Laso, mingi ti azo so aye tënë ti Nzapa apeut ti gi ti bâ wala ye so ala mä na bê na ni ague oko na ye so Bible afa wala pëpe. A yeke lani tongaso ape na yâ ti angu 1500. Ngbanga ti nyen? A yeke ngbanga ti so mingi ti azo ayeke lani na Bible ape na yanga ti kodro ti ala wani. Ye ti peko ni ayeke so, gï kete wungo ti amembre ti eglize la apeut ti haka ye so akota zo ti bungbi ti nzapa afa na ye so Bible atene. Nga akota zo ti bungbi ti nzapa ni asara ye mingi ape ti aidé amembre ni. Mbeni buku (History of the Christian Church) atene: “Eglize ti Suisse ayeke na nzoni sarango ye ape. Akota zo ti bungbi ti nzapa ni ahinga ti fa nda ti aye nzoni ape, ala mä na bê na aye so ayeke tâ tënë ape, nga ala yeke sara aye ti sioni.” 

 A yeke na temps ni so la, Huldrych Zwingli akomanse lani ti gi ti hinga tâ tënë so ayeke na yâ ti Bible. Nyen la lo wara lani? Tongana nyen la lo fa na ambeni zo ye so lo hinga? Nga nyen la e peut ti manda na lege ti mbaï ti gigi ti lo nga na aye so lo mä na bê na ni? 

 Na temps so Zwingli ayeke na ngu 20 tongaso, lo ye lani ti ga prêtre ti eglize Catholique. Na temps ni kâ tongana mbeni zo aye ti ga prêtre, lo bezoin ti manda philosophie, angobo ti eglize ni, nga na ambeti so akota zo ti bungbi ti nzapa la asû ni, me Bible ape. 

 Tongana nyen la Zwingli akomanse lani ti hinga tâ tënë so ayeke na yâ ti Bible? Na temps so lo yeke na université na Bâle, na Suisse, lo assisté na aconférence so Thomas Wyttenbach asara lani, so lo condamné ye so akota zo ti nzapa azia na sese ti tene zo amû nginza si a sambela ndali ti mbeni zo so akui awe si a pardonné zo ni. a Mbeni wasungo mbaï atene so Zwingli “amanda lani ye na mbage ti [Wyttenbach] so afa lani so Christ akui gï fani oko ndali ti siokpari ti e.” (1 Pierre 3:18). So Zwingli aga ti hinga so ye so a futa ti zi azo na lege ti Jésus na a mû ni gï fani oko ti pardonné siokpari ti e, lo ke fango ye ti akota zo ti bungbi ti nzapa, so ala tene, ala peut ti pardonné siokpari ti azo tongana a mû nginza na ala (Kusala 8:20). Me atâa so kue, Zwingli angbâ na yâ ti mandango ye ti lo ni, na lo ga prêtre ti eglize Catholique na ngu 22. 

 Na temps so Zwingli ayeke na yâ ti ngu 20 tongaso, lo wani lo manda yanga ti Grec ti hinga tënë ti Nzapa so a sû ândö na yanga ti Grec, so a iri ka ni Nouveau Testament. Lo manda ye nga lani na ndö ti ambeti ti Érasme, na lo ga ti hinga so Bible atene Jésus la ayeke gï oko walekengo-songo na popo ti azo na Nzapa (1 Timothée 2:5). Tongaso, Zwingli akomanse ti duti na kite na ndö ti fango ye ti akota zo ti bungbi ti nzapa ti eglize Catholique so atene zo apeut ti sara kua na asaint ti sara tënë na Nzapa. 

 Na ngoi so Zwingli ayeke na yâ ti ngu 30 tongaso, lo kiri lo gi ti hinga ye mingi na ndö ti tâ tënë. Me, na oko ngoi ni, lo sara nga kua ti aumônier na yâ ti abira nde nde so a tiri lani na Europe ndali ti Italie. Na ngoi ti bira ti Marignan na ngu 1515, lo bâ na lê ti lo tongana nyen la azo ti eglize Catholique ayeke fâ amba ti ala Catholique saki mingi. Ambeni ngu na pekoni, Zwingli acopié Mbeti ti Nzapa so a sû ândö na Grec nga lo bata même mingi ti atënë ti mbeti ni na li. Na ngu 1519, lo vivre na Zurich, mbeni gbata so ayeke na ngangu influence na ndö ti poroso na Suisse. A yeke ge la, lo ga ti yeda so eglize adoit ti kanga lege na afango ye kue so alondo na Bible ape. Me nyen la lo peut ti sara ti tene azo amû peko ti lo? 

 Zwingli apensé so azo ayeke ke atënë ti mvene ti abungbi ti nzapa tongana ala mä atâ tënë ti Bible. Gï so lo ga prêtre na yâ ti mbeni kota eglize na Grossmünster na Zurich, na yâ ti kozo fango tënë ti lo, na mbeto ape, lo tene: Lo yeke diko pëpe lectionnaire b so a sû na latin so akota zo ti bungbi ti nzapa ayeke récité ni depuis teti angu mingi. Me, na place ni, lo yeke fa tënë ti Évangile so alondo na yâ ti Bible, chapitre na chapitre, ti londo na début ni juska na fin ni. A hon ti tene lo sara kua na apensé ti akota zo ti eglize ti bungbi ti nzapa ni ti fa nda ti aversê ti Bible, lo zia si Bible la afa nda ti tënë ni. Lo sara kua na aversê ti Bible so ayeke facile ti fa nda ti ambage so akpengba.—2 Timothée 3:16.

 Na yâ ti afango ye ti Zwingli, lo fa na azo comment Bible apeut ti aidé ala na yâ ti gigi ti ala ti lâ oko oko. Lo fa amama-ndia ti Bible, nga lo fa so ayeke na lege ni ape ti voro Marie, mama ti Jésus, ti sambela asaint, ti payé nginza ti tene a sambela ndali ti siokpari so zo asara, nga lo fa so akota zo ti bungbi ti nzapa ayeke sara ye na lege ni ape. Azo so amä lo lani aréagir tongana nyen? Na peko ti kozo messe so lo sara, ambeni zo atene: “Ade e mä mara ti fango ye tongaso ape.” Mbeni wasungo mbaï, asara tënë na ndö ti azo ti eglize Catholique so Zwingli ayeke lani prêtre dä, atene: “Azo so a-arrêté lani ti gue na eglize, ndali ti sarango ye ti buba ti aprêtre nga na asioni sarango ye ti ala, akomanse ti kiri ti ga.”

 Na ngu 1522, akota zo ti bungbi ti nzapa agi lani ti pusu akota zo ti poroso ti gbata ti Zurich ti kanga lege na azo ti sara ambeni ye so ague nde na ye so eglize afa. Ye so asara si, a bi tënë na li ti Zwingli atene, lo ke ye so eglize afa. So lo ye lani ti gue nde ape na aye so lo mä na bê na ni, lo ke kua ti prêtre ni.

 Zwingli ayeke lani prêtre encore ape, me lo ngbâ lakue ti fa tënë, nga lo ngbâ lakue ti gi ti ga na azo ti yeda na bango ndo ti lo. Lo ga mbeni zo so azo ahinga lo mingi ndali ti fango tënë ti lo, na ye so asara si azo ti poroso ti Zurich ane lo mingi. Grâce na influence ti lo na ndö ti azo ti poroso, lo gi ti leke yâ ti abungbi ti nzapa na Zurich. Na tapande, na ngu 1523, lo wa akota zo so abâ tënë ti ndia na Zurich ti ke afango ye so ague nde na ye so Bible afa. Na ngu 1524, lo hunda na ala ti interdire vorongo ayanda. So awafango tënë ti Nzapa ti ndo ni nga na azo so asoutenir desizion ti amagistrat ni, ye so asara si ala wara lege ti kungbi agbalaka, ayanda, a-image nga na astatue. Mbeni mbeti (Zwingli—God’s Armed Prophet) atene: “Nde na aye so aViking anzi na yâ ti ada ti bungbi ti nzapa, ade a bâ lâ oko ape mara ti futingo ye tongaso na yâ ti a-eglize ti Europe.” Na ngu 1525, lo hunda nga na akota zo ti kodro ti mû ada ti eglize ti tene aga ada ti hôpital nga ti mû lege na amoine nga na asœur ti eglize Catholique ti sara mariage. Lo proposé nga ti tene a remplacé messe na mbeni senge matanga so ague oko na ye so a fa lani na yâ ti Bible (1 aCorinthien 11:23-25). Azo ti sungo mbaï afa so aye so Zwingli asara, a sara si akota zo ti nzapa nga na akota zo ti poroso so ayeke na Zurich asara kua maboko na maboko, nga a mû lege ti zia na sese gere ti ambeni changement nga na mbeni fini eglize ti Prostestant. 

 Mbeni kota kua so Zwingli asara lani ayeke ti sara traduction ti Bible. Na yâ ti angu 1520, lo mû li ni na ndö ti groupe ti azo so ahinga ye mingi ti sara kua na ambeti so a sû ândö na Hébreu nga na Grec, Bible ti Septante ti Grec nga na Bible ti Vulgate so ayeke na yanga ti Latin. Kode ti kua ti ala ni ayeke lani simple. Ala yeke diko aversê ni oko na oko na yâ ti angbene mbeti ni so, nga na yâ ti angbene traduction so azo abâ ni na nene ni. Na pekoni, ala yeke pika patara na ndö ti aversê ni, na ala yeke sara na mbeti aye so ala wara na yâ ti arecherche ni. Ala fa nda ti Mbeti ti Nzapa nga ala traduire ni, a sara si a hunzi traduction ti Bible ti Zurich na mbeni volume oko na ngu 1531. 

 Atâa so Zwingli ayeke gi lani ti sara ye na lege ni, me lo hinga ti kanga bê ape nga lo yeke sara ngonzo mingi. Na tapande, na ngu 1525, lo mû mbage na tenengo ngbanga ti bungbi ti a-anabaptiste so ake ye so Zwingli amä na bê na ni so a doit ti batize abébé. Kete na pekoni, na ngoi so da-ngbanga ni alu ndia atene tongana mbeni zo ake ti tene abatize abébé, a yeke dë ngbanga ti kuâ na ndö ti lo, Zwingli ake tënë ni so ape. Lo encouragé nga lani akota zo ti poroso ti sara kua na aturugu ti forcé azo ti yeda na afini fango ye ni. Me, mingi ti ando so tënë ti a-eglize Catholique agbu bê ti ala mingi na Suisse ake tënë ti changement ni. Ye so asara si bira alondo na popo ti ala. Zwingli ague lani legeoko na aturugu ti Zurich na place ti bira ni, kâ la si a fâ lo. Lo yeke lani na ngu 47. 

 Atâa so Huldrych Zwingli asara ye mingi ti changé aye na yâ ti mbaï ti azo, iri ti lo awu mingi ape tongana ti aprotestant Martin Luther nga na Jean Calvin. Zwingli ake afango ye ti eglize Catholique ti Rome na ngangu na mbeni lege so ayeke nde mingi ahon ti so Luther asara lani. A-effort so lo sara asara si ayeke facile na azo ti yeda na abango ndo ti Calvin. A yeke ndali ti raison so la a iri lo ota zo so aga na changement. 

 Aye so Zwingli asara lani aga na aye ti nzoni nga na aye ti sioni. Ndali ti so lo ye ti tene azo amû peko bango ndo ti lo, lo bi terê ti lo kue na yâ ti poroso nga na yâ ti bira. Na sarango tongaso, lo mû peko ti tapande ti Jésus Christ ape, so ake ti mû mbage na aye ti poroso na lo fa na adisciple ti lo ti ndoye awato ti ala, me ti fâ ala ape.—Matthieu 5:43, 44; Jean 6:14, 15.

 Me atâa so kue, Zwingli ayeke mbeni wamandango Bible so ayapu nga lo leke na bê ti lo ti fa na azo ye so lo hinga. Lo ga ti hinga atâ tënë ti Bible nga lo aidé ambeni zo ti sara tongaso.