Èske la sians i akord èk la Bib ?
Sak la Bib i di
Oui, parske mèm si la Bib lé pa in liv su la sians, kan li koz su bann sujé siantifik, sak li di lé vré. Alon pran detroi légzanp ki mont ke la sians èk la Bib lé an akor inn èk lot. Ou va remarké ke bann zafèr su la sians ke la Bib i parl, lé pa parèy dutou sak in bonpe d’moun té kroi dann tan la ékri la Bib.
Lunivèr la komans égzisté (Jenèz 1:1). In bonpe zistoir lontan i di ke lunivèr la pa été kréé, mé ke li la komans mèt ali an plas depui in gro dézord ke lété déja la. Bann zabitan Babilonn té kroi ke bann bondieu ke la kré lunivèr, té sort dann deu mèr diféran. Dot zistoir i di ke sé in gro zeuf ke la donn nésans lunivèr.
Sé bann loi ke néna dan la natur ki dirij lunivèr tou lé jour, é pa sak bann bondieu la anvi d’fé (Job 38:33 ; Jérémi 33:25). Partou su la tèr, na bann zistoir i prétan ke bann bondieu, d’in kou komsa, i fé bann zaksion ke défoi lé san pitié, é ke pèrsonn i gingn pa évité.
La tèr lé pandiyé dann vid (Job 26:7). Pou in ta d’moun dann tan lontan, la tèr lété in ron plat ke té pozé su zépol in gran bonom oubien su in zanimo, kom in beuf ou in tortu.
De lo la mèr i transform an nuaj é i retonm su la tèr gras la plui, la nèj oubien la grèl. Sé komsa ke bann ravinn èk bann sours i gingn de lo (Job 36:27, 28 ; Éklézias 1:7 ; Izai 55:10 ; Amos 9:6). Bann Grèk dann tan avan, té pans ke lavé in mèr sou la tèr ke té donn de lo bann ravinn èk bann rivièr. Se lidé la la rès juska 15èm sièk.
Bann montagn i mont é i désann ; bann montagn ke nou voi jordi, avan té sou la mèr (Psom 104:6, 8). Dapré pluzieur zistoir, bann bondieu la kré bann montagn kom zot i lé la mèm.
Bann règ ki protèj la santé. Dan la Loi ke le peup Israèl la ganié, lavé bann règ té falé suiv pou rès prop kan lavé touch in kadav, mèt an karantèn kan lavé in maladi ki propaj, antèr bann bezoin domoun kan té sava kabiné (Lévitik 11:28 ; 13:1-5 ; Detéronom 23:13). Dann tan Bondieu lavé donn bann komannman la, bann zéjipsien té ansèrv in préparasion ke dedan lavé osi bann bezoin ke domoun té fé, é zot té mèt sa su bann bobo.
Dapré la sians, èske na bann zafèr ke lé pa vré dan la Bib ?
Kan nou regard d’in fason onèt sak néna dan la Bib, nou voi ke la poin d’zéreur. Ala kosa bonpe i pans su la Bib, mé ke lé pa vré :
Sak domoun i pans : La Bib i di ke la kré lunivèr an sis jour ki dur chakèn 24 eur.
An vré : Dapré la Bib, Bondieu la kré lunivèr na lontan, pandan in pèryod mé i di pa konbien d’tan sa la duré (Jenèz 1:1). É bann jour la kréasion ke néna dann chapit 1 la Jenèz, lé osi bann pèryod ke i koné pa konbien d’tan la duré non plu. An plus ke sa, tout le pèryod ousa la kré la tèr èk le sièl, i apèl osi in « jour » (Jenèz 2:4).
Sak domoun i pans : La Bib i di ke tout bann plant la été kréé alork solèy té égzis pa ankor, é donk avan ke lavé la fotosintèz (Jenèz 1:11, 16).
An vré : La Bib i mont ke solèy, inn anparmi bann zétoil ke néna dann « sièl », la été kréé avan tout bann plant (Jenèz 1:1). Pandan le premié « jour », ou pèryod kréasion, lavé in ti lumièr solèy ke té éklèr dousman, té ariv juska la tèr. Furmezur lèr té antour la tèr té éklèrsi, le troizièm « jour » kréasion, lavé asé la lumièr pou la fotosintèz komansé (Jenèz 1:3-5, 12, 13). Sé rienk lontan apré, ke depui la tèr té gingn bien voir solèy (Jenèz 1:16).
Sak domoun i pans : La Bib i di ke solèy i tourn otour la tèr.
An vré : Nou lir dann Éklézias 1:5 : « Solèy i lèv é solèy i kouch, aprésa li dépèch vitman arni landroi ousa li va arlevé. » Mé versé la i ésplik seulman koman depui la tèr, i voi solèy déplasé. Ankor jordi, nou di « solèy i lèv » oubien « solèy i kouch » alork nou koné bien mèm ke sé la tèr i tourn otour solèy.
Sak domoun i pans : La Bib i di ke la tèr lé plat.
An vré : La Bib i ansèrv bann mo « juska dèrnié bout la tèr » pou koz su le « téritoir dann dèrnié bout la tèr » (Akt 1:8 ; ti not). Li ve pa dir ke la tèr lé plat ou ke li néna in bor. Lé parèy, le bann mo « kat koin la tèr » lé in fason kozé pou parl tout bann zandroi su la tèr (Izai 11:12 ; Luk 13:29). Jordi osi, nou utiliz le mèm fason kozé kan nou parl su lé kat koin la planèt.
Sak domoun i pans : La Bib i di ke le kontour in ron i fé jus troi foi son diamèt, alork an vré le nonm égzak sé pi (π), sétadir apepré 3,1416.
An vré : Dapré 1 Roi 7:23 é 2 Kronik 4:2, « la Mèr an métal ke la fé fonn » lavé in diamèt té i fé 10 koudé é « lavé bezoin in kord té i fé 30 koudé pou mezur tout le tour ». Somanké se bann chif la lété sak lété plu pré le bann vré mezur. Lé posib osi ke le kontour té le bann mezur anndan le basin, é le diamèt bann mezur ke li lavé an deor.