Cristianokunapa tiemponpi tukuy pasakusqanmanta qellqaq Flavio Josefo runam, Antigüedades Judías nisqa qellqanpa XX kaq libronpi riman Jesuspa wawqen Santiago wañuchisqa kasqanmanta, nirqam: “Cristowan sutichasqa Jesuspa wawqentam juzgarqaku; paypa sutinmi karqa Jacobo [otaq Santiago]”, nispa. Ancha yachayniyoq runakunam ninku chay nisqan cheqappuni kasqanta. Wakinkum ichaqa chay qellqallapi Jesusmanta Josefo rimasqanmantaqa iskayrayaspanku mana cheqappaq hapinkuchu. Chaytam Testimonium Flavianum nispa sutichanku, chaypim kaynata nin:

“Chay tiempopim karqa ancha yachayniyoq huk runa, sutinmi karqa Jesus, manam runakuna hinallachu karqa hatun milagrokunata ruwasqanrayku hinaspapas cheqapmanta kusikuywan chaskikuq runakunapaqmi yachachiqnin [karqa]. Qatirqakum judio runakunawan mana judio runakunapas. Cristomá karqa. Judiokunapa punta apaqninkunawanmi tumpasqa karqa, Pilatosmi crucificanankupaq nirqa. Kuyaqninkunaqa hinallam kuyarqaku kimsa punchawmanta kawsariramuspan rikuriykusqanrayku; [chayna kananmantam] profetakuna willakurqaku hinaspa admirakuypaq waranqantin paypa ruwasqankunamantapas. Chay tiempomantapacham kunankama cristiano niqkunaqa kachkanku”, nispa (Antigüedades Judías, Luis Farré runapa tikrasqan).

1500 watakunapa tukuyninmantapacham Josefopa chayna nisqanmanta achka runakuna mana acuerdopichu karqaku, wakinkum piensanku cheqap kasqanta wakinñataqmi ninku mana chayna kasqanta. Chaymanta allinta estudiaspanmi, Francia nacionniyoq Surge Bardet sutiyoq yachayniyoq runa, Le Testimonium Flavianum —Examen historie considératenos historiographiques (Testimonium Flavianum. Examen histórico y factores historiográficos) nisqa qellqanpi qawachin imayna kasqanmanta.

Imakunapas pasakusqanmanta qellqaq Josefoqa manamá cristianochu karqa, aswanqa judiom karqa. Hinaptinqa, yaqa llapanpim mana acuerdopichu kachkanku: “Cristomá karqa”, nispa Jesusmanta Josefo nisqanwan. Bardet runapa nisqanman hinaqa, Cristo sutiqa allintapunim tupan griego rimaypi qellqasqa kasqanwanqa. Nintaqmi judeocristiano kaqkunapa qawasqanman hina mana munay “Josefo Christos nisqa rimayta servichikusqanmanta”, chayna ruwasqanqa qawachintaqmi Josefopa qellqasqanmanta mana acuerdopi kaqkuna pantaypi kasqankuta.

¿Yaqachu Josefopa imayna qellqasqanta qatipakuspan pipas paypa rantinpi qellqarunman karqa? Tukuy imata allinta qawaspanmi, Bardetqa nirqa pipas chaynata ruwaptinqa huk milagro hina kananmanta. Chaymantapas, chay runaqa pimantapas aswan yachayniyoq kasqantachá chay tiempopi qawachinman karqa. Huk rimaypiqa, yaqapaschá chay runaqa kikin Josefo karqa.

Chaynaqa, ¿imanasqamá Josefopa chay qellqasqanmantaqa llumpay mana acuerdo karqa? Bardetmi nin: “Testimonium nisqanmantaqa manam acuerdopichu kachkanku chaymanta achka tapukuykuna kasqanraykulla”, nispa. Nintaqmi pachaknintin watakunaña chayna mana acuerdopi kasqankuqa imam kaqta mana yachayta munasqankuraykulla chayna kasqanmanta, allinta yacharuspaqa cheqap kasqantam qawachin.

Manamá yachanchikchu Bardet runapa tukuy estudiasqanwan huk yachayniyoq runakuna Testimonium Flavianum nisqanmanta piensasqankuta cambianankutaqa. Pierre Geoltrain runam ichaqa cambiarurqa, payqa allintam yachan judiokunamanta, griego runakunamanta hinaspa punta cristianokunamantapas. Payqa piensarqam Testimonium nisqanqa mana cheqap kasqanta hinaspapas asikurqam cheqap kasqanta niqkunamanta. Kunanmi ichaqa nin piensasqanta Bardet runapa tukuy estudiasqanrayku cambiarusqanmanta. Paymi nin: “Manam pipas ninmanchu Josefopa qellqasqan pantay kasqantaqa”, nispa.

Jehova Diospa testigonkunam ichaqa, Jesusqa Cristo kasqanmantaqa mana iskayrayanchikchu chayna kasqanmanta Biblia willakusqanrayku (2 Tim. 3:16).