Da li džaneja?
Uzo dokazija kolendar vačeri i Biblija, kola avera dokazija mothovena so o Izraelcija hine robovija ko Egipat?
Premalo izveštaj kotar i Biblija, palo odova so o Madijancija ljegardže e Josife ko Egipat, o patrijarh Jakov hem olesi porodica selindže pe kotar Hanan ko Egipat. On bešlje ki phuv Gesem, than kova hine ko ušće andi reka Nil (Post. 47:1, 6). Sebepi so o Izraelcija „hine tane but hem sigate ulje moćno narodo“, o Egipćanija počmindže te daran olendar. Odolese, o Egipćanija čhivdže len silaja te oven robovija (Izl. 1:7-14).
Disave avdisutne e biblijake kritičarija phenena so odova događaj na ulo čače hem marena muj oleja. Ama, isi dokazija kola mothovena so o Semitija * hine robovija ko purano Egipat.
Na primer, o arheologija arakhlje ruševine kotar nekobor naselja ko severno Egipat. O doktor Džon Bimson pisindža ko poklo izveštaj so isi najhari 20 semitska naselja ko odova deo ando severno Egipat. Isto adžahar, o egiptolog Džejms Hofmajer phenela: „Ko period kotar 1800. dži 1540. berš angleder amari era, o Egipat hine than kuri o manuša kotar i zapadno Azija manglje te selinen pe. Odola manuša vačerdže semitska čhibja hem but džene alje ko odova than.“ Ov nastavini: „Akava period tano isto sar o period ked živindže o patrijarhija. Ko Postanak vačeri pe ando isto period hem ando ista okolnostija.“
Isi pana dokazija kotar južno Egipat. Ko jekh papirus kova tano čerdo kotar o period ando Srednje Kraljevstvo (oko 2000. dži oko 1600. berš angleder amari era) pisinena o nava ando robovija kola služindže ko jekh čher ko južno Egipat. Ko odova lil nalazinena pe pobuter ando 40 semitska nava. Akala robovija ja sluge, čerdže habe, tkajindže hem čerdže avera phare fizička buča. O Hofmajer nastavini: „Sebepi so pobuter ando 40 Semitija čerdže buti ko jekh čher, ki Tebaida, ko južno Egipat, odova značini so verovatno hine pherdo robovija ko celo Egipat, a posebno ko ušće andi reka Nil.
O arheolog David Rol pisindža so disave kotar odola nava ando robovija samči tane lende kotar i Biblija. Na primer, ko fragmentija nalazinena pe nava kola tane slična sar o nava sar soj tane o Isahar, o Asir hem i Sefora (Izl. 1:3, 4, 15). O Rol ko krajo phenela: „Akava tano jasno dokaz so o Izraelcija hine robovija ko Egipat.“
O doktor Bimson phenela: „E biblijake tradicije kotar o ropstvo ko Egipat hem kotar o Izlazak isi len istorijsko osnova.“
^ odl. 4 O nav Semit avela kotar Sim, kova hine jekh ando e Nojese trin čhave. Ando Sim verovatno avena o narodija sar soj tane Elamcija, Asircija, Haldejcija, Jevreja, Sirijcija hem različita arapska plemenija.