1, 2. Kodi dziko yapantsi ikhadacinja tani kutomera mu ntsiku za Nowa na Abhramu akhuyiwa tani?

ABHRAMU akhapitiriza kuyang’ana templo ikulu ikhali mu nzinda udasiya iye ku Uri. * Kweneku kukhabveka dzumbi ya anthu azinji na kukhaoneka utci wa ntsembe zikhaperekwa. Anyantsembe a mulungu wa mwezi akhapereka pontho ntsembe. Nyerezerani kuti mukuona Abhramu wakuti azungunuka mbasukusa nsolo wace na nkhope yakuipirwa. Mukhaenda iye kunyumba mbagumanikana na misoka ya anthu, panango iye akhanyerezera pya ulambiri wa adzimunthu ukhacitwa ku Uri. Natenepa midonthi ya ulambiri waunthawatawa ikhadamwazika kakamwe n’dziko kutomera mu ntsiku za Nowa!

² Nowa alowa pyaka piwiri Abhramu mbadzati kubalwa. Pidabuluka Nowa na banjace m’bote pakumala kwa Cigumula, Nowa apereka ntsembe kuna Yahova Mulungu, buluka penepo Mulungu acitisa utawaleza kuoneka. (Gen. 8:20; 9:12-14) Mu ndzidzi unoyu, pa dziko yapantsi pakhali ulambiri ubodzi basi wakucena. Mbwenye cincino, mu ndzidzi ukhamwazika ubalwi wacikhumi wa Nowa pa dziko, ulambiri wakucena ukhacepa. Anthu azinji akhalambira alungu aunthawatawa. Ngakhale baba wa Abhramu, Tera, akhalambira adzimunthu na panango akhacitambo adzimunthu anewa.—Yoswa 24:2.

3. Mukhapita pyaka, ndi n’khaliro upi ukhaoneka kakamwe kwa Abhramu na tinapfundzanji kubulukira ku n’khaliro unoyu?

³ Abhramu akhali wakusiyana. Mukhapita pyaka, iye akhadziwika kakamwe thangwi ya cikhulupiro cace. Mwandimomwene, mpostolo Paulu apumirwa patsogolo pace toera kuncemera ‘baba wa ale onsene ali na cikhulupiro’! (Lerini Aroma 4:11.) Tendeni tione kuti ninji cidaphedza Abhramu kukhala na cikhulupiro cakuwanga. Natenepa, ife tinakwanisa kupfundza pizinji kuti tinawangisa tani cikhulupiro cathu.

4, 5. Thangwi yanji tinakwanisa kulonga kuti Abhramu apfundza pya Yahova na Semu?

⁴ Kodi Abhramu apfundza tani pya Yahova Mulungu? Ife tisadziwa kuti Yahova akhali na atumiki akukhulupirika pa dziko yapantsi mu ntsiku zenezi. M’bodzi wa iwo akhali Semu. Maseze iye nee akhali wankulu mwa ana atatu a Nowa, kazinji kene ndiye anatoma kulongwa. Panango thangwi Semu akhali mamuna wacikhulupiro cakuwanga. * Ndzidzi ungasi pakumala kwa Cigumula, Nowa alonga Yahova ninga ‘Mulungu wa Semu.’ (Gen. 9:26) Semu akhalemedza Yahova na ulambiri wakucena.

⁵ Kodi Abhramu akhandziwa Semu? Panango akhandziwa. Pikhali iye mwana, panango Abhramu akomerwa kakamwe kudziwa kuti akhali na mbuya wakuti akhadaona pyakucitika m’mbiri ya anthu m’pyaka 400. Semu akhadaona uipi onsene ukhacitika Cigumula mbicidzati kufudza dziko, kucitwa kwa anthu akutoma mu ndzidzi wakuti mbumba ya anthu ikhabalana pa dziko yapantsi na kutoma kwa upanduki wa Nimirodhi pa Nyumba ya Bhabheli. Semu wakuti akhali wakukhulupirika nee acitambo khundu ya upanduki unoyu, natenepa pidacitisa Yahova kuti paoneke pilongero pizinji pa ndzidzi wakumanga nyumba ikulu, Semu na banjace apitiriza kulonga cilongero cakutoma ca anthu, cilongero cikhalonga Nowa. Abhramu akhali wa banja ineyi. Pontho akula mbakalemedza kakamwe Semu. Kusiyapo pyenepi, Semu apitiriza kukhala maso khundu ikulu ya umaso wa Abhramu. Natenepa, pisaoneka kuti Abhramu apfundza pya Yahova na Semu.

6. (a) Kodi Abhramu apangiza tani kuti apfundza pizinji thangwi ya Cigumula? (b) Kodi Abhramu na Sarai akhali na umaso wa ntundu wanji?

⁶ Mwakukhonda tsalakana njira idaphatisira Abhramu toera kudziwa Yahova, iye apfundza pizinji thangwi ya Cigumula. Iye awangisira kufamba na Mulungu ninga pidacita Nowa. Ndi thangwi yace Abhramu akhonda kulambira adzimunthu na adziwika ninga munthu wakusiyana na anango ku Uri, ngakhale kwa acibale ace. Mbwenye iye agumana nkazi wakuti akhamphedza kakamwe. Iye amanga banja na Sarai, nkazi wakuti akhadziwika, tayu basi na kubalika kwace, mbwenye na cikhulupiro cace cakuwanga kwa Yahova. * Maseze nee akhali na anapiana,  iwo akhali akutsandzaya mukutumikira pabodzi Yahova. Iwo akuzambo Loti, mphawi wakuti akhali ndzukulu wa Abhramu.

7. Thangwi yanji atowereri a Yezu asafunika kutowezera Abhramu?

⁷ Cipo Abhramu asiya kulambira Yahova mbalambira adzimunthu a ku Uri. Iye na Sarai akhafuna kakamwe kukhala akusiyana na anthu akhalambira adzimunthu. Tingafuna kukhala na cikhulupiro candimomwene, tisafunikambo kucita pibodzi pyene. Pontho tisafunika kuwangisira toera kukhala akusiyana. Yezu alonga kuti atowereri ace nee mbadacita ‘khundu ya dziko’ na thangwi ineyi iwo mbadaidiwa n’dziko. (Lerini Jwau 15:19.) Ntsiku inango mungakhala wakutsukwala thangwi yakukhondwa na acibale anu peno anthu anango thangwi ya cisankhulo canu cakutumikira Yahova, kumbukani kuti nee muli mwekha. Imwe mukutowezera citsandzo cadidi ca Abhramu na Sarai adatumikira Mulungu mwakukhulupirika.

8, 9. (a) Ndi cakucitika cipi cakukhonda duwalika cidakhala na Abhramu? (b) Ndi mphangwa zipi zidalonga Yahova kwa Abhramu?

⁸ Ntsiku inango, Abhramu akhali na cakucitika cakukhonda duwalika. Iye atambira mphangwa za Yahova Mulungu. Bhibhlya nee isalonga pizinji thangwi ya pyenepi, mbwenye isalonga kuti “Mulungu wa mbiri” aonekera kwa mamuna unoyu wakukhulupirika. (Lerini Machitiro 7:2, 3.) Panango kubulukira kwa anju, Abhramu aona masomphenya a mphambvu za Ntongi Wankulu wa kudzulu na pantsi. Tinakwanisa kuona kuti Abhramu akomerwa kakamwe na kuona kusiyana kwa Mulungu wa maso na adzimunthu akusowa umaso akhalambirwa na anthu a ndzidzi unoyu.

⁹ Ndi mphangwa zipi zidalonga Yahova kwa Abhramu? ‘Buluka n’dziko yako na siya acibale ako. Ndoko ku dziko inafuna ine kukupangiza.’ Yahova nee alonga kuti ndi dziko ipi ikhanyerezera iye—basi ene alonga kuti mbadapangiza Abhramu. Mbwenye pakutoma, Abhramu akhafunika kusiya dziko yace yakubalwa na acibale ace. Ku Oriente Médio wakale, banja ikhali yakufunika kakamwe. Kazinji kene, pikhali pyakudawika kakamwe mamuna kusiya acibale ace mbaenda dziko inango yakutali; kwa anango, pyenepi pikhali pyakuipa kupiringana kufa!

10. Thangwi yanji pikhali pyakunentsa kakamwe kwa Abhramu na Sarai kusiya nyumba yawo ku Uri?

¹⁰ Pikhali pyakunentsa kakamwe kwa Abhramu kusiya dziko yakupfuma ya Uri. Pyakucitika pisapangiza kuti nzinda wa Uri ukhali na mpfuma na anthu azinji. (Onani bokosi yakuti ‘ Nzinda Udasiya Abhramu na Sarai.’) Pyakukumbwa m’madembe pisapangiza kuti Uri wakale ukhali na nyumba zadidi; zinango zikhali na makwartu khumi na mawiri peno kupiringana toera banja na anyabasa akhalemo, makwartu akakhala nkhundu-nkhundu mwa cintalo cakusasanywa mwadidi.  Nyumba za mu nzinda unoyu zikhali na madzi, pimbudzi na matubu akubulusa pinthu pyakusowa basa. Pontho, kumbukani kuti Abhramu na Sarai nee akhali ang’ono; panango iye akhali na pyaka pyakupiringana 70 na Sarai akhali na pyaka pyakupiringana 60. Mwandimomwene iye akhafuna kutsalakana mwadidi Sarai na kuncitisa kukhala na umaso wakutsandzayisa—cinthu cakuti mamuna onsene wadidi asafuna kucicita kwa nkazace. Nyerezerani makani akhacedza iwo thangwi ya basa ineyi, mibvundzo ikhali na iwo, pontho kudzudzumika kwakuti panango akhala nako. Abhramu atsandzaya kakamwe pidatawira nkazace basa ineyi yakunentsa. Tenepa ninga iye, nkazace akhali dzololo toera kusiya pinthu pyonsene pyadidi pikhali na iye.

11, 12. (a) Kodi Abhramu na Sarai akhafunika kukhunganyika na kucita pisankhulo pipi mbadzati kubuluka ku Uri? (b) Kodi mbamudafokotoza tani pidacitika ntsiku idabuluka iwo?

¹¹ Pakumala kucita cisankhulo, Abhramu na Sarai akhali na pizinji toera kucita. Akhafunika kukhunganya na kupaka pinthu pizinji. Ninji pikhafunika iwo kukwata pa ulendo unoyu wakuti nee akhadziwa kukhaenda iwo na ninji pikhafunika iwo kusiya? Mbwenye cakufunika kakamwe cikhali anthu akhacita khundu ya umaso wawo. Kodi mbadacitanji na Tera, baba wa Abhramu wakuti akhali wakugwesera? Iwo atonga kunkwata toera kuntsalakana. Panango iye atawirambo maonero anewa, thangwi mbiri isalonga kuti iye, ninga kholo, atawira cisankhulo cakubuluka mu Uri na banja. Pisaoneka kuti Tera akhadasiya kulambira adzimunthu. Loti ndzukulu wa Abhramu aendambo nawo.—Gen. 11:31.

¹² Pakumalisira, yafika ntsiku yakucita ulendo. Nyerezerani kuti mukuaona na mitolo yawo kunja kwa mipanda ya nzinda wa Uri. Makamero na maburu akhadamala kupakizwa mitolo, pinyama pinango pikhadamala kugumanyizwa, acibale na anyabasa akhadamala kukhunganyika, onsene akhali dzololo toera kubuluka. * Panango onsene akhadikhira Abhramu toera alonge kuti tendeni. Pakumalisira wafika ndzidzi toera kucita ulendo, kusiya Uri wakuti cipo mbadabwererako pontho.

13. Kodi atumiki azinji a Yahova lero asapangiza tani nzimu wakulandana na wa Abhramu na Sarai?

¹³ Lero, atumiki azinji a Yahova asatonga kufuluka mbaenda ku mbuto yakuti iri na kufuna kukulu kwa amwazi mphangwa a Umambo. Anango asatonga kupfundza cilongero cipswa toera kuthimizira utumiki wawo. Peno asatonga kuyesera ntundu unango wa utumiki wakuti adzati kuudzolowera. Kazinji kene, pisankhulo ninga pyenepi mphyakunentsa—cifuno cakusiya makhaliro anango adidi. Nzimu unoyu usasimbwa kakamwe, pontho ndi wakulandana na wa Abhramu na Sarai! Tingapangiza cikhulupiro ceneci, tinakhala na cinyindiro cakuti ndzidzi  onsene Yahova anadzatipasa nkhombo zakupiringana pinampasa ife. Cipo iye asaduwala kupasa nkhombo ale anankhulupira. (Aheb. 6:10; 11:6) Kodi iye acita pyenepi kwa Abhramu?

14, 15. Kodi ulendo wakubuluka ku Uri kuenda ku Harani ukhali tani na thangwi yanji panango Abhramu atonga kukhala ku Harani mu ndzidzi wakucepa?

¹⁴ Mwapang’ono-pang’ono iwo adzolowera kucita ulendo. Tinakwanisa kunyerezera Abhramu na Sarai ndzidzi unango mbakakwira pinyama na ndzidzi unango mbakafamba, makani awo mbakabvungazikana na dzumbi ya pingalingali pikhadamanikwa pa pinyama. Mukupita kwa ndzidzi, ngakhale ale akuti akhadzati kudzolowera kucita ulendo akhadziwambo kumanga na kufudza nsasa na kuphedzera Tera wakuti akhali wakugwesera toera akhale mwadidi pa kamero peno buru. Iwo akhatowerera Nyandza ya Eufrate kuenda ku khundu yakumulolo, mbapitiriza kufamba ntsiku zizinji.

¹⁵ Pakumala kufamba cifupi na makilometru 960, afika pa nyumba zing’ono zakumangwa mwadidi za ku Harani, nzinda wakuthambaruka wakuti ukhali pa mphambano yakuti anyamalonda a Kumabulukiro na Kumadokero dzuwa akhapita na penepo. Iwo alimira mbakhala penepo mu ndzidzi wakucepa. Panango Tera nee akhalibve na mphambvu zakukwana toera kupitiriza na ulendo.

16, 17. (a) Kodi Abhramu akomerwa na cibverano cipi? (b) Kodi Yahova apasa tani nkhombo Abhramu pikhali iye ku Harani?

 ¹⁶ Pakumalisira, Tera alowa mbali na pyaka 205 pyakubalwa. (Gen. 11:32) Abhramu abalangazwa kakamwe mu ndzidzi unoyu wakuferwa, thangwi Yahova alonga naye pontho. Yahova abwerezera pitsogolero pikhadampasa iye ku Uri na athimizira unyomonyomo unango pa mapikiro ace. Abhramu mbadadzakhala “mbumba ikulu” na kubulukira kwa iye mabanja onsene pa dziko yapantsi mbadadzapaswa nkhombo. (Lerini Genesi 12:2, 3.) Mukukulumizwa na cibverano ceneci pakati pa iye na Mulungu, Abhramu adzindikira kuti ukhali ndzidzi wakupitiriza na ulendo.

¹⁷ Mbwenye pa ulendo unoyu, akhali na pinthu pizinji toera kupipaka, thangwi Yahova akhadapasa nkhombo Abhramu mu ndzidzi ukhali iye ku Harani. Bhibhlya isalonga ‘pinthu pyonsene pikhali na iye na mabitcu akhakhala na iye ku Harani.’ (Gen. 12:5) Toera kukhala mbumba ikulu, Abhramu akhafunika kukhala na mpfuma na anyabasa azinji. Kazinji kene Yahova nee asapasa mpfuma atumiki ace, mbwenye asaapasa pyonsene pinafuna iwo toera kucita cifuno cace. Natenepa, mukuwangiswa na Mulungu, Abhramu apitiriza na ulendo wace kuenda ku mbuto yakuti nee akhaidziwa.

18. (a) Kodi Abhramu aona lini pyakucitika pyakupambulika m’matsalakaniro a Mulungu na Mbumbace? (b) Ndi pinthu pipi pinango pyakupambulika pidacitika pa ntsiku 14 ya Nisane ya pyaka pyakutowerera? (Onani bokosi yakuti “ Ntsiku Yakufunika Kakamwe M’mbiri Ya Bhibhlya.”)

¹⁸ Pakumala kucita ulendo wa ntsiku zingasi kubulukira ku Harani afika pa mbuto yakuwambukira nyandza ya Eufrate inacemerwa Karkemi. Panango ikhali mbuto ineyi idaona Abhramu pyakucitika pyakupambulika m’matsalakaniro a Mulungu na Mbumbace. Pisaoneka kuti ikhali ntsiku 14 ya nthanda yakuti patsogolo pace yadzadziwika na Nisane ya caka 1943 M.N.W., yakuti Abhramu awambuka nyandza. (Eks. 12:40-43) Ku khundu yakubangwe kukhali dziko idapikira Yahova kupangiza Abhramu. Ntsiku ineyi, cibverano ca Mulungu na Abhramu catoma kuphata basa.

19. Kodi pikiro ya Yahova kwa Abhramu ikhaphatanizanji na panango pyenepi pyakumbusanji Abhramu?

¹⁹ Abhramu apitiriza kuenda ku khundu yakubangwe  ya dziko mbalimira dhuzi na miti mikulu ya More, cifupi na Sikemu. Pa mbuto ineyi Yahova alonga pontho na Abhramu. Pa ndzidzi unoyu Mulungu apikira kuti mbeu ya Abhramu mbidakhala n’dziko yakupikirwa. Kodi Abhramu akumbuka profesiya idalonga Yahova m’munda wa Edheni, yakuti ntsiku inango “mbeu” inadzapulumusa anthu? (Gen. 3:15; 12:7) Panango. Mphyakukwanisika kuti iye atoma kuona, ngakhale pang’ono, kuti akhacita khundu mu cifuniro cikulu cikhanyerezera Yahova.

20. Kodi Abhramu apangiza tani kuti akhapereka takhuta thangwi ya mwai udampasa Yahova?

²⁰ Abhramu akhapereka takhuta wankulu thangwi ya mwai udampasa Yahova. Mukhapitiriza iye na ulendo wace—mwacidikhodikho, nakuti Akanani akhali mwenemu—Abhramu alimira mbamangira Yahova maguwa a ntsembe, pakutoma cifupi na miti mikulu ya More, buluka penepo cifupi na Bheteli. Iye akhacemera dzina ya Yahova, panango toera kupangiza kupereka kwace takhuta wankulu kwa Mulungu wace mukhanyerezera iye tsogolo ya mbeu yace kuti mbidakhala tani. Panango iye akhamwazambo mphangwa kwa anyakuendekana ace, Akanani. (Lerini Genesi 12:7, 8.) Mwandimwene, Abhramu mbadathimbana na pinentso pizinji kutsogolo thangwi ya cikhulupiro cace. Mwandzeru, Abhramu nee akhayang’ana nyumba na mpfuma idasiya iye ku Uri. Iye akhayang’ana kutsogolo. Lemba ya Ahebere 11:10 isalonga pya Abhramu: ‘Iye akhadikhira nzinda wakukhala na phata yandimomwene, wakuti adaucita na kuumanga ndi Mulungu.’

21. Kodi pinadziwa ife thangwi ya Umambo wa Mulungu pyasiyana tani na pikhadziwa Abhramu, pontho pyenepi pisatikulumiza toera kucitanji?

²¹ Ife anatumikira Yahova ntsiku zino tisadziwa pizinji thangwi ya nzinda unoyu waciphiphiriso—Umambo wa Mulungu—kupiringana Abhramu. Tisadziwa kuti Umambo wakhazikiswa kudzulu na mwakukhonda dembuka unadzafudza makhaliro a dziko ino, pontho tisadziwa kuti Mbeu ya Abhramu idapikirwa kale, Yezu Kristu, ndi akutonga cincino mu Umambo unoyu. Unadzakhala mwai ukulu kwa ife kuona Abhrahamu kukhala pontho maso na pakumalisira mbabvesesa cifuniro ca Mulungu cakuti kalene nee akhacibvesesa! Kodi imwe musafuna kuona kukwanirisika kwa mapikiro onsene a Yahova? Khala musafuna, pitirizani kucita pidacita Abhramu. Pangizani nzimu wakudzimana, wakubvera na perekani takhuta ku miyai inakupasani Yahova. Munatowezera imwe cikhulupiro ca Abhramu, ‘baba wa ale onsene ali na cikhulupiro,’ iye anadzakhalambo baba wanu!