Precursor kasqaymantam Diospa llaqtanpi yanapakuyta qallaykurqani (Efes. 3:20). Willaykusqaykichikyá imakunapi yanapakusqaymanta.

1939 watapim iskay kaq hatun guerra qallaykusqanmanta qipallata, Alemania nacionpa Berlin llaqtanpi nacerqani. 1945 watapim Berlin llaqtapi sapa kutilla bomba tuqyaq. Huk kutipim yachasqayku lawpi bomba tuqyarurqa. Chaymi aylluywan lluptikuspayku runakunapa pakakusqanman chayarurqaniku. Chay bombakunapa tuqyasqanta manchakuspaykum mamaypa Erfurt llaqtanman ripukurqaniku.

Mamayqa achka qillqakunatam qawaq hinaspapas achka religionkunamanmi riq bibliamanta yachayta munasqanrayku, ichaqa manam pipas allintachu yachachiq. 1948 watapim ichaqa, Jehova Diospa testigonkuna chayaramuwarqaku. Chaymi mamayqa bibliamanta tukuy imata tapuyta qallaykurqa. Manapas huk horamantam paniytawan ñuqata niykuwarqaku: “Chiqap religiontam tarirunchik”, nispa. Chaymantapunim huñunakuykunaman riyta qallaykurqaniku.

11 wataypim, Berlin llaqtaykuman kutirqaniku, chaypipas hinallam huñunakurqaniku. Chaymanta watakuna pasaytam mamay bautizakurqa. Ñuqam ichaqa iskayrayarqaniraq.

Diosmanta willakuq lluqsispaypas runakunata manchakusqayraykum willakuytaqa mana atiqchu kani. Manaña manchakuq kanaypaqmi iñiqmasinchikkunapa tukuy ima ruwasqankumanta uyarisqay yanapawarqa. Wakin iñiqmasinchikkunam willawaqku Diosmanta willakusqankurayku carcelpi kasqankumanta, karu llaqtakunapi mana atisqanku kaqkunapi llamkachisqankumanta. Wakin iñiqmasinchikkunañataqmi willawarqaku Alemania oriental lawman policiakunamanta pakakuspalla qillqanchikkuna apasqankumanta. Chayta uyarispaymi ñuqapas nirqani: “Paykuna Jehova Diospaq hinaspa iñiqmasinchikkunapaq  tukuy imata ruwachkaptinkuqa, manachu ñuqapas kallpanchakuyman runata manaña manchakunaypaq”, nispa.

1955 watapim Diospa llaqtan nirqa Diosmanta astawan willakunapaq, chay willakuypim ñuqapas yanapakurqani. Chayqa runakunata manaña manchakunaypaqmi yanapawarqa. Informador * qillqapim Nathan Knorr iñiqmasinchik nirqa mana haykapipas chayna willakusqanchikmanta. Manapas unaymantam Diosllapaqña kawsanaypaq tantiakuruspay taytaywan paniywan kuska bautizakurqani. Bautizakurqaniqa 17 watallaypiraqmi. Chaymantañataqmi tantianay karqa precursor kanaypaq utaq manapas.

Yacharqanim precursor kaspayqa allin kawsakunaymanta. Ichaqa manam chayllachu precursorqa karqani. Aswanmi estudioyuq kanaypaqraq tantiarurqani. Chaymantañataqmi tantiarurqani llamkanaypaq. Chaymi 22 wataypi kachkaspay Hamburgo llaqtapi llamkayta qallaykurqani. Llamkasqayraykum precursor kaytaqa manaña munarqanichu.

Ichaqa kuyakuqllaña iñiqmasinchikkunam yanapawarqa Jehova Diosta imamantapas puntapi churanaypaq. Achka amistadniykunam precursor kayta qallaykurqaku, chay ruwasqankum anchata kallpanchawarqa. Erich Mundt iñiqmasinchikpas anchatam kallpanchawarqa Jehova Diospi hapipakunaypaq. Paytam Diosmanta willakusqanrayku presocharurqaku, hinaspam ñakarichispa llamkachirqaku. Paymi niwarqa presochasqa kasqanku lawpi, achka iñiqmasinchikkuna kikillankupi hapipakusqankurayku mana allin kasqankumanta. Jehova Diospi tukuy sunqunkuwan hapipakuqkunañataqsi imaña-haykaña kaptinpas Diosman sunqu kasqaku hinaspa hukkunatapas yanapasqaku.

Martin Poetzinger iñiqmasinchikñataqmi kaynata nispan iñiqmasinchikkunata kallpanchaq: “Mana manchakuq kayninchikqa ancha allinmi”, nispa. Chay nisqanpi yuyaymanaspaymi llamkayniyta saqirurqani, hinaspam precursor kayta qallaykurqani 24 wataypi. Chay tantiakusqayqa alli-allinmi karqa. Iskay killallamantam precursor especial kanaypaqña niwarqaku. Watanmanñataqmi niwarqaku 44 kaq galaad escuelaman rinaypaq. Jehova Diospa munayninpim chaykunata chaskirqani.

Galaad escuelapim Nathan Knorr hinaspa Lyman Swingle iñiqmasinchikkuna yachachiwarqaku maymanña rispapas mana hukmanyarunaykupaq. Niwarqakum sasachakuykuna kaptinpas hinalla kallpanchakunaykupaq. Iñiqmasinchik Nathan Knorrmi yuyaymananaykupaq kaynata tapuwarqaku: “Risqaykichik lawpiqa, ¿imapas qachallaña kasqantachu utaq chuspillaña kasqantachu qawankichik? ¿Icha sumaq sachakunata, waytakuna hinaspa runakuna bibliamanta yachay munasqantachu qawankichik? Runakuna llakipayaytayá yachaychik”, nispa. Huk kutipim Lyman Swingle iñiqmasinchik niwarqaku achka iñiqmasinchikkuna imanasqa hukmanyaruspanku willakusqanku lawpi kayta manaña munasqankumanta, chayta willawachkaptinkum wiqin atipaykurqa. Chay qawasqaymi sunquyman chayarurqa, chaymi tantiakururqani maymanña rispaypas mana hukmanyanaypaq (Mat. 25:40).

Huk kutipim betelpi yanapakuq kimsa iñiqmasinchikkuna tapuwarqaku mayman rinaykumanta. Chaypi kaqkuna mayman rinankumanta willakuptinkum kusikurqaku, Republica del Congoman rinaypaq ñuqa willakuptiyñataqmi upallarurqaku, hinaspam nirqaku: “Chaymanchu rinki, Jehova Diosyá yanapasunki”, nispa. Chay tiempopiqa Congo nacionpim guerra kachkarqa, runakunatam wañuchiqku hinaspapas soldadokunam runakunata ñakarichiqku. Ichaqa galaad escuelapi yachachiwasqankuta yuyarispaymi mana manchakurqanichu. Chay escuela tukuytam, 28 wataypi kachkaspay Congo nacionpa Kinsasa sutiyuq llaqtanman rirqaniku Heinrich Dehnbostel hinaspa Claude Lindsay iñiqmasiykunawan.

Kinsasa sutiyuq llaqtaman chayaruspaykum frances rimayta yachanaykupaq kallpanchakurqaniku. Chaymantañataqmi rirqaniku Lubumbashi llaqtaman. Chaypiqa misionerokunapaq wasipim yacharqaniku.

Lubumbashi llaqtapiqa manam pipas Jehova Diosmantaqa willakurqaraqchu, chaymi kusisqallaña tarikurqaniku chaypi willakusqaykuwan. Manapas unaymantam Diosmanta yachay munaq runakunata tarirqaniku, manam haypakurqanikuchu. Willakurqanikutaqmi autoridadkunaman hinaspa guardiakunamanpas, paykunaqa Diospa yachachikuyninkunataqa allinpaqmi qawarqaku. Lubumbashi llaqtapi runakunaqa suajili rimaytam rimaqku, chayraykum Claude Lindsaywan chay rimayta yacharqaniku, chaymantañataqmi niwarqaku suajili rimaq iñiqmasinchikkunawanña huñunakunaykupaq.

Ancha kusisqam tarikurqaniku, ichaqa wakinpim sasachakurqaniku. Sinka soldadokuna hinaspa piña guardiakuna yanqakunata ñuqaykumanta rimasqankurayku. Huk kutipim huñunakuypi kachkaptiyku achka guardiakuna yaykuramuspanku comisariaman aparuwarqaku. Hinaspam qala pampapi tutakama kachiwarqaku, chaymantañam saqiwarqaku pasakunaykupaq.

30 wataypi kachkaptiymi llaqtan-llaqtan watukuq kanaypaq niwarqaku, iñiqmasiykunata watukunaypaqmi karu llaqtachakunata riq kani, wakinpiqa qurakuna ukunta hinaspa mituntam puriq kani. Huk llaqtachapim samapakusqay wasipi catreypa ukunpi wallpa chiwchichantinkuna puñurqa, hinaspam sapa madrugawta tuqruqyaspan  rikchachiwaq. Manataqmi qunqanichu tutankuna iñiqmasinchikkunawan ninapi quñikuspa rimasqaykutapas, kusikuypaqmi chayqa karqa.

Kitawala * nisqankuman sayapakuq runakunam iñiqmasinchik tukuspanku ñuqaykuwan kuska huñunakuqku, wakinqa punta apaqkunaraqmi karqakupas. Chaywanpas chay runakunaqa Diosman sunqu iñiqmasinchikkunataqa manam pantachirqakuchu (Jud. 12). Chaymanta watakuna pasaytam Jehova Diosqa qawachirqa pikuna runankuna kasqanta. Chaymanta qipamanmi Diospa llaqtanqa achkayaytaña qallaykurqa.

32 wataypi kachkaptiymi niwarqaku Kinsasa betel wasipi yanapakunaypaq. Chaypiqa achka ruwaykunapim yanapakurqani. Yanapakurqanim cartakunata chaskispay hinaspa apachispay, qillqanchikkunata iñiqmasinchikkunaman apachispay, hinaspa huk llamkaykunapipas. Betelpi llamkaspaymi yacharurqani enteron Congo nacionpi sasachakuykunaña kaptinpas iñiqmasinchikkunamanta nanachikunaykupaq. Wakinpiqa iñiqmasinchikkunaman carta apachisqaykum killakunamantaña chayaq. Apachiqmi kaniku avionetawan, chaymantañataqmi riq botentakama, chay botekunañataqmi quchapi llumpay qurakuna kasqanrayku una-unaypi chayaq. Ichaqa chaypi iñiqmasinchikkunam tukuypi yanapawarqaku.

Paykunaqa as qullqillawanmi hatun huñunakuykunata ruwaqku. Puchu uruchapa wasinpa hawanpim tablakunata churaqku, chaymanta yachachinaykupaq, bambu plantapa suqusnintañataqmi sayachiqku pirqanpaq, hinaspañataqmi chaprakunawan tapaqku, esterakunawanñataqmi qataqku chaynallataqmi mesakunatapas ruwaqku, mana clavo kaptinpas imaymanatam ruwaqku. Tukuy chaykuna ruwasqankuta qawaspaymi paykunamanta anchata yacharqani, chaymi huk lawman astakuspay llumpayta llakikurqani paykunamanta.

35 wataypi kachkaptiymi, Kenia nacionpa Nairobi llaqtanpi kaq betel wasipi yanapakuyta qallaykurqani. Chaypiqa achkam yanapakunaykupaq karqa, chunka nacionkunapi kaq iñiqmasinchikkunamanta nanachikusqankurayku. Achka kutipim chay nacionkunapi iñiqmasinchikkunata watukurqani, astawanraqmi Etiopia nacionmanqa riq kani. Chaypi iñiqmasinchikkunataqa autoridadkunam ñakarichirqaku. Achkam maqapasqa hinaspa carcelasqa karqaku, wakinkunañataqmi wañuchisqa. Ichaqa Diosman sunqum karqaku, Diosta anchata kuyasqankurayku hinaspa kuyanakusqankurayku.

41 wataypi kachkaspaymi casarakurqani Canada nacionmanta Gail Matheson iñiqmasinchikwan. Kuskam galaad escuelaman rirqaniku, chaymantapacham qillqanakurqaniku. Payqa Bolivia nacionpim yanapakurqa. Galaad escuelamanta 12 wata pasaytam Nueva York llaqtapi kaqllamanta tuparurqaniku, chaymanta qipallamanmi Kenia nacionpi casarakururqaniku. Warmichayqa anchatam Jehova Diosta kuyan, allin tantioyuqmi, hinaspapas payqa kusisqam kachkan imapas kapuqllaykuwan. Payqa kuyaqniy warmichaymi, maymanpas riysiwaqniymi.

47 wataypi kachkaspaymi iñiqmasinchikkunata llaqtan-llaqtan watukuq, hinaspa betelpi huk kaqnin nanachikuq karqani. Warmichaywanmi achka llaqtakunaman iñiqmasinchikkunata watukuq rirqaniku.

Manam qunqaymanchu 1992 watapi Asmara llaqtapi huk hatun huñunakuy apakusqantaqa. Chay huñunakuypaqmi tarirurqaniku huk hatun wasita, chaypiqa churasqaku kawsaykunata hinaspa herramientakunatam. Qanrallaña kasqanraykum iñiqmasinchikkuna sumaqta picharuspanku sumaq telakunata pirqakunaman churarurqaku. Chaymi sumaqllaña karqa huñunakunaykupaq. Chaypim huñunakurqaniku 1.279 runakuna.

Iñiqmasinchikkunata watukuspaykuqa, wakinpim lamar quchapa waqtanpi kaq suma-sumaq wasikunapiraq samapakurqaniku, wakinpiñataqmi  latamanta ruwasqa uchuy wasichakunapi, bañonñataqmi karqa wasimanta karuchapiraq. Maypiña kaspaykupas kusisqam tarikurqaniku iñiqmasinchikkunawan kuska Diosmanta willakuspayku. Chaymi huk lawman astakunaykupaq niwaptinkuqa anchata llakikurqaniku.

Achka nacionkunapim Diosman willakunanchikta harkakurqaku, 1987 watamanta 1992 watamanmi ichaqa mana chaynañachu karqa. Chaymi chay nacionkunapi betel wasikuna kichakururqa. 54 wataypi kachkaptiymi niwarqaku Etiopia nacionpa Adis Abeba llaqtanpi kaq uchuy betel wasichapi yanapakunaykupaq. Chaypiqa achka watakunam pakallapi Diosmanta willakurqaku. Chayman chayaruptiykuñataqmi manaña chaynañachu karqa.

Jehova Diosmi Etiopia nacionpi iñiqmasinchikkunata anchata yanaparqa. Achkam precursor kayta qallaykurqaku. 2012 watamantapacham, sapa wata 100 iñiqmasinchikkunamanta 20 iñiqmasinchikkuna precursor kayta qallaykurqaku. Chaymantapas precursorkunapaq escuelapi, hinaspa huk escuelakunapipas iñiqmasinchikkunatam yachachirqaku Diosmanta allinta willakunankupaq. Chaymantapas 120 masnin huñunakuna wasikunatam ruwarqaku. 2004 watapiñataqmi betel wasita ruwarqaku, waqtallanpitaqmi hatun huñunakuykunata ruwanankupaq wasitapas ruwarqaku.

Etiopia nacionpim achka iñiqmasinchikkunata riqsirqaniku, paykunaqa kuyakuq amistadniykum karqaku. Kuyakuqllaña kasqankum anchata kusichiwarqaku. Ichaqa unqurusqaykuraykum Europa central lawpi betel wasipiña yanapakuchkaniku. Chaypim kuyakuyllawanña yanapawanku, ichaqa hinallam Etiopia nacionpi iñiqmasinchikkunamanta llakikuniku.

Ñuqaykuqa qawarqanikum Jehova Diospa llaqtan imayna wiñasqanta (1 Cor. 3:6, 9). Congo nacionpim Ruanda nacionniyuq runakunaman Diosmanta willakurqaniku, chay tiempopiqa Ruanda nacionpiqa manam ni huk testigopas karqachu. Kunanmi ichaqa 30.000 masnin iñiqmasinchikkunaña kanku. 1967 watapim Congo nacionpiqa 6.000 Diosmanta willakuqkunalla karqa, kunanmi ichaqa yaqa 230.000 willakuqkunaña kanku. 2018 watapim 1.000.000 masnin runakuna Jesuspa wañukusqanta yuyarinapaq huñunakuyman rirqaku. Kenia nacionpi betelpa nanachikusqan wakin nacionkunapiqa Diosmanta willakuqkunam kunan kanku 100.000 masninña.

50 masnin wata ñawpaqtaraqmi, Jehova Dios iñiqmasiykunawan yanapawarqa precursor kanaypaq. Kunankama hinalla manchapakuq kaspaypas, Jehova Diospi hapipakuytam yacharuni. Africa lawpi kasqaykum yanapawarqa pacienciakuq kanaypaq hinaspa kapuqllaywan kusisqa kawsakunaypaq. Chaypi iñiqmasinchikkunaqa qukuykuqllañam kanku, sasachakuykunapipas hinallam kallpanchakunku, hinaspapas Jehova Diospim hapipakunku. Chayna kasqankuwanmi kusisqallaña kachkaniku. Jehova Diostam anchata agradecekuniku tukuy ima quwasqankumanta. Payqa anchatam yanapawarqa llaqtanpi tukuy imapi yanapakunaypaq (Sal. 37:4).