lliw willakuqkunapa qillqasqanmanta qallaykuspan”. Chaymi qatiqninkunañataq allinta entienderuspanku nirqaku: “¿Manachu ñanta hamuchkaptinchik sunqunchikpas ruparirqaraq Diospa palabranmanta suma-sumaqta entiendechiwaptinchik?”, nispanku (Luc. 24:13, 27, 32).

7. ¿Imanasqataq ancha allin bibliamantapuni runakunaman yachachiyqa?

⁷ ‘Diospa palabranqa atiyniyuqmi’ (Heb. 4:12). Chaymi runamasinchikkunaman yachachispaqa bibliawan yachachinchik. Jesuspas, Pablopas hinaspa apostolkunapas chaynatam ruwarqaku. Chaymi runakunawan rimaspaqa bibliamantapuni leepunchik, chay leepusqanchik ima ninan kasqanta  entiendechinchik hinaspapas rimasqanchikkuna bibliapa nisqanwan tupasqantam qawachinchik. Sapa yachachisqanchikpi bibliamantapuni yachachiptinchikqa cuentatam qukunqaku yachachisqanchikqa Diosmanta kasqanta. Chaymantapas, yachachisqanchik bibliamantapuni kasqanta yuyariyninchikqa kikinchiktapas yanapawanchikmi willakusqanchikmanta mana iskayrayaspa hinaspa mana manchakuspa Pablo hina willakunapaq.

8-10. (1) ¿Tesalonicapiqa lliwchu Pablopa yachachisqanta uyarirqaku? (2) ¿Imanasqataq wakin judiokunaqa Pablomanta envidiakurqaku? (3) ¿Imakunatam ruwarqaku Diosmanta mana uyariyta munaq judiokuna?

⁸ Jesusmi nirqa: “Sirvienteqa manam patronninmantaqa aswan maschu. Ñuqata ñakarichiwaspankuqa qamkunatapas ñakarichisunkichikmi, rimasqaykunata kasukuspankuqa qamkunapa rimasqaykichiktapas kasukunqakutaqmi”, nispa (Juan 15:20). Jesuspa chayna nisqan cierto kasqantam Pabloqa qawarqa. Tesalonica llaqtapi Pablo willakuptinmi wakin runakunaqa uyarispa kasukurqaku, wakinkuñataqmi contranpi hatarirqaku. Pablota uyarispan iñikuq runakunamantam Lucas nirqa: ‘Wakin [judiokunam] iñikuspanku Pablomanwan Silasman hukllawakurqaku, hukllawakurqakutaqmi Diosta yupaychaq griego rimayniyuq achkallaña runakunapas chaynataq riqsisqa achkallaña warmikunapas’, nispa (Hech. 17:4). Chay iñikuqkunaqa anchatachá kusikurqaku Diospa palabranmanta imam kaqta entienderusqankuwanqa.

⁹ Ichaqa manam lliw runapaqchu allin rikchakurqa Pablopa yachachisqanqa. Wakinkuqa llumpaytam piñakurqaku. Tesalonica llaqtayuq wakin judiokunam Pablomanta envidiakurqaku ‘Diosta yupaychaq griego rimayniyuq achkallaña runakunata’ Jesuspi iñirachiptin. Chay judiokunaqa griego rimayniyuqkuna religionninkuman yaykukunankupaqmi tukuyta ruwachkarqaku, hinaspapas ñawpaq testamentopi nisqankunatam yacharachirqaku. Chaymi huñunakunanku wasiman  rispan Pablo yachachiptin chay judiokunaqa piensarqaku runankuta Pablo qichusqanta. ¡Chaymá llumpay piñasqallaña karqaku!

¹⁰ Chay runakuna Pablotawan Silasta imata ruwaruy munasqankumantam Lucas nirqa: “Judiokunañataqmi piñakuruspanku huñururqaku mana imata ruwaspa plazapi puriq mana allin runakunata, hinaspam llaqtapi runakunata chaqwachirqaku. Paykunam Jasonpa wasinman suwa hina yaykuruspanku Pablotawan Silasta llapa runakunaman hurqumuytapuni munarqaku. Chaymi mana tarispanku Jasonta hinaspa wakin iñiqkunata pampanta aysarqaku llaqtapi autoridadkunaman kaynata qayaykachakuspanku: ‘Kay runakunaqa tukuy hinastinpim chaqwata ruwachkanku hinaspam kaymanpas hamurunku. Jasonpas wasinpim samaykachin. Llapallankum kay runakunaqa nichkanku Jesusqa kamachiq kasqanta, chaynata nispankum Roma nacion kamachiqpa kamachikuy qusqanpa contranpi kachkanku’”, nispa (Hech. 17:5-7). ¿Imam pasarunman karqa Pablotawan Silastaqa?

11. ¿Ima nispam Pablotawan riqmasinkunata tumpaykurqaku? ¿Ima leymanta valekuspankutaq chiqniqninkuna Pablota tumparqaku? (Qaway willakuyta).

 ¹¹ Piñasqa runakuna huñunakuruspankuqa manchakuypaq lluqlla hinam kanku. Chayna runakunata huñuruspankum judiokunaqa Tesalonica llaqtapi chaqwata ruwarqaku, hinaspam autoridadkunaman rirqaku Pablomanwan riqmasinkunaman tumpaspanku. Autoridadkunatam nirqaku: ‘Kay runakunam tukuy hinastinpi chaqwata ruwachkanku’, nispa. Chay nisqankuqa llullamá karqa, Pablowan riqmasinkunaqa manamá chay chaqwa kananpaqqa imatapas ruwarqakuchu. Chaymantapas autoridadkunataqa nirqakuraqmi: ‘Kay runakunam nichkanku Jesusqa kamachiq kasqanta, chaynata nispankum Roma nacion kamachiqpa kamachikuy qusqanpa contranpi kachkanku’, nispa. a Chayna tumpasqankuqa llumpay mana allinmi karqa.

12. ¿Imapim tukunman karqa Tesalonica iñiqkunata yanqamanta tumpasqankuqa?

¹² Yaqa chaynatam escribakunawan fariseokunapas Jesusmanta llullakuspa Pilatota nirqaku: “Kay runatam tariramuniku gobiernopa contranpi runakuna umachachkaqta [...], chaymantapas Cristo hinaspa kamachiq kasqantam nin”, nispanku (Luc. 23:2). Pilatoqa Jesusman sayapakusqanta Roma nacionta kamachiq piensananta manchakuspanchá Jesusta wañuchinankupaq kamachirqa. Chaynallataqmi Tesalonica llaqtapi Jesuspa qatiqninkunapas kamachiqpa contranpi kasqankuta tumpasqankurayku wañuchisqa kanmanku karqa. Huk qillqapipas ninmi: “Roma nacionta kamachiqpa contranpi acusasqa kaqtaqa yaqa llapanpim wañuchiqku”, nispa. ¿Yaqachu iñiqkunapa contranpi judiokunapa tantiasqankuman hina pasarqa?

13, 14. (1) ¿Imanasqataq chaqwa ruwaq runakunaqa Diosmanta willakuyta mana sayachiyta atirqakuchu? (2) ¿Imaynatam Pabloqa Jesuspa nisqanta kasukurqa? ¿Imaynatam Pablota qatipakuchwan?

¹³ Chaqwa ruwaq runakunaqa manamá Diosmanta willakuytaqa sayachiyta atirqakuchu. ¿Imanasqa? Pablowan Silasqa huklawmanñam pasakurqaku, chaymi mana tarirqakuchu. Chaymantapas chay judiokunapa nisqankutaqa llaqtapi kamachiqkunaqa manam creerqakuchu, chaymi Jasonmantawan wakin iñiqkunamanta qullqita mañakuruspanku kachaykurqaku (Hech. 17:8, 9). Pabloqa ‘culebra hinayá sakri kaychik, ichaqa paloma hina mana imanakuq’ nispa Jesuspa nisqantam kasukurqa (Mat. 10:16). Chaymi chay runakunamanta ayqikurqa huklawpiña hinalla willakunanpaq. Pabloqa mana manchakuqmi karqa, chaywanpas vidantaqa peligropiqa manam churaqchu. ¿Imaynatam payta qatipakuchwan?

¹⁴ Kunanpas pantay religionpi punta apaqkunam runakunata umachanku testigokunata manchachiwananchikpaq utaq imatapas ruwawananchikpaq. Chaymantapas gobiernokunatam creechinku paykunapa contranpi kasqanchikta, chaymi gobiernokunaqa Diosmanta willakusqanchikta harkakunku. Pantay religionpi kaqkunaqa  apostolkunapa tiemponpi runakuna hinam envidiakusqankurayku chaykunata ruwanku. ¿Imaynam kanchik chaykuna kaptin? Manamá mana manchakuq kasqanchikwanqa qaritukunchikchu. Piñasqa runakunawan tuparuspapas manam atipanakunchikchu, aswanqa Diosmanta sumaqllata willanapaqmi kallpanchakunchik. Wakinpiqa ichapas pasakunanchik kanqa hinaspa suyananchik kanqa hawkayaykuptinña kutinapaq.

15. ¿Imaynatam Berea llaqtayuqkuna chaskikurqaku Pablopa Diosmanta willakusqanta?

¹⁵ Tesalonicapi mana imananankupaqmi iñiqkunaqa Pablotawan Silasta Berea llaqtaman aviarurqaku. Bereaqa iskay punchaw masnin puriypim karqa (utaq 65 kilometropim). Bereapim Pabloqa judiokunapa huñunakunanku wasiman yaykuruspan Diosmanta yachachiyta qallaykurqa. Hinaspam cuentata qukurqa Bereapi kaqkunaqa Diosmanta yachay munasqankuta. Chaymi Lucaspas nirqa: “Tesalonicapi kaqkunamantapas mastaraqmi Bereapi kaqkunaqa yachayta munarqaku. Paykunaqa yachaykuyta munaspankum Diospa palabranta sumaqta uyarirqaku, hinaspam willasqanku chiqap kasqanta yachayta munaspanku Diospa palabranta sapa punchaw allinta estudiaqku”, nispa (Hech. 17:10, 11). Chayna nisqanwanqa manam nichkarqa Tesalonicapi chayllaraq iñikuqkuna mana ancha yachay munaqkuna kasqantachu. Chaymanta qipatam Pabloqa Tesalonicapi iñiqkunaman qillqarqa: ‘Diostam tukuy tiempo agradecekuniku. Qamkunaqa Diospa palabranta willaptiykum chaskirqankichik, ichaqa manam runapa rimasqanta hinallachu, aswanqa Diospa chiqap palabranta hinam, chay palabranqa qamkunatam yanapasuchkankichik’, nispa (1 Tes. 2:13). Chaynaqa, ¿imanasqataq Hechos libropiqa nin Bereapi kaq judiokuna astawan yachay munasqankumanta?

16. ¿Imanasqataq Berea llaqtayuqkunamanta bibliapi nin astawan ‘yachayta munasqankumanta’?

¹⁶ Berea llaqtayuq runakuna Pablopa yachachisqanta chayllaraq uyarispankupas manamá nirqakuchu “ichapas yachachiwasqanchikqa pantay” nispaqa, nitaqmi yachachisqantaqa chayllaqa creerurqakuchu. Aswanqa puntatam Pablopa yachachisqanta sumaqta uyarirqaku, chaymantañataqmi cierto kasqanta yachanankupaq bibliawan tupachirqaku. Chaynataqa ruwarqaku manam sabado punchawllapichu, aswanqa sapa punchawmi. Chaynataqa ruwarqaku Pablopa yachachisqan Diospa palabranpi yachachisqanwan tupasqanta ‘yachayta munaspankum’. Hinaspapas llampu sunqu kasqankuraykum Diospa munasqanman  hinaña kawsakuyta qallaykuspanku “achkallaña iñikurqaku” (Hech. 17:12). ¡Chaychá Lucasqa nirqa Berea llaqtayuqkuna astawan yachayta munasqankumanta!

17. ¿Imanasqataq Berea llaqtayuqkunata qatipakunanchik? ¿Imapaqmi kallpanchakunanchik bautizakuruspapas?

¹⁷ Berea llaqtayuqkunaqa manamá piensayllapas-piensarqakuchu bibliapi paykunamanta rimanantaqa. Pablopa yachachisqanta imayna chaskikusqankuqa hinaspa yachay munasqankuqa qatipakunapaqmi. Chayna kasqankuwanqa Pablopas chaynataq Jehova Diospas anchatachá kusikurqaku. Kunanpas estudiachisqanchik runamasinchikkunatam kallpanchanchik bibliata sumaqta estudianankupaq, chaynapi allin iñiyniyuq kanankupaq. Chaynaqa, ¿bautizakuruspaqa manañachu astawan yachananchik? Hinallam kallpanchakunanchik Diosninchikmanta hinalla yachanapaq hinaspa kamachiwasqanchikman hina kawsakunapaq. Chayta ruwaspallam Diospa makinpi llinku mitu hina kaspa paypa yachachisqan kasun sumaq sunquyuq kanapaq (Is. 64:8). Diospa makinpi kaspa munayninta ruwaspaqa anchatamá kusichisun.

18, 19. (1) ¿Imanasqataq Pabloqa Berea llaqtamanta pasakurqa? ¿Imaynatam ñuqanchikpas Pablota qatipakuchwan? (2) ¿Pikunamanñam Pabloqa willaq rirqa?

¹⁸ Pabloqa Bereapiqa manam unaychu qiparqa. Bibliapim nin: “Tesalonica llaqtapi judiokunam yacharurqaku Diospa palabranmanta Berea llaqtapipas Pablopa willakusqanmanta, chaymi riruspanku runakunata hikutarqaku hinaspa paykunapa contranpi hatarinankupaq chaqwachirqaku. Hinaptinmi iñiqkunaqa chaypunilla Pablota lamar quchapa patanman pasachirqaku, Silaswan Timoteom ichaqa hina chayllapi qipakurqaku. Pablota pusaqkunaqa Atenas llaqtakamam pusarqaku, chaypim paykunata Pablo kamachirqa Silaswan Timoteo paypa kasqanman chaylla hamunankupaq, hinaptinmi chay pusaqkunaqa pasarqaku”, nispa (Hech. 17:13-15). ¡Chay judiokunaqa chiqnikuqllañam karqaku! Tesalonicamanta Pablota qarquruspankupas Berea llaqtamanpas rirqakum chaypipas Pablota sasachanankupaq. Ichaqa manamá atirqakuchu. Pabloqa willakunanpaqmi huklawmanña pasakurqa, payqa yacharqamá Diosmanta willakuyqa tukuy hinastinpi apakunanta. Kunanpas Diosmanta willakunanchikta harkakuptinkuqa Pablo hinam huklawmanña pasakunanchik, chaynapi hinalla willakunapaq.

¹⁹ Tesalonicapi hinaspa Bereapi willakuspanmi Pabloqa astawan entienderurqa mana manchakuspa willakuyqa hinaspa Diospa palabranta servichikuspa yachachiyqa allinpuni kasqanta. Ñuqanchikpas chaytamá yacharunchik. Chaymantaqa Atenas llaqtamanñam Pabloqa rirqa chaypi mana judio kaqkunaman willananpaq. ¿Chay llaqtapi runakunaqa willakusqanta uyarirqakuchu? Chaymantam qatiqninpi yachasun.