Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

Phatisirani Mwadidi Mphambvu Ya Lirimi Yanu

Phatisirani Mwadidi Mphambvu Ya Lirimi Yanu

‘Pinalonga ine na mulomo wanga, pikome pamaso panu Yahova.’​—SAL. 19:14.

NYIMBO: 21, 35

1, 2. Thangwi yanji mphambvu ya lirimi isalandaniswa na moto?

MU NTHANDA ya Malandalupya ya caka 1871, moto wakugopswa udapha anthu azinji kakamwe watoma kugaka mu nsitu wa Wisconsin ku Estados Unidos. Moto unoyu wamwazika mwakucimbiza mbupha anthu akupiringana 1.200. Miti cifupi na mabiliyau mawiri yapya mbiferatu. Moto unoyu wafudza pizinji kakamwe kupiringana yonsene idaoneka m’mbiri ya Estados unidos. Pisaoneka kuti moto ukulu unoyu watoma na ntsasi ing’ono thangwi ya xitima ikhafamba mu njanje. Pyenepi pisatikumbusa mafala a Tyago 3:5: ‘Onani kuti moto ung’onong’ono unakwanisa kupisa nsitu ukulu.’ Thangwi yanji Tyago alonga mafala anewa?

2 Ntsonga ikulu ya nsangani wa Tyago isagumanika pa vesi 6. Iye afokotoza: “Lirimi ndi moto.” Lirimi isaimirira luso yathu yakulonga. Ninga moto, mafala athu anakwanisa kuphekesa kakamwe. Bhibhlya isalongambo kuti ‘pyakufa na pyaumaso pisabuluka nkanwa mwa munthu.’ (Mis. 18:21) Kodi pyenepi pisabveka kuti nee tisafunika kulonga, gopa mafala athu anaphekesa anango? Nkhabe. Ife nkhabe kusiya kuphatisira moto thangwi yakugopa kupya peno nyatwa inango inabweresa iwo. Cinthu cakufunika kakamwe ndi kuuphatisira mwadidi. Tingaphatisira mwadidi moto, tinakwanisa kuphika cakudya, kuuotha, peno ninga nyale toera kumwanikira camasiku. Munjira ibodzi ene, tingalonga munjira yadidi, tinakwanisa kuphatisira mphambvu ya lirimi yathu toera kupasa mbiri Yahova na kuphindulisa anango.​—Sal. 19:14.

3. Ndi makhundu api matatu a mafala athu anafuna ife kudinga mu nsolo uno?

3 Mwakukhonda tsalakana khala tisaphatisira mafala a milomo yathu peno majesto a manja athu, luso yakupangiza manyerezero na mabvero athu kuna anango ndi muoni wakudzumisa udatipasa Yahova. Tinaphatisira tani muoni unoyu toera kuwangisa andzathu, tayu toera kuphekesa anango? (Lerini Tyago 3:9, 10.) Mu nsolo uno tinadzadinga makhundu matatu akufunika a mafala athu: Ndzidzi wakulonga, pinafunika ife kulonga, na njira yakulonga.

NDI NDZIDZI UPI USAFUNIKA IFE KULONGA?

4. Ndi midzidzi ipi isafunika ife “kumatama”?

4 Kulonga kusacita khundu ya umaso wathu wa ntsiku na ntsiku, mbwenye nee pisabveka kuti tisafunika kulonga ndzidzi onsene. Bhibhlya isalonga kuti “ulipo ndzidzi wakumatama.” (Koel. 3:7) Kumatama mu ndzidzi wakuti anango akulonga, kusapangiza cilemedzo kwa iwo. (Yobe 6:24) Kutsalakana lirimi yathu toera kucalira longa pinthu pyacibisobiso, kusapangiza kuti tiri na ndzeru na luso yakudzindikira. (Mis. 20:19) Kumatama mu ndzidzi unasoswa ife na anango, kusapangiza kuti tiri na udziwisi.​—Sal. 4:4.

5. Tinapangiza tani kupereka takhuta thangwi ya muoni wakulonga udatipasa Yahova?

5 Munjira inango, Bhibhlya isalongambo kuti pana “ndzidzi wakulonga.” (Koel. 3:7) Mungapaswa muoni wadidi kakamwe na xamwali wanu, mwakukhonda penula, imwe nee mbamudaubisa. M’mbuto mwace, mbamudapangiza kupereka kwanu takhuta mu kuuphatisira mwadidi. Ife tisapangiza kupereka kwathu takhuta kuna Yahova thangwi ya muoni wakulonga mu kuuphatisira mwandzeru. Pyenepi pisaphataniza kulonga mabvero athu, kulonga pinafuna ife, kulonga mafala akuwangisa anango, na kusimba Yahova. (Sal. 51:15) Tinakwanisa tani kusankhula ndzidzi ‘wadidi toera kulonga’?

6. Thangwi yanji mphyadidi kakamwe kusankhula ndzidzi wakuthema toera kulonga?

6 Lemba ya Misangani 25:11 isapangiza kufunika kwa kusankhula ndzidzi wakuthema toera kulonga: “Kulonga mwadidi pa ndzidzi unafunikira ipyo, nkhupereka masau a ndalama m’mbale ya prata.” Masau a ndalama ndi akubalika kakamwe. Kuaikha m’mbale ya prata mbakudathimizira kubalika kwawo. Munjira ibodzi ene, kusankhula mwadidi ndzidzi wakuthema toera kulonga kunacitisa mafala athu kukhala akutsandzayisa na akuwangisa. Tinacita tani pyenepi?

7, 8. Kodi abale athu ku Japau atowezera tani citsandzo ca Yezu mu kusankhula ndzidzi wadidi toera kulonga pya kulamuswa muli akufa?

7 Mafala athu anakwanisa kukhala adidi kakamwe kwa anyakubvesera, mbwenye tingakhonda kusankhula ndzidzi wadidi toera kulonga panango nee pinaaphedza. (Lerini Misangani 15:23.) Mwacitsandzo, mu nthanda ya Murope ya caka 2011, citeketeke na condzi cikulu cafudza mizinda mizinji ya kumabulukiro a dzuwa a Japau. Anthu akupiringana 15.000 aluza umaso wawo. Maseze Mboni za Yahova athabukambo pabodzi na anyakuendekana awo, iwo abandza miyai yonsene toera kubalangaza anyakutsukwala mukuphatisira Bhibhlya. Mbwenye anthu azinji apacisa nkhabe kudziwa pipfundziso pizinji pya Bhibhlya thangwi ndi auphemberi wa Budhista. Abale athu adzindikira kuti nee ukhali ndzidzi wakuthema toera kulonga na iwo pya cidikhiro ca kulamuswa muli akufa. M’mbuto mwace, iwo aphatisira muoni wakulonga toera kubalangaza na kuphatisira Bhibhlya toera kupangiza kuti thangwi yanji pinthu pyakuipa ninga pyenepi pisacitika kwa anthu adidi.

8 Yezu akhadziwa ndzidzi wakuti nee akhafunika kulonga, mbwenye iye akhadziwambo ndzidzi wakuthema toera kulonga. (Jwau 18:33-37; 19:8-11) Pa ndzidzi unango iye apanga anyakupfundzace: ‘Ndiciri na pinthu pizinji toera kukupangani, mbwenye cincino munacimwana kupipirira.’ (Jwau 16:12) Mboni za Yahova ku Japau atowezera citsandzo ca Yezu. Mudapita pyaka piwiri na hafu pakumala kwa condzi, iwo acita khundu mu kampanya idacitwa pa dziko yonsene toera kugawira tratado ya Mphangwa za Umambo N.° 38 ya nsolo wakuti: “Anyakufa Anakwanisadi Khala Pontho Maso?” Pa ndzidzi unoyu, anthu azinji akhali dzololo toera kutambira ciwangiso ca cidikhiro ca kulamuswa muli akufa. Anaciro nyumba azinji atawira tratado ineyi. Nakuti makhaliro na pikhulupiro pya mauphemberi pisasiyana kakamwe, tisafunika kudzindikira midzidzi yakuthema toera kulonga na anthu.

9. Ndi api makhaliro anango akuti tisafunika kusankhula ndzidzi wadidi toera kulonga?

9 Pana makhaliro anango akuti tisafunika kusankhula ndzidzi wadidi toera kulonga. Mwacitsandzo, midzidzi inango, munthu analonga pinthu pyakuti panango tinaipirwa napyo. M’mbuto mwa kutawira mwacimbiza, mphyandzeru kudikhira pang’ono mbatinyerezera tenepa: ‘Kodi iye akhafunadi kulonga munjira ineyi? Ndisafunika kucedza naye thangwi ya pidalonga iye?’ Khala tisafunika kucedza naye, mphyadidi kudikhira mpaka tingakhurudzika. (Lerini Misangani 15:28.) Munjira ibodzi ene, tisafunika kudzindikira ndzidzi wakuthema toera kulonga undimomwene na acibale athu akukhonda khulupira. Ife tisafuna kuti iwo adziwe Yahova, mbwenye tisafunika kupirira na kubvesesa. Kulonga mafala adidi pa ndzidzi wakuthema, pinatiphedza toera kufungula mitima yawo.

TISAFUNIKA KULONGANJI?

10. (a) Thangwi yanji tisafunika kusankhula mwadidi mafala analonga ife? (b) Ndi ntundu upi wa mafala akuti tisafunika kuacalira?

10 Mafala ali na mphambvu yakuphekesa peno kukondza. (Lerini Misangani 12:18.) Mu dziko ino ya Sathani, anthu azinji asaphatisira mafala awo toera kuphekesa andzawo. Ubalangazi wa dziko usakulumiza anthu toera ‘kunoza lirimi yawo ninga supada, mbasasanya mafala akugopswa ninga pswimo.’ (Sal. 64:3) Anthu azinji asapfundza kulonga munjira ineyi kubulukira m’maprogramu a Televizau na mavidyu anaona iwo. Mbwenye Akristu asafunika kucalira pinthu pyenepi pyakuphekesa. Njira ibodzi ya “mafala akugopswa” ndi kulonga mafala akudzidzida toera kupwaza peno kusandika anango. Kazinji kene mafala anewa asaphatisirwa toera kusekesa, mbwenye mwakukhonda dembuka asacinja kudza akusowa cilemedzo na akutikana. Mafala akuipa ndi cibodzi mwa pinthu pyakuti Akristu asafunika ‘kupibulusa mwa iwo.’ Mafala akusekesa anakwanisa kubalikisa malongero athu, mbwenye tisafunika kucalira kulonga pinthu pyakuti pinapasa manyadzo andzathu peno kuipirwa napyo, basi ene toera kusekesa anango. Bhibhlya isaticenjeza: ‘Nee fala ibodzi yakuipa [peno yakubvunda] ibuluke nkanwa mwanu, mbwenye yadidi yakuwangisa ninga munafunikira ipyo, toera kuwangisa nyakubvesera.’​—Aef. 4:29, 31.

11. Kodi ntima wathu usakhuya tani kusankhula kwathu mafala?

11 Yezu alonga kuti “pinadzala muntima, ndi pinalongwa na mulomo.” (Mat. 12:34) Natenepa, kusankhula mafala adidi kusatoma muntima. Mafala athu kazinji kene ndiwo anapangiza kuti ndi api maonero athu kwa anango. Ntima wathu ungadzala na ufuni na kubvera ntsisi, mwakukhonda penula mafala athu anadzakhala adidi na akuwangisa.

12. Tinakwanisa tani kuthimizira luso yathu yakusankhula mafala adidi?

12 Pisaphemba kuwangisira toera kugumana mafala adidi akulonga. Mambo Salomoni akhali waudziwisi, mbwenye iye adinga mbafufudza mwakukwana toera ‘kusaka mafala akubveka, akukoma na akulinganira a undimomwene.’ (Koel. 12:9, 10) Kodi musaona kuti kazinji kene pisanentsa kwa imwe kulonga “mafala adidi”? Khala ndi tenepo, panango musafunika kuthimizira mafala anango akufunika. Njira ibodzi yakucita pyenepi ndi kupfundza kuti mafala asaphatisirwa tani m’Bhibhlya na m’mabukhu athu Acikristu. Pfundzani mafala akuti nee musaadziwa mwadidi. Tinakwanisa kupfundza pizinji mu kudinga citsandzo ca Yezu toera kudziwa mafala akuti anaphedza anango. Bhibhlya isalonga kuti ‘Yahova apfundzisa Yezu pinafunika iye kulonga toera na mafala adidi akwanise kuwangisa ale adaneta.’ (Iza. 50:4) Kunyerezera mwacidikhodikho mafala anafuna ife kulonga kunatiphedza toera kugumana mafala adidi. (Tgo. 1:19) Mungafuna kulonga, bvundzikani: ‘Ndingalonga munjira ineyi, kodi iye anabvesesa ntsonga inafuna ine? Kodi pyenepi pinankhuya tani?’

13. Thangwi yanji mphyakufunika kulonga munjira yakubveka kakamwe?

13 Mu Israele wakale, anthu akhaphatisira dzumbi ya matuluka munjira zakusiyana-siyana. Ikhalipo dzumbi toera anthu agumanyikane peno amwazane. Dzumbi inango ikhaphatisirwa toera anyankhondo amenyane na anyamalwa. Mphapo ninji pikhafuna kucita anyankhondo khala dzumbi ya tuluka nee yalira mwakulinganira? Mwakulinganira, Bhibhlya isaphatisira dzumbi yakubveka mwadidi ya tuluka toera kupangiza mafala akubveka mwakukhonda nentsa. Tingakhonda kulonga mwakubveka, anthu nee anabvesesa peno anakhulupira pinthu pyakuphonyeka. Maseze tisafuna kakamwe kulonga mwakubveka, tisafunika kucita mpholemphole toera tikhonde kulonga mwaukali peno mwakusowa cilemedzo.​—Lerini 1 Akorinto 14:8, 9.

14. Perekani citsandzo ca mafala akukhonda nentsa a Yezu.

14 Yezu akhazikisa citsandzo cadidi kakamwe cakusankhula mafala. Dingani nkhani yace idalembwa pa Mateo kapitulu 5 mpaka 7. Yezu nee ayesera kutundusa anthu mu kuphatisira mafala akunentsa peno akukhonda bveka. M’mbuto mwace, iye asankhula mafala akubveka, akukhonda nentsa toera kukhuya mitima ya anyakubvesera ace. Mwacitsandzo, toera kuphedza anyakupfundzace kuti akhonde kudzudzumika na cakudya cawo ca ntsiku na ntsiku, Yezu alonga kuti Yahova asadyesa mbalame zakudzulu. Buluka penepo, iye aabvundza: ‘Imwe na izo, ana ntengo ukulu simwe tayu?’ (Mat. 6:26) Na mafala anewa akukhonda nentsa, Yezu akwanisa kukhuya mitima ya anyakubveserace! Cincino tendeni tidinge khundu yacitatu ya mafala athu.

TISAFUNIKA KULONGA TANI NA ANANGO?

15. Thangwi yanji tisafunika kulonga munjira yakukoma ntima?

15 Njira inaphatisira ife toera kulonga ndi yakufunikambo kakamwe ninga pinthu pinalonga ife. Pidalonga Yezu mu sinagoga mu nzinda wa Nazarete, anthu ‘adzuma mafala akukoma akhabuluka nkanwa mwace.’ (Luka 4:22) Tingalonga munjira yadidi, anthu asakomerwa kakamwe mbabvesera pinalonga ife. (Mis. 25:15) Tinakwanisa kutowezera citsandzo cadidi ca Yezu mu kukhala akukoma ntima, acilemedzo na kubvesesa mabvero a anango. Mwacitsandzo, pidaona iye kuti anthu akhawangisira kakamwe toera kubvesera mafalace, Yezu akomerwa kakamwe mbaphatisira ndzidzi wace toera kucedza na iwo na ‘kuapfundzisa pinthu pizinji.’ (MKO. 6:34) Ngakhale mu ndzidzi ukhatikanwa iye, Yezu nee abwezera mafala akutikana.​—1 Ped. 2:23.

16, 17. (a) Tinakwanisa tani kutowezera Yezu pakulonga na acibale pabodzi na axamwali athu m’mpingo? (b) Longani citsandzo cinapangiza maphindu akulonga mwakukoma ntima.

16 Kulonga mwakupfulika na mwacilemedzo pisanentsa khala ndzathu analonga na ife tisadziwana naye kakamwe. Panango tinanyerezera kuti nee tisafunika kucita mpholemphole pakulonga nawo. Pyenepi pisacitika kakamwe khala tikulonga na acibale peno axamwali apantima m’mpingo. Kodi Yezu anyerezera kuti uxamwali wapantima na anyakupfundzace ukhampasa ufulu toera kulonga mwaukali na iwo? Nee pang’ ono pene! Pidapitiriza anyakupfundzace kuketesana kuti mbani nkulu mwa iwo, Yezu aaphedza na mafala adidi toera kusasanyira maonero awo mbaphatisira citsandzo ca mwanang’ono. (MKO. 9:33-37) Akulu a mpingo anakwanisa kutowezera citsandzo ca Yezu mu kupasa uphungu na “ntima wakukhurudzika.”​—Agal. 6:1.

17 Maseze munthu alonga cinthu cakuti nee takomerwa naco, kuntawira na mafala adidi, kunabweresa maphindu adidi. (Mis. 15:1) Mwacitsandzo, mulongo unango akhakuza ana ekhene akhali na mwana wamphale nee akhali na makhaliro adidi Acikristu. Mulongo unango wacitsalakano apanga mace mphale: “Mphyakutsukwalisa kakamwe kuti mwacimwana kupfundzisa mwananu.” Mai unoyu anyerezera mwacidikhodikho mbatawira: “Ndimomwene kuti pa ndzidzi uno pinthu nee piri kuenda mwadidi, mbwenye ndikupitiriza kumpfundzisa. Tinacedza pyenepi pakumala kwa Armagedoni; pa ndzidzi unoyu tinadzakhala na undimomwene onsene.” Ntawiro unoyu waphedza alongo anewa toera kupitiriza mu ntendere. Mwana wa mulongo abva nakutali makani anewa mbadzindikira kuti mai wace akhapitiriza kudikhira kuti ntsogolo iye mbadacinja makhaliro ace. Natenepa, mphale asiya axamwali ace akuipa. Buluka penepo, iye abatizwa, mukupita kwa ndzidzi iye adzatumikira ku Beteli. Mwakukhonda tsalakana khala tikucedza na abale na alongo, acibale peno anthu akuti nee tisadziwana nawo, ndzidzi onsene tisafunika kuti mafala athu ‘akhale adidi, ninga akuikhwa munyu.’​—Akol. 4:6.

18. Kutowezera citsandzo ca Yezu kunatiphedza tani toera kuphatisira mwadidi mphambvu ya lirimi yathu?

18 Luso yakuphatisira mafala toera kupangiza manyerezero athu na mafala athu ndi muoni wakudzumisa kakamwe udatipasa Yahova. Tendeni tisankhule ndzidzi wakuthema, kuwangisira toera kusankhula mafala adidi mbaticita pyonsene toera kukhala anthu akukoma ntima. Tingacita pyenepi, tinapangiza kuti tikutowezera citsandzo ca Yezu. Natenepa, mphambvu ya lirimi yathu inadzawangisa anango na kukomeresa Yahova Ule adatipasa muoni unoyu wakufunika kakamwe wakulonga.