Yanqa kaqkunata ama qawasunchu

“Yanqa kaqkunata ama qawanaypaqyá waqaychaykuway. Munasqaykiman hina kawsanaypaqyá waqaychaykuway.” (SAL. 119:37.)

1. ¿Imanasqam ñawinchikqa ancha valorniyoq?

¡ÑAWINCHIKQA ancha valorniyoqmi! Chaywanmi tukuy imata colorninpi qawanchik, chaynataq imapa largonta, anchonta hinaspa sayaynintapas. Hinaspapas cuentatam qokunchik kuyasqanchik runapa asuykamusqanta otaq peligromantapas. Rikunchiktaqmi tukuy imapa sumaqllaña kasqanta chaykunam qawachin Unanchaqninchik kasqanta (Sal. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom. 1:20). Manam chayllachu, ñawinchikwanmi yuyayninchikta yachaywan huntachinchik, chaymi Diosta reqsinchik hinaspa iñinchikpas (Jos. 1:8; Sal. 1:2, 3).

2. a) ¿Imanasqam imapas qawananchikmanta cuidakunanchik? b) ¿Imatam yachanchik Salmos qellqaqpa mañakusqanmanta?

² Ñawipa qawasqanman hinam piensanchik, chaymi ñawita mana allinta servichikuptinchikqa yuyayninchiktapas yanqacharunman. Chaynam kanman mana allinkunata otaq imakunatapas munachiwaqninchik kaqkunata qawaptinchik. Satanaspa munaychakusqanpi mana allin ruraqkunapa chaynataq kikillanpaq munaqkunapa tukuy ima qawanapaq hinaspa leenapaq rurasqankum huk rato qawaykusqallapas dañaruwachwan (1 Juan 5:19). Chaychá Salmos qellqaq kaynata orakurqa: “Yanqa kaqkunata ama qawanaypaqyá waqaychaykuway. Munasqaykiman hina kawsanaypaqyá waqaychaykuway”, nispa (Sal. 119:37).

Ñawiqa pantachiwanchikmanmi

3-5. Bibliapi, ¿ima ejemplokunam qawachin ñawipa munarusqankuna mana allin kasqanta?

³ Yuyarisun punta warmi Evata ima pasarusqanmanta. Satanasmi creechirqa ‘allin kaqta hinaspa mana allin kaqta yachanapaq sachapa rurunta’ mikuruptinqa, ‘ñawin kicharikunanmanta’. Mana mikunanku sachapa rurunta mikuruptinku ñawinku kicharikunanmanta nisqanqa allinchá rikchakurqa. Astawanraqchá karqa “mikunapaq allin sacha kasqanta” hinaspa “sumaqllaña kasqantapas” qawaptinqa. Sachapa rurunta mikuyta munaspan qawasqanwanmi Diosta mana kasukurqachu chaynatam qosanpas rurarurqa, chaymi mirayninkuna llumpay sasachakuypi tarikunku (Gen. 2:17; 3:2-6; Rom. 5:12; Sant. 1:14, 15).

⁴ Noeypa tiemponpipas wakin angelkunam ñawinkupa munasqanwan aysachikurqaku. Genesis 6:2 nin: “Diospa churinkunam runakunapa warmi churinkunata buenamoza kasqanta qawaykuspanku llapallanmanta akllaspa casararqaku”, nispa. Paykunaqa munapayaywan qawaspankum warmikunawan puñuyta munarurqaku, chay rurayqa manam allinchu karqa angelkunapaqqa. Munasqankuta ruraruspankum mana allinllaña ruraq churiyoq karqaku. Runakuna chayna ruraq rikuriruptinkum Diosqa llapankuta puchukachirqa, ichaqa Noeytawan familiantam waqaycharqa (Gen. 6:4-7, 11, 12).

⁵ Pachaknintin watakuna pasaruptinmi, Acan sutiyoq runapas qawasqanwan tentarachikurqa. Diosmi israelitakunata kamachirqa Jerico llaqtata purmachispanku tukuy imakunata puchukachinankupaq, Diospaq apanankupaq kaqkunallatam sapaqchananku karqa. Diosmi kaynata nirqa: “Amam munapayankichikchu nitaqmi hapinkichikchu  chinkachisqa kananpaq Tayta Diospaq rakisqa kaqkunataqa”, nispa. Ichaqa, Acan sutiyoq runam mana kasukuspan ancha valorniyoq kaqkunata apakurqa, chaymi Hai sutiyoq llaqtapi vencerachikuspanku achka israelitakuna wañururqaku. Chaynaqa tarikurqaku suwakuq runa kaynata willakunankamam: “Jerico llaqtamanta qechusqa kaqkunamantam [tukuy imata] rikururqani [. . .]. Chaykunata kuyaruspaymi apakurqani”, nispa. Ñawinpa munapayasqanmi Acan sutiyoq runata tanqarqa Diospa prohibisqan kaqkunata munapayananpaq chaymi aylluntin wañuchisqa karqaku (Jos. 6:18, 19; 7:1-26).

Ñawinchiktam cuidananchik

6, 7. ¿Imatam Satanasqa astawan servichikun runakunata toqllanpi urmachinanpaq? Hinaspa ¿imaynatam runakunapas chayta servichikunku runakunaman qawachisqankupi?

⁶ Kunanpas runakunaqa Eva hina, mana kasukuq angelkuna hinaspa Acan sutiyoq runa hinam ‘ñawipa munarusqanwan’ toqllachikunku, chaytam Satanasqa astawan servichikuchkan (1 Juan 2:16; 2 Cor. 2:11). Arí, ñawipa munarusqanqa ancha atiyniyoqmi, chaytam yachanku imatapas qawananchikpaq ruraqkuna. Negociopi allinta rantikunamanta librokuna qellqaq, Europa lawmanta runam nirqa: “Cuerponchikpa mayqan partenmantapas ñawinchikmi imatapas aswan munachiqqa, chaymi ruraruchwan allin kaqkunapa contranpi kaqtapas”, nispa.

⁷ ¿Imapaqtaq imatapas qawananchikpaq tanteaspanku ruramunku? Chayta qawaspa negociopi ofrecesqankuta rantinapaq hinaspa rurasqankuta servichikunapaqmi. Estados Unidos nacionpi chaynakunata qawaspa runakuna imayna tarikusqanmanta estudiaq huk runam nirqa: “Qawanapaq rurasqankuqa manam imakuna lloqsimusqanmanta willanallapaqchu kachkan, aswanqa chaywan imatapas munaruspa chayman hina rurananpaqmi”, nispa. Chaymi qawanapaq kaqkuna rurasqankupi servichikunku warmiwan otaq qariwan kay munachiqta. Chaymi cuidananchik qawasqanchikta chaynataq umanchikman hinaspa sonqonchikman yaykuqtapas.

8. ¿Imatam Bibliaqa nin qawasqanchikkuna cuiday ancha allin kasqanmanta?

⁸ Ñawipa chaynataq aychapa munapayayninkunaqa cristianokunatapas hukmanyachinmanmi. Chaymi Bibliaqa niwanchik qawasqanchikkunatawan munasqanchikkunata controlanapaq (1 Cor. 9:25, 27; leey 1 Juan 2:15-17). Ñawi imatapas qawaspan munasqanmanta cuentata qokuspanmi Job nirqa: “Kikiypunim contratota rurarqani doncellakunataqa mana qawapayanaypaq”, nispa (Job 31:1). Kay allin ruraq runaqa manam piensayllapas-piensarqachu huchapakuyta munaspan pi warmitapas llapchaykuytaqa. Jesuspas qawachirqam piensasqanchik chuya kananmantaqa, nirqam: “Pipas warmita munapayaspan qawaqqa sonqonpim hukwan pierdekuy huchata rurarunña”, nispa (Mat. 5:28).

Mana serviq kaqkunamantam cuidakunanchik

9. a) ¿Imanasqataq llumpayta cuidakunanchik Internetta servichikuspaqa? b) ¿Imaynataq tarikunqa qalalla kaqkunata huk ratollapas qawaqqa?

⁹ Sapa kutim aswan achka runakuna Internetpi qawachkanku millakuypaq kaqta otaq qalalla kaqkunata. Chayta qawanapaqqa manam maskanachu, kikillanmantam rikurimun. ¿Imaynataq chayqa? Wakinpim Internetpi pipas kachkaptin qonqaymanta rikurimun qaway munanapaq fotokuna. Wakinpiñataq allinman rikchakuq willakuykunata chaskinman, kicharuptinmi ichaqa qalalla kaqkuna rikuriramun, chayqa sasa chinkachiymi. Computadoranmanta chaykunata limpiaruptinpas huk ratolla qawasqanmi yuyayninpi qepanqa hinaspa mana qonqayta atinqachu. Huk ratochallapas chaykunata qawayqa llumpaytam dañarunman, conciencianmi acusayta qallarinqa hinaspa qonqayta munaspapas sasachakunqam.  Aswan sasachakuypim tarikunqa chaykunata “munapayaspan qawaqqa”. Chaykunamanta librakunanpaqqa utqaymanmi imatapas ruranan (leey Efesios 5:3, 4, 12; Col. 3:5, 6).

10. ¿Imanasqataq warmachakunaqa chaylla qawarunman qalalla kaqkunata, hinaspa imaynatam chayqa sasachanman?

¹⁰ Wakin kutipiqa imatapas yachay munasqankum warmachakunata apanman qalalla kaqkunata qawanankupaq. Chaykuna qawasqanqa tukuy tiempom sasachanman warmi qari puñuymanta imayna piensasqanta. Huk willakuymi qawachirqa chaykunata qawaq imayna kasqanta, nirqam: “Allin kawsakuymantam mana allintachu piensan, sasachakunmi hukkunata kuyaspan amistad rurananpaq, warmikunamantam mana allintachu piensan hinaspa qalalla kaqkuna qaway viciomanmi wichiykunman. Chaymantapas, sasachanmi estudionpi, amistadninpi hinaspa ayllunpipas”, nispa. Casado vidapim astawan sasachakunmanku.

11. Huk ejemplowan willamuy qalalla kaqkunata qaway mana allin kasqanmanta.

¹¹ Manaraq cristiano kachkaspan rurasqanmantam huk iñiqmasinchik nirqa: “Tukuy ima saqenaypaq kallpanchakusqaymantam astawan sasachakurqani qalalla kaqkuna qawayta saqenaypaq. Qonqaymantam chay qawasqaykuna yuyayniypi rikurirun, imapa asnayninpas sinqayman chayaramuptin, takikunata uyariptiy, imatapas qawaykuptiy otaq mana imallawanpas. Sapa punchawmi kallpanchakunay”, nispa. Huk cristianom yuyarin, warma kaspan tayta-maman lloqsiruptin qalalla kaqkunata taytanpa revistanpi qawasqanta, taytanqa manam Testigochu karqa. Ninmi: “Chay fotokuna qawasqaymi yuyayniypi marca hina qeparun. 25 watakunaña pasaruptinpas chay qawasqaykunataqa manam qonqayta atinichu. Qonqayta munaptiypas hinallam kachkan. Chaykunapi mana piensaspaypas, concienciaypa acusasqanmi tarikuni”, nispa. ¿Manachu aswan allinqa kanman chaykunata mana qawanapaq kallpanchakuyninchik, chaynapi conciencianchik mana acusawananchikpaq? Ichaqa, ¿imatam rurananchik mana qawanapaq? Kallpanchakunanchikmi ‘imayna piensasqanchik’ presochasqa hina kaspan Cristota kasukunanpaq (2 Cor. 10:5).

12, 13. ¿Ima yanqa kaqkunatam cristianokunaqa mana qawanchikchu, hinaspa imanasqa?

¹² ‘Mana allin kaqkunapa’ partentaqmi kaykuna kachkan: qollqeta kuyanapaq, pakasqa kaqkunamanta yachanapaq, wañuchinakunapaq hinaspa chayman rikchakuqta ruranapaq kallpanchaq kusirikuykuna (leey Salmo 101:3). Jehová Diosmi tayta-mamakunata kamachin churi-wawankupa qawanankuta akllanankupaq. Manamá saqenqakuchu layqakunapa rurasqankuwan chaqrukunankutaqa. Ichaqa cuidanankum layqamanta rimaq kaqkunata warmanku mana qawanankupaq: televisionpi, peliculakunapi, pukllanapaq videokunapi, warmakunapaq librokunapi hinaspa hukkunapipas sutilla kaptin otaq mana musyaylla kaptinpas (Pro. 22:5).

¹³ Hayka watayoqña kaspapas, wañuchinakuymanta hinaspa chayman rikchakuqmanta televisionpi otaq computadorapi pukllaykunamantaqa ayqekunanchikmi (leey Salmo 11:5). Manapunim munanchikchu Jehová Diospa cheqnisqan ruraykunawan yuyayninchikta huntachiytaqa, yuyananchikmi Satanaspa toqllankunamanta piensasqanchik waqaychaytaqa (2 Cor. 11:3). Kusirikuykuna allin kaptinpas, cuidakunanchikmi: familiantin Diosta yupaychanapaq, sapa punchaw Bibliata leenapaq hinaspa huñunakuykunapaq preparakuna tiempo rakisqanchikta chaykunawan mana usuchinapaq (Fili. 1:9, 10).

Jesuspa ejemplonta qatikusun

14, 15. ¿Imatam nichwan kimsa kaq kutipi Jesus tentasqa kasqanmanta, hinaspa imayna vencesqanmantapas?

¹⁴ Mana munaspapas mana allin otaq mana valeq kaqkunataqa maypipas qawanchikmi.  Jesuspas mana allinkunata qawananpaqqa tentasqam karqa. Ejemplopaq, Bibliam willawanchik Diosmanta karunchananpaq kimsa kutipi Diablo tentaptin ima pasasqanta. ‘Pusarurqam alto-alto orqopa puntanman hinaspam qawachirqa kay pachapi llapallan nacionkunata, qawachirqataqmi chay nacionkunapa sumaq kaynintapas’ (Mat. 4:8). ¿Imanasqam Satanas chayta rurarqa? Munarqam ñawipa munapayasqanta servichikuyta. Piensarqachá kay pachapa sumaq kayninkunata Jesus qawaspan hatunchasqa kay munananta. Ichaqa, ¿imatam Jesus rurarqa?

¹⁵ Jesusqa manam chaykunapi piensaytachu nitaq munapayaytachu qallarirqa. Mana iskayrayaspam chaylla kaynata nirqa: “Pasaway kaymanta Satanas”, nispa (Mat. 4:10). Chaynata nisqanwanmi qawachirqa Diospa munaynin ruray hinaspa paywan allin amistad kay vidanpi ancha allin kasqanta (Heb. 10:7). Chaynapim Satanaspa toqllanpi mana urmarqachu.

16. ¿Imakunatam yacharunchik Satanaspa tentasqanta Jesus imayna vencesqanmanta?

¹⁶ Jesuspa ejemplonqa achkatam yachachiwanchik. Puntata, manam pipas librechu tarikun Satanaspa tentananmantaqa (Mat. 24:24). Iskay kaq, qawasqanchikqa sonqonchikpa munasqanpa allinninpaq otaq mana allinninpaqmi kanman. Kimsa kaq, Diabloqa imatapas ruranqam ‘ñawipa munarusqankunawan’ pantachiwananchikpaq (1 Ped. 5:8). Tawa kaq, Diablo venceytaqa atisunmi contranpi imatapas utqayman ruraspaqa (Sant. 4:7; 1 Ped. 2:21).

‘Ñawinchikqa allinllatam qawanan’

17. ¿Imanasqataq allin kanman manaraq tentacionkuna kachkaptin imayna atipanapaq piensayqa?

¹⁷ Jehová Diosman qokuspanchikmi prometerqanchik mana allinkunamanta karunchakuspa munayninta rurananchikpaq. Chaypim Salmos libro qellqaq hina nirqanchik: “Mana allinkunapi kawsanaymantam anchurikurqani. Palabraykita kasukunaypaqmi anchurikurqani”, nispa (Sal. 119:101). Yachaywan rurayqa kanman manaraq tentacionkuna kachkaptin imayna chayta  atipanapaq piensaymi. Allintam yachanchik imakunam mana allin kasqanmanta Bibliapa niwasqanchiktaqa. Yachanchiktaqmi Satanaspa imakuna toqllankuna kasqantapas. Kaypi piensasun, ¿Jesus imayna kachkaptinmi Diablo tentarqa rumikunata tantayarachinanpaq? Tawa chunka punchaw hinaspa tawa chunka tuta mana mikuspan ‘yarqasqa’ tarikuchkaptinmi (Mat. 4:1-4). Diabloqa cuentatam qokunman haykapi mana ancha kallpayoq kaspa tentacionman wichiykunanchikta. Chaymi kunanpuni yachananchik chaykunata imayna atipanamanta. ¡Ama saqesunchu huk punchawpaqqa! Diosman qokusqanchikta sapa punchaw yuyaspaqa, chayllam karunchakusun Dios servisqanchikpi mana yanapawaqninchik kaqkunamanta (Pro. 1:5; 19:20).

18, 19. a) ¿Imapim mana chaynallachu ‘allinllata qawaq’ ñawi ‘mana allinta qawaq’ ñawiwan? b) ¿Imanasqam allin kaqkunallata qawananchik, hinaspa ima consejotam qowanchik Filipenses 4:8?

¹⁸ Sapa punchawmi astawan imakunapas kachkan ñawipa munapayanankunaqa. Chaymi kay tiempopi astawan kasukunanchik ‘allinllata qawananchikpaq’ Senorninchik Jesucristopa nisqanta (Mat. 6:22, 23). Allinllata qawaq ñawiqa Jehová Diospa munasqallanta ruranapaqmi piensan. “Mana allinllata qawaq” ñawiñataqmi engañakuq, sacrellaña hinaspa mana yanapawaqninchik kaqkunata imatapas llumpayta munarun.

¹⁹ Kayta yuyarisunchik: ñawinchiktakamam piensayninchikman imapas yaykun, piensayninchikmantañataq sonqonchikman. Chaymi ancha allinllaña allin kaqkunata hinaspa yanapawaqninchik kaqkunata qawayqa (leey Filipenses 4:8). Salmos libro qellqaq hina kaynata mañakusun: “Yanqa kaqkunata ama qawanaypaqyá waqaychaykuway”, nispa. Mañakusqanchikman hina ruraspaqa, qawasunmi Jehová Dios kayna mañakuytawan uyariwasqanchikta: “Munasqaykiman hina kawsanaypaqyá waqaychaykuway” (Sal. 119:37; Heb. 10:36).

¿Atinchikmanchu explicayta?

• ¿Imapim tupan ñawinchikwan yuyayninchik hinaspa sonqonchikpas?

• ¿Ima sasachakuykunatam apamun qalalla kaqkunata qawayqa?

• ¿Imanasqataq kallpanchakunanchik ‘ñawinchik allinllata qawananpaq’?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[23 kaq paginapi dibujokuna]

¿Imakunataq kanman mana qawanapaq yanqa kaqkunaqa?