1, 2. a) ¿Imayna kasqanchikmi yanapawasun ima sasachakuytapas atipanapaq? b) ¿Imatam iñiymanta qam niwaq? Huk tupanachiywan rimarimuy.

JEHOVA DIOSTA serviyqa anchatam kusichiwanchik. Chayna kaptinpas, lliw runakuna hinam imapas sasachakuyniyoq kanchik. Chaymantapas yaqapaschá wakinpiqa ‘allin rurasqanchikmanta ñakarichisqa’ kasun (1 Ped. 3:14; 5:8, 9; 1 Cor. 10:13). Arí, Diosta hinalla servinapaqqa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuqmi kananchik.

² Ichaqa, ¿imataq iñiyqa? Pablom nirqa: “Iñiywanmi suyasqanchikta chaskinanchikpaq seguranchik. Iñiyllawantaqmi manaraq rikusqanchiktapas cheqap kasqanpaqña hapinchik”, nispa (Heb. 11:1). Iñiytaqa tupachichwan wasinchik otaq allpanchik ñoqanchikpa kasqanta qawachiq documentowanmi. Chay documentoqa qawachin imapas ñoqanchikpa kasqantam. Chayna documentoyoq hinam kanchik Diospa lliw promesankunapi iñispanchikqa. Chayna iñiyniyoq kaspanchikmi, mana imaraykupas iskayrayanchikchu Diospa promesankuna cumplikunanmanta, segurotaqmi kanchik Bibliapa lliw willakusqankuna cheqap kasqanmantapas.

3, 4. a) ¿Imataq qarinchakuyqa? b) ¿Imatam ruwachwan iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kanapaq?

³ ¿Imataq qarinchakuyqa? Qarinchakuyqa llumpay sasachakuypi tarikuspa mana manchakuspa ruwaymi hinaspa mana manchakuspa rimaymi. Qarinchakuqqa iñisqankunamanta ñakarinan kaptinpas confianapaqmi hinaspa kallpanchakuqmi (Mar. 6:49, 50; 2 Tim. 1:7).

⁴ Lliwmi munanchik iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kaytaqa. Ichaqa, ¿imatam ruwachwan mana ancha iñiyniyoq hinaspa mana ancha qarinchakuq kaspaqa? Ñawpaqpi achkallaña Diospa serviqninkunamanta wakinninku iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqankumantam yachananchik. Chaynata ruwaspam aswan iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasun.

5. ¿Imaynam Josueyqa kanan karqa Israel runakunata pusananpaq?

⁵ Rimarisun yaqa 3.500 wata ñawpaq tiempopi ima  pasakusqanmanta. Jehova Diosmi tawa chunka wataña millonnintin Israel casta runakunata Egipto nacionmanta librarqa. Tukuy chay watakunapim Moisesqa Israel castakunata pusarqa. Payqa 120 watanpi kachkaspanmi Nebo sutiyoq orqoman rispan Prometesqa Allpata rikurqa, hinaspanmi chay orqopi wañukurqa. Hinaptinmi paypa rantinpi Josuey Israel casta runakunata pusayta qallaykurqa, payqa yachayniyoq runam karqa (Deut. 34:1-9). Israel runakunaqa ñam Canaan llaqtaman yaykunankupaqña kachkarqaku, chaymi Josueyqa paykunata allinta pusananpaq yachayniyoq kanan karqa. Hinaspapas Jehova Diospi iñiyniyoq kasqantawan qarinchakuq kasqantam qawachinan karqa (Deut. 31:22, 23).

6. a) Josuey 23:6 nisqanman hinaqa, ¿imapaqmi qarinchakuq kananchik? b) ¿Imatam yachachiwanchik Hechos 4:18-20 hinaspa 5:29 nisqankuna?

⁶ Josueypa yachayninqa hinaspa iñiyninwan qarinchakuq kasqanqa, Israel runakunataqa kallpancharqachá Canaan lawman yaykunankupaq. Paykunaqa manam peleanallankupaqchu qarinchakunanku karqa, qarinchakunankutaqmi karqa Jehova Diosta kasukunankupaq. Wañukunanpaqña kachkaspanmi paykunata Josuey nirqa: “Anchata kallpanchakuspaykichikyá Moisespa qellqasqan libropi yachachikuykunata kasukuychik, ama qepanchakuspayá cumpliychik”, nispa (Jos. 23:6). Ñoqanchikpas qarinchakuqmi kananchik Diospa kamachikuyninkunata haykapipas kasukunapaq. Wakinpiqa, yaqapaschá runakunaqa Diospa contranpi kaqkunata ruwanapaq hikutawasun (leey Hechos 4:18-20; 5:29). Jehova Diospi hapipakuspa payta mañakuptinchikqa ichaqa qarinchakuq kanapaq yanapawasun chaynapi kasukunapaq.

7. ¿Imatam Josueyqa ruwanan karqa qarinchakuq kananpaq hinaspa imapas ruwasqan allinpi tukunanpaq?

⁷ Jehova Diospa munayninta ruwanapaq qarinchakunapaqqa, Palabranta estudiaspam kasukunanchik. Chaynata ruwananpaqmi Josueyta Jehova Dios nirqa Moisespa wañukusqan qepata: “Kallpanchakuspaykiyá qarinchakuy chaynapi serviqniy Moisespa kamachisusqayki yachachikuyniykunata kasukunaykipaq. [. . .] Kay libropi yachachikuyman hinallam rimanki, kayman hinallataqmi tuta-punchawpas yuyaymananki chaynapi kay libropi qellqasqanman hina ruranaykipaq hinaspa kasukunaykipaq. Hinaptinqa tukuy rurasqaykipas allinmi kanqa”, nispa (Jos. 1:7, 8). Josueyqa kasukurqam hinaptinmi tukuy ruwasqanqa allinpi tukurqa. Ñoqanchikpas chaynata kasukuspanchikqa aswan qarinchakuqmi kasun, allinpunitaqmi Dios serviyninchikpas kanqa.

8. ¿Ima nintaq 2013 watapaq textoqa, hinaspa imaynatam yanapasunkiman?

⁸ Anchatachá Josueytaqa kallpancharqa Diospa kayna nisqanqa: “Ñoqapunim kamachiki kallpanchakuspayki qarinchakunaykipaq. Amayá manchakuychu nitaq hukmanyaychu, yupaychasqayki ñoqa Tayta Diosqa mayta riptikipas qanwanmi kasaq”, nispa (Jos. 1:9). Chaynaqa, manamá imamantapas manchakunachu, Jehova Diosqa yanapawasunmi ima sasachakuypiña tarikuptinchikpas. Chaymi qatiqnin killakunapi hinalla kallpanchasqa kanapaq, kay 2013 watapaq textoqa kayna sutiyoq kanqa: Amayá manchakuychu. Jehova Diosnikiqa qanwanmi kasaq. ¿Pikunaraqtaq iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqankuta qawachirqaku? Chaymantam qatiqninpi qawasun.

9. ¿Imaynatam Rahabqa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqanta qawachirqa?

⁹ Canaan lawman wateqaqkunata Josuey kachaptinmi,  Rahab sutiyoq chuchumika warmi paykunata pakaykuspan enemigonkunata pantarachirqa. Jehova Diospi iñispan qarinchakusqanraykum, payqa familiantin mana wañuchisqachu karqa Israel runakuna Jerico llaqtata puchukachiptinku (Heb. 11:30, 31; Sant. 2:25). Rahabqa imayna kawsasqantamá saqenan karqa Jehova Diospa chaskisqan kananpaqqa. Kunan tiempopas, wakin iñiqmasinchikkunaqa Jehova Diospi iñispanku hinaspa qarinchakuspankum mana allin kawsasqankuta saqerqaku.

10. ¿Imaynam Rutqa tarikurqa hinaspa imaynatam Jehova Diosqa bendecirqa?

¹⁰ Josueypa wañukusqan qepamanmi Moab llaqtamanta Rut sutiyoq warmi qarinchakuspan pantay religionninta saqerurqa. Israel casta runamanta viuda kasqanraykuchá payqa imallatapas Jehova Diosmanta yacharqa. Paypa suegran Noemiypas viudam karqa, hinaspanmi Moab llaqtapi yachasqanmanta Israelpi Belen llaqtaman kutichkarqa. Ñanta richkaspanmi Noemiyqa llumchuynin Rutta nirqa Moab llaqtanman kutikunanpaq, paymi ichaqa nirqa: “Ama ruegawaychu qanmanta rakikuspa kutikunaypaq. [. . .] Aylluykikunam ñoqapa aylluy kanqa, Diosnikipas ñoqapa Diosniymi kanqa”, nispan (Rut 1:16). Chaytaqa mana iskayrayaspanmá rimachkarqa. Tiempopa risqanman hinam, Rutqa Noemiypa ayllun Booz sutiyoq runawan casarakuruspan wawayoq karqa. Hinaptinmi mirayninmanta rikurimurqa David hinaspa Jesus. Kaymi qawachiwanchik iñiywan hinaspa qarinchakuspa ruwaqtaqa Jehova Dios bendecisqanmanta (Rut 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6).

11. ¿Imaynatam qarinchakuq kasqankuta Joiadawan señoran Josaba qawachirqaku, hinaspa imapim tukurqa?

¹¹ Iñiyninchikwan qarinchakuq kasqanchikmi kallpanchasqa tarikun Diospa munayninta puntapi churaqkunata hinaspa iñiqmasinkunapa allinninkupaq munaqkunata Jehova Dios yanapasqanta qawaptinchik. Qawasunchik sacerdotekunapa jefen Joiada hinaspa señoran Josaba ima ruwasqankumanta. Rey Ocozias wañuruptinmi, rantinpi rey kanankupaq mirayninkunata yaqa lliwta maman Atalia wañurachispan kikin reina kananpaq churakururqa. Joiadawan señoran Josabam ichaqa, wañuy patanpi tarikunanku kaptinpas soqta watapuni Joasta pakarurqaku. Payllañam Ocoziaspa churinkunamanta mana wañuchisqachu karqa. Soqta wata pakasqa kasqanmanta qatiqnin watamanmi, chay qarinchakuq casarasqakunaqa yanaparurqaku Joas rey kananpaq hinaspam kamachirqaku Atalia wañuchisqa kananpaq (2 Rey. 11:1-16). Chaymantapas Joiadaqa yanapakurqataqmi Diospa templon allichasqa kananpaq rey tantearuptin. Joiada 130 watanpi wañukuptinñataqmi, pamparurqaku “reykunapa pampakusqanpi, chaypiqa pamparurqaku Israel casta runakunapaqpas, Diospaqpas chaynataq templonpaqpas allinkuna rurasqanraykum” (2 Cron. 24:15, 16). Joiadawan señoran Josaba chayna qarinchakuspa ruwasqankuraykum, mana chinkachisqachu karqa Mesiaspa rikurimusqan aylluqa.

12. ¿Imaynatam Ebed-melecqa qarinchakuq kasqanta qawachirqa?

¹² Rey Sedequiaspa palacionpi servikuq Ebed-melec sutiyoq runapas, wañuy patanpim tarikurqa Jeremiasta salvaspan. Juda nacionpi kamachikuqkunam Jeremiasta yanqa tumparqaku reypa contranpi churakusqanmanta. Rey Sedequiasmi Jeremiasta kamachikuqkunapa makinkuman churaykurqa hinaptinmi paykunaqa mana yakuyoq pozoman uraykachirqaku chaypi wañunanpaq (Jer. 38:4-6). Ebed-melecñataqmi rey Sedequiaswan rimarqa Jeremiasta yanapananpaq, chayta ruwasqanraykum wañuy patanpi tarikurqa. Juda nacionpi kamachikuqkunaqa llumpaytamá Jeremiastaqa cheqnirqaku. Rey Sedequiasmi ichaqa uyariykuspan 30 runankunata kamachirqa paywan rispanku Jeremiasta horqomunankupaq. Chaymantañataqmi, Jehova Diosqa Ebed-melecta Jeremiaswan willachirqa Babilonia runakuna Jerusalenta puchukachiptinku mana wañuchisqa kananmanta (Jer. 39:15-18). Qawasqanchikman hinaqa, Jehova Diosqa qarinchakuq serviqninkunataqa yanapanmi.

13. a) ¿Imaynatam Diospa kimsa serviqninkuna qarinchakuq kasqankuta qawachirqaku? b) ¿Imatam paykunamanta yachachwan?

¹³ Yaqa 600 watapim cristianokunapa  tiemponmanta ñawpaqtaraq, Diospa kimsa serviqninkuna sutillata qawarqaku iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kaqkunata Dios yanapasqanta. Rey Nabucodonosormi Babilonia nacionpi kamachikuqkunata huñuruspan nirqa qorimanta ruwachisqan taytacha yupaychasqa kananpaq. Mana yupaychaqkunaqa rupachkaq hornomanmi wischusqa kananku karqa. Ichaqa Diospa chay kimsa serviqninkunam reyta nirqaku: “Rupachkaq hornoman wischuykachiwaptikikuqa yupaychasqayku Diosniykum libraykuwanqaku, libraykuwanqakutaqmi qampa makikimantapas. Chaynaqa reynillayku, manaña Diosniyku librawaptinkupas manam ñoqaykuqa yupaychasaqkuchu qampa taytachaykikunataqa, manataqmi adorasaqkuchu qorimanta sayarichisqayki taytachatapas”, nispanku (Dan. 3:16-18). Daniel 3:19-30 nisqanpim willakuchkan paykunata salvananpaq Jehova Dios ima ruwasqanmanta. Manapaschá kunanqa pipas rupachkaq hornomanqa wischuykuwachwanchu, chayna kaptinpas Diospa contranpi kaqkunata ruwanapaqmi sapa kuti hikutasqa kachkanchik. Ichaqa manam iskayrayachwanchu iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kaptinchik Jehova Dios yanapawananchikmantaqa.

14. Daniel libropa 6 capitulonpa nisqanman hinaqa, ¿imaynatam qarinchakuq kasqanta Daniel qawachirqa hinaspa imapim tukurqa?

¹⁴ Diosmanta willakuq Danielpas, iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqantam qawachirqa rey Dario huk decretota horqonanpaq enemigonkuna niptinku. Paykunam reyta nirqaku: “Kimsa chunka punchawkamayá ama pipas mañakuchunchu huk diostaqa nitaq huk runatapas, mañakuspaqa-mañakuchunku qam sapallan reynillaykutayá. Pipas mana chayta kasukuqqa leonkunapa kasqan machaymanyá wischusqa kachun”, nispa. ‘Chay decreto firmasqa karusqanta Daniel yacharuspanmi wasinman pasakurqa hinaspam altos lawpi cuartonpa ventanankunata kichaykurqa, chay ventanakunaqa qawarqa Jerusalen llaqta lawmanmi. Chaypim payqa qonqorakuykuspan Diosninta alabarqa, mañakuspanmi payman graciasta qorqa. Chaynatam rurarqa kimsa kutikama imaynam ñawpaqmantaraq sapa punchaw rurasqanman hina’ (Dan. 6:6-10). Qarinchakuq Danieltaqa leonkunapa kasqanmanmi wischuykurqaku, ichaqa Jehova Diosmi salvarqa (Dan. 6:16-23).

15. a) ¿Imatam yachachwan Aquilawan Priscila iñiyninkutawan qarinchakuq kasqankuta qawachisqankumanta? b) Juan 13:34 nisqanman hinaqa, ¿imataq “mosoq” kamachikuyqa, hinaspa imaynatam chayna kuyakuyta achka cristianokuna qawachirqaku?

¹⁵ Bibliapa willakusqanman hinam, Aquilawan Priscilapas ‘mana wañuytapas manchakuspanku’ Pablota yanaparqaku (Hech. 18:2; Rom. 16:3, 4). Qarinchakuspankum Jesuspa kamachisqanta kasukurqaku, paymi nirqa: “Mosoq kamachikuytam qoykichik, kuyanakuychikyá. Imaynam ñoqa kuyaykichik chaynayá qamkunapas kuyanakuychik”, nispa (Juan 13:34). Moisespa chaskisqan Kamachikuypas Israel runakunatam nirqa kikinkuta hina runamasinkuta  kuyanankupaq (Lev. 19:18). Ichaqa, ¿imanasqataq Jesuspa kamachikuyninqa “mosoq” karqa? Chay kamachikuyta kasukuspaqa, Jesus hinam runamasinchikta kuyananchik wañuytapas mana manchakuspa. Achka cristianokunam iñiqmasinkuna mana ñakarichisqa otaq mana wañuchisqa kanankurayku ‘mana wañuytapas manchakuspanku’ yanaparqaku (leey 1 Juan 3:16).

16, 17. a) ¿Ima sasachakuypim tarikurqaku punta cristianokuna? b) ¿Ima sasachakuykunapitaq kunan tiempokunapi cristianokunapas tarikurqaku?

¹⁶ Jesus hinam punta cristianokunapas qarinchakuspanku Jehova Diosllata yupaycharqaku (Mat. 4:8-10). Paykunaqa manam inciensotaqa kañayta munarqakuchu Roma nacionpi kamachiq hatunchasqa kananpaqqa (qaway dibujota). Daniel P. Mannix sutiyoq runapa qellqanpi nisqanman hinaqa, aqopa hawanpim huk altar ratachkaq ninayoq karqa. Presochasqa cristianoñataqmi chay ninaman inciensota chamqaylla-chamqanan karqa chaynapi huk documentota chaskispan libre kananpaq. Chaymantapas, presochasqataqa allintam niqku chayta ruwaspanqa Roma nacionpi kamachiqta mana yupaychasqanmanta. Aswanqa niqkum dios kasqallanta reqsikusqanmanta. Chayna kaptinpas, as cristianokunallam mana ñakarichisqa kanankupaq chayta ruwarqaku.

¹⁷ Kunan tiempokunapipas, nazi tropakunapa presochasqanku cristianokunam wañuy patanpi tarikurqaku. Paykunaqa Jehova Diosta qepanchasqankuta qawachiq huk documentota firmaspallankum libre kayta atinmanku karqa. Ichaqa asllam chaytaqa ruwarqaku. Chaymantapas Ruanda nacionpi wañuchinakuy kaptinmi, hutus hinaspa tutsis casta Testigokuna wañuy patanpi tarikurqaku yanapanakusqankurayku. Qawasqanchikman hinaqa, kayna sasachakuypi tarikuspaqa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuqmi kananchik.

18, 19. ¿Pikunapa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqankutaq yanapawasun Diosmanta willakunapaq?

¹⁸ Mayna kusikunapaqmi Diosmanta willakunanchikpaq hinaspa runakunata yanapanapaq favorecesqa kasqanchikqa. Chay hatun llamkayta ruwananchikpaqmi kay Pachapi serviqninkunaman Diosqa saqewarqanchik (Mat. 24:14; 28:19, 20). Anchatamá kusikunchik Jesuspa chayna ruwasqanmanta, payqa qatipakunapaq hinam “llaqtakunapi chaynataq llaqtachakunapipas Diospa munaychakunanmanta willakustin purirqa” (Luc. 8:1). Pay hinam ñoqanchikpas iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kananchik Diosmanta willakunapaqqa. Diospa yanapakuyninwanqa qatipakuchwantaqmi Noeytapas. Payqa sinchi parawan chinkachisqa kanankupaq mana allin runakunapa chawpinpim “salvacionmanta willakuq” runa karqa (2 Ped. 2:4, 5).

¹⁹ Jehova Diosta mañakuypas yanapawanchikmi paymanta willakunapaqqa. Jesuspa qatiqninkuna cheqnisqan runakunawan qatikachasqa kachkaspankum, paykunaqa Diosta mañakurqaku qarinchakuspanku Diosmanta willakunankupaq, hinaptinmi Diosqa uyariykurqa (leey Hechos 4:29-31). Wasin-wasin rinaykipaq manchapakuspaykiqa, Jehova Diosta mañakuy iñiytawan qarinchakuq kayta qosunaykipaq, payqa qosunkimá (leey Salmo 66:19, 20). *

20. ¿Sapallanchikchu Jehova Diospa serviqninkunaqa tarikunchik?

²⁰ Sasamá sasachakuykunapi hinaspa mana allin runakunapa kasqanpi Jehova Diosta kasukuyqa. Ichaqa manamá sapallanchikchu kachkanchik, Jehova Dioswan lliw congregacionkunapa Uman señorninchik Jesucristopas ñoqanchikwanmi kachkan. Chaymantapas, enteron Pachapim qanchis millon masnin Testigokuna kachkanku. Chaynaqa, llapanchikyá iñiyniyoq kasqanchikta qawachisun hinaspapas hinallayá Diosmanta willakusun kay 2013 watapaq textota yuyarispa, ninmi: Amayá manchakuychu. Jehova Diosnikiqa qanwanmi kasaq (Jos. 1:9).