1. Bibliapi rimaq Diosman sunqu runakunataqa ¿pitaq yanaparqa kallpayuq kanankupaq?

 BIBLIAPIM Diosman sunqu runakunamanta rimaspan nin kallpayuq kasqankuta. Ichaqa manam tukuy tiempochu kallpayuq kasqankupaqqa hapikurqaku. Rimarisun Davidmanta. Payqa wakin kutipiqa mana manchakusqanraykum ‘hatun urqu hina’ kallpasapapaq hapikurqa, wakinpim ichaqa pisi kallpa kasqanrayku manchakuyllawanña karqa (Sal. 30:7). Sansonpas atiyninwan Jehova Dios huntaykuptinmi kallpasapa rikurirurqa. Ichaqa riqsikurqam Dios mana yanapaptinqa ‘wakin runakuna hinallaña rikurirunanta’ (Juec. 14:​5, 6; 16:17). Arí, Jehova Diosmi paykunataqa yanaparqa kallpayuq kanankupaq.

2. ¿Imanasqam apostol Pabloqa nirqa mana kallpayuq kasqanta? ¿Imanasqam nirqa atiyniyuq rikurirusqanta? (Rimarimuytaq 2 Corintios 12:​9, 10 nisqanmantapas).

² Apostol Pablopas riqsikurqam atiyninwan Jehova Dios yanapaykunanta necesitasqanta (leey 2 Corintios 12:​9, 10). Pabloqa ñuqanchik hinam wakinpiqa unqullarqa (Gal. 4:​13, 14). Chaymantapas, sasachakurqam allin kaqkunata ruwananpaq (Rom. 7:​18, 19). Wakinpiñataqmi sasachakuypi tarikusqanrayku llumpay llakisqa tarikurqa, hinaspapas wañurachinankutam manchakurqa (2 Cor. 1:​8, 9). Chaywanpas nirqam: “Ñuqaqa mana kallpayuq kaspaymi atiyniyuq rikurini”, nispa. Arí, kallpayuqqa rikurirurqa atiyninwan Jehova Dios yanapasqanraykullam.

3. ¿Ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi yachasun?

³ Jehova Diosqa ñuqanchiktapas niwanchikmi kallpayuq kanapaq yanapawananchikmanta (1 Ped. 5:10). Ichaqa, Dios yanapawananchikpaqqa kallpanchakuspam imallatapas ruwana. Kaypi yuyaymanasun. Mesapi kanman achkallaña mikuy, hinaptinqa makinchikta haywarispam mayqin mikuytapas mikuchwan ¿aw? Chayqa yanapawasunmi kallpayuq kaspa hinalla llamkanapaq. Chaynam Jehova Diospas kallpata quwasun pisi kallpayuq tarikuptinchikqa. Chaypaqqa makinchikta haywarichkaq hinam imallatapas ruwana. ¿Ima yanapakuykunatam Diosqa quwanchik kallpayuq kanapaq? ¿Imatam ruwananchik chaykunawan yanapachikunapaq? Chaypaqyá yachaykusun  Diosmanta willakuq Jonasmanta, Jesuspa maman Mariamanta hinaspa apostol Pablomanta. Paykunatam Jehova Dios anchata kallpanchaykurqa. Yachasuntaqmi kunan tiempopipas Jehova Dios serviqninkunata imayna kallpanchawasqanchikmantapas.

4. ¿Imakunatam ruwana Jehova Dios kallpata quwananchikpaq?

⁴ Kallpayuq kanapaqqa Jehova Diostam mañakunanchik, hinaptinqa quykuwasunmi ‘runakunapa mana haypay atisqan hatu-hatun atiyninta’ (2 Cor. 4:7). Chaymantapas Jehova Dios kallpata quwananchikpaqqa bibliatam leenanchik hinaspam leesqanchikpi yuyaymanananchik (Sal. 86:11). Diospa palabranqa yanapawanchikmi ‘atiyniyuq kasqanrayku’ (Heb. 4:12). Arí, Jehova Diosta mañakuspa, palabrantapas leespaqa kallpayuqmi kasun ima sasachakuytapas aguantanapaq, kusikuywan hinalla servinapaq chaynataq imapi yanapakunapaq niwasqanchik sasa kaptinpas kasukunapaq. Qatiqninpiyá yachaykusun Diosmanta willakuq Jonasta Jehova Dios imaynata kallpanchasqanmanta.

5. ¿Imanasqam Jonasqa kallpanchasqa kayta necesitarqa?

⁵ Jehova Diosmi Jonasta kamachirqa Ninive llaqtaman rinanpaq, paymi ichaqa mana kallpayuq hina tarikurqa chayta ruwananpaq, hinaspapas manchakurqam chay kamachisqanta kasukuyta. Chaymi tantiarurqa huklawman pasakunanpaq, hinaspam huklawman riq boteman qispirurqa. Jonasqa chay botepi riqkunapiwanmi llumpay wayra-para karuptin yaqalla wañururqa. Ichaqa Jonasta lamar quchaman wischuykuptinkum wayra-paraqa hawkayarurqa. Hinaptinmi Jonastaqa hatu-hatun challwa millpururqa. Challwapa ukunqa manchakuypaq tutayaychá karqa. ¿Imaynaya Jonasqa tarikurqa challwapa wiksanpi kaspanqa? ¿Wañunantañachu piensarqa? ¿Jehova Diospas qipancharusqantachu piensanman karqa? Tukuy chaykuna pasasqanwanchá Jonasqa llumpay llakisqa tarikullarqa, chaymi kallpanchasqa kayta necesitarqa.

6. ¿Imatam Jonasqa ruwarqa challwapa wiksanpi kaspan kallpanchasqa kananpaq? (Rimarimuytaq Jonas 2:​1, 2, 7 nisqanmantapas).

⁶ Challwapa wiksanpi kaspanqa, ¿imatam Jonasqa ruwarqa kallpanchasqa kananpaq? Jehova Diosninchiktam mañakullarqa (leey Jonas 2:​1, 2, 7). Jonasqa Diosta mana kasukuchkaspanpas, yacharqam mañakusqanta Dios uyariykunanta, payqariki wanakururqam. Jonasqa yuyaymanarqataqmi Diospa palabranta leesqankunapipas. ¿Imanasqam chayta ninchik? Jonasqa Jehova Diosta mañakuspanmi salmos libropa wakin textonkunapa nisqanta rimarqa (Jonas 2:​2, 5 nisqanta tupachiy Salmos 69:1; 86:7 nisqanwan). Cuentatam qukunchik Jonasqa chay textokunata allinta riqsisqanta. Chay textokunapi yuyaymanasqanraykum Jonasqa mana iskayrayarqachu challwapa wiksanpiña tarikuptinpas Diosqa yanapaykunanmanta. Chaymi lamar qucha patanman challwa aqturuptinqa listoña kachkarqa Jehova Diospa kamachisqanta kasukunanpaq (Jon. 2:10–3:4).

7, 8. ¿Imakunatam iñiqmasinchik Shunqa ruwarqa llumpay sasachakuypi tarikuspan kallpanchasqa kananpaq?

⁷ Jonasmanta yachasqanchikqa yanapawasunmi llumpay sasachakuypi tarikuptinchik. Rimarisunchik Taiwan nacionpi yachaq iñiqmasinchik Shunmanta. b Shunqa unayñam unqullachkan, chaymantapas familianmi Jehova Diosta servisqanrayku llumpayta chiqnirun. ¿Imaynatataq Jehova Diosqa yanapan kallpanchasqa kananpaq? Payqa Jehova Diostam mañakun, bibliatawan qillqanchikkunatam estudian. Paymi nin: “Sasachakuyniykuna achkallaña rikuriruptinqa llakisqallaña kasqayraykum manaña atinichu sapaypi Diosmanta yachanaypaq bibliay estudiaytapas”, nispa. Ichaqa manam chayraykuchu saqirun chaykuna ruwaytaqa. Paymi willakun: “Jehova Diostam mañakuni hinaspam audifonowan takinchikkunata uyarini. Wakinpiñataqmi simiy ukullapi takini hawkayaykunaypaq. Chaymantañam estudiaytaqa qallaykuni”, nispa.

 ⁸ Iñiqmasinchik Shuntaqa sapanpi biblianchikta hinaspa qillqanchikkunata estudiasqanmi yanaparqa sasachakuykunapi tarikuspan kallpanchasqa kananpaq. Huk kutipim chayllaraq operasqa kachkaptin doctora niykurqa aschallaña yawarnin kasqanta, chaymi nirqa kawsananpaqqa yawarta churanankumanta. Payqa manaraq operachikusqan tutas pay hina unquq iñiqmasinchikmanta qillqanchikpi leesqa. Chay iñiqmasinchikpa yawarninsi Shunpa yawarninmantaqa aswan aschalla kasqa. Chaywanpas yawarta mana churachikuspallansi allinyarusqa. Chay iñiqmasinchikmanta qillqanchikpi leesqanmá Shuntaqa kallpancharqa Diospi hinalla hapipakunanpaq, chaymi yawartaqa mana churachikurqachu.

9. ¿Imakunatam ruwawaq Diospaq imatapas ruwanaykipaq manaña kallpayuq kaspaykiqa? (Qawaytaq dibujotawan fototapas).

⁹ Sasachakuypi tarikuptikiqa, llumpay llakisqa kasqaykiraykuchá manaña kallpaykipas kanchu Diosta mañakunaykipaqpas nitaq qillqanchikkunata estudianaykipaqpas. Chayna tarikuspaykiqa amayá hukmanyaychu. Yuyariy, Jehova Diosqa allintapunim yachan imayna tarikusqaykita. Chaymi payqa atisqaykiman hinalla mañakuptikipas uyariykusunki hinaspam yanapaykusunki necesitasqaykiman hina. Amayá chaymantaqa iskayrayaychu (Efes. 3:20). Sichu unqusqaykirayku utaq llumpay llakisqa tarikusqaykirayku manaña kallpaykipas kanchu bibliaykita leenaykipaq utaq qillqanchikkuna estudianaykipaq, hinaspaqa kallpanchasqa tarikunaykipaqmi grabasqaña kaq biblianchiktawan qillqanchikkunata uyariwaq. Kallpata hapinaykipaqqa yanapasunkitaqmi jw.org nisqanpi kaq takinchikkunata uyariypas hinaspa videonchikkunata qawaypas. Jehova Diosqa kallpanchaytam munasunki, chaypaqqa paytam mañakunayki. Mañakusqaykiman hina yanapasunaykipaqñataqmi biblianchiktawan qillqanchikkunata leenayki, chaynataq videonchikkunatapas qawanayki.

10. ¿Imaynatam iñiqmasinchikkunaqa kallpanchaykuwachwan?

¹⁰ Jehova Diosqa iñiqmasinchikkunawanmi kallpanchaykullawanchik. Sasachakuypi tarikuptinchikmi utaq imata ruwanapaqpas mana atiqpaq hina hapikuptinchikmi iñiqmasinchikkunaqa ‘anchata kallpanchaykullawanchik’ (Col. 4:​10, 11). “Llumpay sasachakuypi” tarikuspanchikqa astawanmi munanchik pi amistadninchikpas yanapaykuwananchikta (Prov. 17:17). Mana kallpayuq hina tarikuptinchikqa iñiqmasinchikkunam kallpanchaykuwachwan imachallatapas quykuwaspanchik, sumaq rimaykunawan chaynataq mayqin textotapas  leeykapuwaspanchik. Qatiqninpiyá yachaykusun Jesuspa maman Mariata pikuna kallpanchasqanmanta.

11. ¿Imanasqam Mariaqa pipas kallpanchaykunanta necesitarqa?

¹¹ Mariaqa Jehova Diospa nisqanta kasukunanpaqmi pipas kallpanchaykunanta munarqa. Payqa tukuytachá piensarqa Diospa churinta wachakunanmanta angel Gabriel willaykuptinqa. Payqariki wiksayakunan karqa manaraq casarakuchkaspam, manataqmi yacharqaraqchu wawa uywaytapas, nitaqmi haykapipas qariwanqa puñurqaraqchu. Chaywanpas Diospa churinta wiksayakuspam uywanan karqa. Wiksayuqña kasqanmantam Mariaqa casarananpaq rimapayaqnin Joseyman willanan karqa. Chay willakuytaqa Mariaqa manchakurqachá (Luc. 1:​26-33).

12. Lucas 1:​39-45 nisqanman hinaqa, ¿pikunataq Mariataqa kallpancharqa?

¹² ¿Pikunataq Mariataqa kallpanchaykurqa Diospa kamachisqanta cumplinanpaq? Payqa kikinmantam hukkunata nirqa yanapaykunanpaq. Angel Gabrieltam tapukurqa Diospa kamachisqanmanta astawan willananpaq (Luc. 1:34). Punchawkuna pasaytañataqmi Mariaqa “Juda law urqupi” kaq llaqtapi yachaq ayllun Elizabetta watukurqa. ¡Elizabetta Mariapa watukusqanqa ancha allinmi karqa! Elisabetqa Mariatam kallpanchaykurqa sumaq rimaykunawan. Chaymantapas Elisabetqa Diospa atiyninpa yanapakuyninwanmi Mariaman willarqa wiksanpi wawaqa qipa punchawta imayna kananmanta sumaq willakuyta (leey Lucas 1:​39-45). Chaynata niptinmi Mariañataq nirqa Jehova Dios ‘atiyninwan admirakuypaq kaqkunata ruwarusqanmanta’ (Luc. 1:​46-51). Yachamusqanchikman hinam Jehova Diosqa Mariataqa kallpanchaykurqa angel Gabrielwan hinaspa Elisabetwan.

13. ¿Imatam iñiqmasinchikkunaqa ruwarqaku yanapaykunanpaq Dasuri willakuptin?

¹³ Mariata hinam qamtapas mayqin iñiqmasinchikpas kallpanchaykusunkiman. Rimarisun Boliviapi yachaq iñiqmasinchik Dasurimanta. Doctorkunam papanta niykurqaku unquyninpaq manaña hampi kasqanta, chaymi hospitalllapiña qiparachirqaku. Chayraykum Dasuriqa sumaq atiendeykuyta munarqa (1 Tim. 5:4). Chay ruway sasa kasqanraykum munarqa hukkuna yanapaykunanta. Dasurim willakun: “Wakinpiqa manañam kallpaypas kaqchu papayta atiendenaypaq”, nispa. Qallariypiqa manam willakurqachu pipas yanapaykunanpaqqa. Imanasqa mana willakusqanmantam nin: “Manam munarqanichu iñiqmasinchikkuna sasachayta, nikuqmi kani: ‘Jehova Diosmi ñuqataqa yanapawanqa’, nispay. Ichaqa cuentatam qukururqani iñiqmasinchikkunamanta karunchakuspayqa sasachakuyniyta sapallay mana atipanaymanta”, nispa (Prov. 18:1). Chaymantam Dasuriqa tantiarurqa amistadninkunaman willakunanpaq. Chaypaq tantiakusqan allin kasqanmantam nin: “Manam imayna agradecekuytapas atinichu iñiqmasinchikkuna yanapaykuwasqanmantaqa hinaspa kallpanchaykuwasqanmantaqa. Paykunaqa hospitalmanmi mikuykunata apamullawaqku hinaspam textokunata leeykapuwaspanku kallpanchallawaq. ¡Manamá sapanchikchu kachkanchik, iñiqmasinchikkunam yanapaykullawanchik! Paykunaqa ima sasachakuypiña tarikuptinchikpas yanapaykuytam munawanchik. Wakinpiqa ñuqanchikwan kuskam waqanku, hinaspapas kallpanchawanchikmi imaña kaptinpas hinalla Jehova Diosta servinapaq”, nispa.

14. ¿Imanasqam punta apaqkunapa yanapawasqanchikta kasukunanchik?

¹⁴ Jehova Diosqa punta apaqkunawanpas yanapaykuwanchikmi kallpanchasqa tarikunapaq. Paykunaqa Diospa quwasqanchik regalo hinam kanku, chaymi kallpanchaykuwanchik hinaspa consuelaykuwanchik (Is. 32:​1, 2). Imapas llakichisuptikiqa paykunawan rimariy hinaspa paykunapa nisusqaykita sunqumanta kasukuy. Jehova Diosmi paykunawan kallpanchallawanchik.

15. ¿Hamuq tiempopi imayna kawsakunanchikmantam yachanchik haykam Diosta serviqkunaqa?

¹⁵ Hamuq tiempopi imayna kawsakunamanta bibliapi niwasqanchikqa kallpanchawanchikmi  (Rom. 4:​3, 18-20). Haykam Diosta serviqkunam wiña-wiñaypaq kawsakusun. Hanaq pachapaqña kaspapas utaq kay allpa pachapaqña kaspapas wiñaypaqmi kawsakusun. Chayta yachasqanchikraykum kallpanchasqa tarikunchik ima sasachakuytapas hinalla aguantanapaq, Diosmanta hinalla willakunapaq hinaspa congregacionpi ima ruwayninchiktapas cumplinapaq (1 Tes. 1:3). Apostol Pablopas wiñaypaq kawsakunanta yachasqanraykum kallpanchasqa tarikurqa. Chaymantayá yachaykusun.

16. ¿Imanasqam apostol Pabloqa kallpanchasqa kayta necesitarqa?

¹⁶ Apostol Pabloqa kallpanchasqa kaytam necesitarqa tukuy rikchaq sasachakuypi tarikusqanrayku. Corinto llaqtapi iñiqkunaman qillqaspanmi nirqa pakikuq allpa manka hinalla payqa kasqanta. Pablom willakurqa llumpay sasachakuypi kaspan ñitisqa hina tarikusqanta, maskasqa kasqanta hinaspa llumpay ñakariypi tarikusqanta. Wakinpim iskayrayaq, wakinpiñataqmi wañuy patanpi tarikullarqa (2 Cor. 4:​8-10). Tukuy chaytam qillqarqa kimsa kaq viajasqanpi. Payqa yaqapaschá piensarqa chaykunalla sasachakuynin kananmanta. Ichaqa chay kimsa kaq viajasqanpim runakuna maqaparurqa hinaspa presocharurqa. Chaymantapas lamar quchapim bote chinkaykuptin yaqalla wañurullarqa. Hinaspapas carcelpim karqa.

17. 2 Corintios 4:​16-18 nisqanman hinaqa, ¿imataq Pablotaqa kallpancharqa tukuy ima sasachakuyta aguantananpaq?

¹⁷ ¿Imataq Pablotaqa kallpancharqa tukuy ima sasachakuyta aguantananpaq? Payqa sapa kutim yuyaymanaq hamuq tiempopi bendicionkuna chaskinanpi (leey 2 Corintios 4:​16-18). Pabloqa Corinto llaqtapi iñiqmasinkunamanmi willakurqa ‘cuerpon machuyaptinpas’ Jehova Diosta servisqanrayku kusisqallaña kasqanta. Paypaqqa hanaq pachapi kawsakunanmanta yachasqanqa “suma-sumaqmi” karqa. Chayna kawsakunanmanta yuyaymanasqanmi kallpancharqa tukuy ima sasachakuyta aguantananpaq. Chayqa ancha allinmá karqa. Hanaq pachapi kawsakunanpi sapa kuti yuyaymanasqanraykum Pabloqa ‘sapa punchaw musuqyachkanmanpas hina tarikurqa’.

18. ¿Imaynatam iñiqmasinchik Tijomirtawan familianta kallpanchan wañuqkuna kawsarimunanpi yuyaymanayninku?

¹⁸ Wañukuq wawqinwan hamuq tiempopi tupaykunanta yachaspanmi kallpanchasqa tarikun Bulgaria nacionpi yachaq iñiqmasinchik Tijomir. Sullka wawqinmi accidentepi wañukullarqa, hinaptinmi  Tijomirqa llumpay llakisqa tarikullarqa. ¿Imataq iñiqmasinchik Tijomirtawan familianta yanapan chay llakillankupi mana piensanankupaq? Paykunaqa sapa kutim yuyaymananku chay wañukuq ayllun kawsarimuptin tupaykunankupi. Tijomirmi nin: “Familiaywanmi rimaniku chay wañukuq wawqiyta maypi chaskinaykumanta, ima mikuyta yanupunaykumanta hinaspa pikunata kawsarimuptin fiesta ruwasqaykuman invitanaykumanta. Parlanikutaqmi tukupay punchawpi imakuna pasakusqanmanta willanaykupaqpas”, nispa. Arí, Tijomirtawan familiantaqa hamuq tiempopi wañuqkuna kawsarimunanmanta yachasqankum anchata kallpanchan tukuy ima sasachakuyta hinalla aguantanankupaq.

19. ¿Imataq yanapawasun hamuq tiempopi Diospa promesankunamanta mana iskayrayanapaq? (Qawaytaq fototapas).

¹⁹ ¿Imataq yanapawasun hamuq tiempopi Diospa promesankunamanta mana iskayrayanapaq? Kay allpa pachapi wiñaypaq kawsakuyta suyaspanchikqa chaypi kawsakuy imayna kananmanta rimaq textokunata leesun hinaspa yuyaymanasun (Is. 25:8; 32:​16-18). Sapa kutiyá yuyaymanasun kay allpa pachanchik sumaq huertaña kaptin imayna kawsakunanchikpi. Piensarisuntaqyá chaypiña kasqanchikpipas, pikunata rikusqanchikpipas, ima uyarisqanchikpipas chaynataq imayna tarikusqanchikpipas. Qillqanchikkunapi rikuriq sumaq huertamanta dibujokunapas yanapawasunmi chaypi kawsakuy imayna kananmanta yuyaymananapaq. Chaymantapas uyarichwanmi Sumaq huertapiñayá yuyaymanasun, Chayaykamullachkanñam hinaspa Manañam ñakarisunchu niq takinchikkunata. Sumaq huertapi imayna kawsakunanchikpi sapa kuti yuyaymanaptinchikqa kay tiempopi ‘ñakariyninchikkunaqa tukuruqllapaqmi hinaspa mana kaqpaq hinallam’ rikchakuwasun (2 Cor. 4:17). Hamuq tiempopi allinña kawsakunamanta yachayqa yanapawasunmi kallpayuq kanapaq.

20. ¿Pitaq kallpanchawasun pisi kallpayuq kaptinchikqa?

²⁰ Pisi kallpayuq kaptinchikqa ‘Diosninchikmi yanapawasun kallpayuq kanapaq’ (Sal. 108:13). Yachamusqanchikman hinam Jehova Diosqa tukuy imawan yanapallawanchik kallpanchasqa kanapaq. Chayraykuyá imatapas mana ruway atinanchikta piensaspaqa, ima sasachakuypipas tarikuspaqa utaq Jehova Diosta kusisqa servinapaq imapas harkawaptinchikqa Diosta tukuy sunqumanta mañakusunchik, biblianchikta leesunchik chaynapi Diosninchik yanapawananchikpaq. Chaymantapas iñiqmasinchikkuna yanapayta munawaptinchikqa yanapaykachikusunyá. Amataqyá iskayrayasunchu hamuq tiempopi Jehova Dios tukuy ima nisqanta cumplinanmantapas. Hinaptinqa Jehova Diosmi ‘hatu-hatun atiyninwan necesitasqanchikman hina kallpanchawasun, chaynapi pacienciakuspa hinaspa kusisqa tukuy imata aguantanapaq’ (Col. 1:11).