1, 2. a) ¿Ima ninkun wakin runakuna imapas ajllakunanchispaq libre kasqanchismanta? b) ¿Imatan Biblia willawanchis imapas ajllakunanchispaq libre kasqanchismanta? c) ¿Ima tapuykunatan kay estudiopi kutichisun?

DIOSMI runata kamawaranchis libre kananchispaq, chaymi noqallanchismanta imatapas ajllakuyta atinchis. Ichaqa manan llapa runachu chayta valoran. Juj warmin amigonta niran: “Manan piensayta munanichu, aswanpas qan niway ima ruwanayta”, nispa. ¿Noqanchisri kikinchischu imatapas ajllakunchis icha jujkunaq niwananchistaraqchu suyakunchis? ¿Imaynatan qhawarinki qanllamanta ajllakuy atisqaykita?

² Imapas ajllakunanchispaq libre kasqanchismanta rimaspan wakin runakuna ninku: “Diosqa ñan ninña imatachus ruwananchista, manañan noqallanchismantaqa imatapas ruwayta atisunmanchu”, nispa. Wakintaq ninku: “Libre kasunman chayqa munasqanchisman jinachá tukuytapas  ruwasunman”, nispa. Ichaqa Biblian willawanchis llapa runapas libre kanapaq kamasqa kasqanchista, munasqanchista ajllakuy atisqanchistapas (leey Josué 24:15). Chaymantapas Biblian kay tapuykunata kutichin: ¿Munasqanchisman jinachu tukuytapas ruwayta atisunman? Libreña kanchis chaypas, ¿imaynatan imatapas ajllakunanchis? ¿Imata ruwaspan rikuchisunman Jehová Dios munakusqanchista? ¿Imaynatan jujkunaq decidisqanta respetowan qhawarinanchis? Chaykunamantan kay estudiopi yachasunchis.

3. ¿Imaynatan Jehová Dios imatapas ruwan?

³ Jehová Diosqa atinmanmi ima munasqantapas ruwayta, ichaqa manan comuntachu imatapas ruwan. Diosqa ñaupa tiempopin Israel llaqtata ajllakuran ‘munakusqan llaqta kananpaq’ (Deut. 7:6-8). Chaytaqa ruwaran amigon Abrahanman prometesqanta junt’ananpaqmi (Gén. 22:15-18). Jehová Diosqa munakuywan chanin kaywanmi imatapas ruwan. Ejemplopaq, Israel llaqta mana kasukuqtinkun paykunata wanachiq, juchankumanta pesapakuqtinkutaq munakusqanrayku paykunata khuyapayaq. Niranmi: “Noqan mana kasuwasqankuta kasukuyman t’ijrasaq, tukuy sonqon paykunata munaykakapusaq”, nispa (Os. 14:4). Kaypi rikusqanchis jina Jehová Diosqa jujkunata yanapayta munaspan imatapas decidin. ¡Llapanchismi chay sumaq ejemplonta qatikunanchis!

4, 5. a) ¿Imatan Jesús ruwaran ajllakuy atisqanwan? b) ¿Imatan tapukunanchis?

⁴ Jehová Diosqa Jesustan ñaupaqta kamaran payman rijch’akuqta, payllamanta imatapas ajllakunanpaq jinataqmi kamaran. Chay qhepamanmi angelkunata runakunatawan kamaran. Paykunapas paykunallamanta ajllakunankupaqmi kamasqa karanku (Col. 1:15). ¿Imatan Jesús ruwaran imatapas ajllakunanpaq libre kasqanwan? Payqa allin kaqtan ajllakuran. Janaq pachapi kashaspaqa manan Satanastachu qatikuran, kay pachaman jamuspapas manapunin Satanaspa tentacionninmanqa urmaranchu, chaypin rikuchiran junt’aq sonqo kasqanta (Mat. 4:10). Enemigonkuna manaraq wañuchishaqtinkun Diosmanta mañakuran: “Yayáy, munanki chayqa, kay copata noqamanta karunchay. Ichaqa ama munasqaychu kachun, aswanpas qanpa munasqayki”, nispa (Luc. 22:42). Noqanchisri, ¿atisunmanchu Jesús jina Diosta jatunchanapaq jina imatapas ajllakuyta?

⁵ Arí, atisunmanmi. Jehová Diosqa payman rijch’akuqtan noqanchistapas kamawaranchis (Gén. 1:26). Ichaqa manan tukuy ima munasqanchistaqa ruwayta atisunmanchu. Diosmi kamachikuykunata churan, chaykunata kasukunanchistataqmi munan. Familiamanta yachasun. Diosqa qosakunatan familiapi uma kananpaq churan, chaytan esposakuna kasukunanku, wawakunapas tayta-mamankutan kasukunallankutaq (Efes. 5:22; 6:1). Chaymi kayta tapukunanchis: “¿Kasukunichu Diospa churasqan kamachikuykunata?”, nispa. Churasqan kamachikuykunata kasukuyqa allinninchispaqmi kanqa.

6. ¿Imaynatan leykunaq kasqan jark’aykuwanchis?

⁶ Chhaynatataq Dios kamachikuykunata churan chayqa, ¿nisunmanchu “libren kanchis” nispa? Arí, Diospa churasqan kamachikuykunaqa mana allin ruwaykunamantan jark’aykuwanchis. Chayta entiendenapaq juj ejemplota rikusun. Carreteranta viajanapaq mana ima leypas kanmanchu chayri, ¿imaynatan runakuna carrota manejankuman? Munasqankuman jinan may ladontapas rinkuman, otaq sinchita phawankuman. ¿Thajchu viajasunman chay carreteranta? Manan. Manejanapaq leykuna kasqanqa allinninchispaqmi. Jehová Diospa leykuna churasqanpas allinninchispaqmi. Chaymanta kunan yachasun.

7. a) ¿Imaynapin Adán animalkunamanta jujniray kamasqa karan? b) ¿Imatan Adán ruwaran ajllakunanpaq libre kasqanwan?

⁷ Jehová Diosqa Adantapas angelkunata jinan libre kananpaq kamaran. Animalkunatan ichaqa mana chhaynatachu kamaran. ¿Imatan Adán ruwaran ajllakunanpaq libre kasqanwan? Qallariypiqa Diospa kamachisqanta kasukuspan llapa animalkunaman sutita churaran, chaypaqmi ichaqa chay animalkunata allinta estudiaran. Jehová Diosqa respetaranmi animalkunapaq sutikuna ajllasqanta chaymi manan cambiaranchu (Gén. 2:19).

8. a) ¿Imatan Adán ajllakuran? b) ¿Imapin runakuna tarikushanchis Adanpa mana allin ajllakusqanmanta?

⁸ Chaymantapas Jehová Diosqa Adantan kamachillarantaq kay pachata paraisoman tukuchinanpaq. Diosmi niran: “Askhata miraychis, kay pachamanpas junt’aykuychis, chaypi munayniyoq kaychis, kamachiychistaq challwakunata, phalaq animalkunata, kay pachapi puriq, suchuq llapa animalkunatapas”, nispa (Gén. 1:28). Adanmi ichaqa mana mijunapaq kaq sach’aq rurunta mijuran, chayta ruwasqanpin rikuchiran Jehová Diospa churasqan kamachikuyta mana respetasqanta, arí, Adanqa mana allintan ajllakuran. Chhaynata juchallikusqanraykun llapa wawankuna ñak’arishanchis (Rom. 5:12). Amapuni qonqasunchu Adanpa mana allin ajllakusqanta, chhaynapin imatapas allinta ajllakusun, respetasuntaqmi Diospa kamachikuy churasqanta.

9. ¿Ima nispan Israel runakuna Diosman prometekuranku?

⁹ Llapanchispas Adanpa mirayninmi kanchis, chaymi noqanchispas juchallikunchis wañunchis ima. Chaywanpas llapallanchismi atisunman imachus munasqanchista ajllakuyta. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Israel llaqtawan sucedesqanpin. Diosmi paykunata ajllakuran llaqtan kanankupaq (Éx. 19:3-6). Jinan llapallanku juj nisqalla niranku: “Señor Diospa tukuy kamachikusqantan ruwasaqku”, nispa (Éx. 19:8). Ichaqa qhepamanmi p’akiranku chay promesa ruwasqankuta. ¿Imatan chay yachachiwanchis? Imatapas ajllakunapaq libre kasqanchistan valorananchis, manapunin Diosninchismanta karunchakunanchischu, kasukunanchistaqmi churasqan kamachikuykunata (1 Cor. 10:11).

10. ¿Ima ejemplokunan rikuchiwanchis imatapas allinta ajllakuy atisqanchista? (9 paginapi dibujota qhaway.)

¹⁰ Hebreos libropi 11 capitulopin willashan  16 Dios sonqo qharikunamanta warmikunamanta ima. Libreña karanku imatapas ajllakunankupaq chaypas, paykunaqa kasukurankun Diospa churasqan kamachikuykunata. Chay ruwasqankumantan bendicionkunata chaskiranku, qhepa tiempomantaq wiñay kausayta chaskinqaku. Jujninmi karan Noé, payqa allin iñiyniyoqmi karan, Diospa kamachisqanman jinataqmi arcata ruwaran chaypi familian salvakunanpaq, paykunaraykutaqmi mana chinkaranchu kay pachapi runakuna (Heb. 11:7). Abrahanpas Sarapas tukuy sonqowanmi Diospa kamachisqanta kasukuranku, jinaspa Diospa prometesqan allpaman riranku. Qhepakunamanqa “atinkumanmi karan [Ur llaqtankuman] kutipuyta”, ichaqa Diospa promesanpi confiaspan paypa nisqanta kasukuranku. Bibliaq nisqan jina, paykunaqa “juj allin llaqtatan” suyakuranku (Heb. 11:8, 13, 15, 16). Moisespas manan munaranchu Egipto llaqtapi qhapaq kayta, ‘juchapi purispa juj rato kusirikuytapas’, aswanmi “Diospa llaqtan runakunawan kuska ñak’arichisqa kayta ajllakuran” (Heb. 11:24-26). Noqanchispas paykuna jinan allinta imatapas ajllakunanchis, chaypaqmi ichaqa allin iñiyniyoq kananchis.

11. a) ¿Imatan rikuchisun Jehová Diosta adoranapaq ajllakusun chayqa? b) ¿Iman kallpachawasun allin kaqta ajllakunapaq?

¹¹ Qallariypi yachasqanchis jina, wakinqa manan munankuchu paykunallamanta imatapas ajllakuyta. Sichus noqanchispas mana noqallanchismantachu imatapas ajllakusun chayqa, manan yachakunqachu maytapuni Jehová Diosta munakusqanchista. Chaymantan Deuteronomio 30:19, 20 (leey) texto rimashan. 19 versiculon willan imakunatan sapanka israelitakuna ajllakunan karan chayta. 20 versiculotaq willashan Diosta munakusqankuta rikuchinankupaqqa allin kaqta ajllakunanku kasqanta. Noqanchispas ajllakunanchismi pitan adorayta munanchis chayta. Sichus libre kasqanchista aprovechaspa Jehová Dios adorayta ajllakusun chayqa, Diostan jatunchasun, pay munakusqanchistataqmi rikuchisunpas.

12. ¿Imatan mana ruwananchischu Diosmanta regalo chaskisqanchiswan?

¹² Juj ejemplota rikusun. Munasqa amigoykimanmi ancha valorniyoq regalota qonki. Jinaspan payqa chay regalota q’opaman wijch’un otaq regalasqaykiwan jujkunata dañota ruwan. ¿Imaynan chaywan sientekuwaq? Sonqoykin nananman ¿riki? Noqallanchismanta imatapas ajllakuy atisqanchisqa juj regalo jinan, chaytaqa Jehová Diosmi qowaranchis. Ichaqa yaqa llapa runakunan mana allin kaqta ajllakunku, otaq jujkunata dañota ruwanku. Biblian willaranña ‘tukukuy p’unchaykunapi’ askha runakuna “mana agradecekuqkuna” kanankuta (2 Tim. 3:1, 2). Noqanchisqa manan chay runakuna jinachu kananchis. Chhaynaqa, ¿imaynatan rikuchisunman ajllakuy atisqanchismanta agradecido kasqanchista? ¿Imaynatan imatapas allinta ajllakusunman?

13. ¿Imatan ajllakuy atisqanchiswan ruwananchis?

¹³ Sapankanchispas libren kanchis amigonchiskunata ajllakunapaq, imayna p’achakunapaq,  imapi kusirikunapaqpas. Ichaqa manan “libren kani” nispachu Diospa mana munasqan ruwaykunata ajllakunanchis (leey 1 Pedro 2:16). Aswanpas ‘lliutan ruwananchis Diosta jatunchanapaq jina’ (1 Cor. 10:31; Gál. 5:13).

14. ¿Imaraykun Jehová Diospi confiananchis imatapas ajllakuyta munaspa?

¹⁴ Jehová Diosmi nin: “Noqan Diosniyki Señor Diosqa kani, noqan allinniykipaq yachachiyki, noqan purinayki ñantapas pusayki”, nispa (Is. 48:17). Jehová Diospi jap’ipakusun chayqa, paypa kamachikusqantan kasukusun, allintataqmi imatapas ajllakusun. K’umuykukuywanmi noqanchispas nisun: “Manan runaq munayninchu imayna kananpaqpas, runaqa manan yachakunchu imayna kanantapas”, nispa (Jer. 10:23). Adanpas mana kasukuq israelitakunapas manan respetarankuchu Diospa kamachikuyninkunata. Aswanmi ‘kikinkuq yuyayninkuman k’askakuranku’. Noqanchisqa amapuni noqallanchispiqa confiakusunchu, aswanpas Jehová Diospi tukuy sonqowan jap’ipakusun (Prov. 3:5).

15. ¿Imatan yachachiwanchis Gálatas 6:5 textopi nisqan?

¹⁵ Sapankanchismi libre kanchis imatapas ajllakunanchispaq, chaymi respetananchis jujkunaq ajllakusqanta. Sapanka runan ajllakunan kanqa imayna kausay munasqanta imaynata Diosta adorayta munan chaytapas. Gálatas 6:5 (leey) textopi nisqanta yuyarisun. Chay  textopi nisqan jina, sapanka runan imachus ajllakusqanman jina allinpipas mana allinpipas rikukunqa. Chayta allinta entiendeymi yanapawasun jujkunaq ima ajllakusqantapas respetanapaq.

16, 17. a) ¿Ima sasachakuymi karan Corinto llaqtapi tiyaq cristianokuna ukhupi? b) ¿Imaynatan Pablo paykunata yanaparan? c) ¿Imatan chaymanta yachanchis?

¹⁶ ¿Imaynatan rikuchisunman iñiqmasikunaq ajllakusqanta respetasqanchista? Chaypaq juj ejemplota qhawarisun. Corinto llaqtapin idolokunaman jaywasqa aychata mercadopi vendeqku. Chay aycha mijuytan wakin cristianokuna mana juchapaqchu qhawariranku. Paykunaqa mana imapaq valeqta jinan chay idolokunata qhawariqku. Wakin cristianokunan ichaqa manapuni chay aychata mijuqkuchu. Paykunaqa manaraq cristiano kapushaspan idolokunata adoraranku, chaymi chay aycha mijuyta ídolo adorayta jina qhawariranku (1 Cor. 8:4, 7). Chaywanmi iñiq t’aqapi ch’aqway jatariran, yaqallan t’aqanakuypas karan. ¿Imaynatan apóstol Pablo paykunata yanaparan?

¹⁷ Chay cristianokunatan Pablo niran: “Manan mijunachu Diosmanqa achhuykachiwasun”, nispa (1 Cor. 8:8). Pabloqa yacharanmi imatapas ajllakunankupaq libre kasqankuta, ichaqa niranmi: “Allinta cuidakuychis, [...] paqtataq chay ajllakusqaykichiswan pisi kallpayoqkunata urmachiwaqchis”, nispa (1 Cor. 8:9). Chaymantapas pisi kallpayoqkunatan nillarantaq chay aycha mijuq iñiqmasikunaq conciencianta ama juzganankupaq (1 Cor. 10:25, 29, 30). Aycha mijuymanta imatachus ajllakusqankuqa Diosta imayna adorasqankuwanmi tupasharan, sapanka cristianotaqmi imachus ruwanantaqa ajllakunan karan. Chhaynaqa, noqanchispas respetananchismi iñiqmasinchiskunaq ajllakusqankuta, paykunaqa libren kanku imatapas ajllakunankupaq (1 Cor. 10:32, 33).

18. ¿Imatan ruwananchis regalo chaskisqanchismanta agradecido kasqanchista rikuchinapaq?

¹⁸ Ima ruwananchispaqpas libre kasqanchisqa Diospa regalonmi (2 Cor. 3:17). Chay regalo chaskisqanchismi yanapawanchis Diosta cheqaqtapuni munakusqanchista rikuchinapaq. Chay regalomanta agradecido kasqanchista rikuchinanchispaqqa, Jehová Diosta jatunchanapaq jinan imatapas ajllakunanchis, respetananchistaqmi jujkunaq ajllakusqankutapas.