KOTA MAMA-TENE NI | BIBLE—AYE TI NGANGU WA LA ASI NA LO?
Bible angbâ atâa so akugbe-mbeti ni alingbi fade ti buba
KPALE NI: Azo so asû lani Bible nga na ala so asû peko ni asû ni ândö na ndo ti Papyrus nga na ndo ti poro ti tere ti nyama. * (2 Timothée 4:13). Aye so a sû Bible na ndo ni so alingbi fade ti sara si Bible abuba. Tongana nyen?
Kugbe-mbeti ti papyrus alingbi ti suru, apeut ti changé couleur nga apeut ti woko hio. Richard Parkinson nga na Stephen Quirke, so ahinga ye mingi na ndo ti Égypte, atene: “Mbeni kugbe-mbeti ti papyrus alingbi ti buba nga ti ga fuku ti sese. Na batango rouleau ni, dede ndo alingbi ti sara si afun nga adeku wala akange alingbi ti te ni tongana a zia ni na mbeni ndo ti tene abata ni.” Ti ambeni papyrus, tongana a wara ni a yeke zia ni na ndo so lumière ayeke dä mingi wala so ade mingi, ye so asara si abuba hio.
Aporo ti nyama so a sara mbeti na ndo ni akpengba ahon papyrus, me ala kue alingbi ti buba tongana a bâ lege ni nzoni ape, a zia ni na place so achauffé mingi wala adë mingi wala so lumière ayeke dä mingi. * Akete kete nyama nga kue ayeke gi ti te ni. Ye ti pekoni ayeke so, tongana ti so mbeni buku (Everyday Writing in the Graeco-Roman East) afa, a yeke ngangu ti tene mbeni ngbene mbeti angbâ. Tongana aye ni so asara fade si Bible abuba, andâ atënë ti yâ ni kue ayeke ngbâ fade ape.
TONGANA NYEN LA BIBLE AHON NA YÂ NI: Ndia ti aJuif ahunda lani na gbia oko oko kue ti “sara copie ti tënë ti Ndia so kue na mbeti,” so ti tene akozo mbeti oku ti Bible (Deutéronome 17:18). Na ndo ni, azo so kua ti ala ayeke ti sû peko ti ambeti asara ni mingi si, na ngoi ti akozo Chrétien, alingbi lani ti wara Mbeti ti Nzapa na yâ ti asynagogue kue ti Israël nga même kâ na Macédoine! (Luc 4:16, 17; Kusala 17:11). A sara tongana nyen si ambeni ngbene kugbe-mbeti so angbâ juska laso?
Angbene mbeti, so a hinga ni na iri ti Rouleau ti Mer Morte so a bata ni na yâ ti ata ti sese na mbeni ndo so ndo ahule dä mingi, angbâ teti angu ngbangbo mingi
Philip Comfort, mbeni wandara so ahinga ye mingi na ndo ti Fini Testament, atene: “A hinga lani aJuif tongana azo so ayeke bata lani arouleau ti Mbeti ti Nzapa na yâ ti akete ta wala na yâ ti ata ti sese.” A-Chrétien kue asara nga tongaso na pekoni. Ye so asara si a wara ambeni kozo ngbene kugbe-mbeti ti Bible na yâ ti ambeni ta ti sese, na yâ ti akete chambre so avuko, adû ti tênë nga na ambeni kodoro so ndo achauffé dä ngangu mingi.
YE TI PEKO NI: Gbâ ti ambeni mbage ti angbene mbeti ti Bible, so ambeni aninga ahon ngu 2 000 awe, angbâ juska laso. Mbeni ngbene mbeti so akugbe-mbeti ni ayeke gbani nga aninga mingi tongaso ayeke dä ape.
^ par. 3 Papyrus ayeke mbeni ye so alingbi ti sû mbeti na ndo ni so a sara ni na lege ti mbeni keke ti yâ ti ngu so a iri ni nga gi papyrus.
^ par. 5 Na tapande, a sara lani mbeti ti indépendance ti États-Unis na ndo ti mbeni kugbe-mbeti so a sara ni na poro ti tere ti nyama. Fadeso, nduru na ngu 250 tongaso na pekoni, ambeti ni akomanse ti hon, na a ga même ngangu ti tene a diko ni.
Bâ nga
TOUR TI BA NDO
Mbeni mosoro so a wara ni na yâ ti gbâ ti asaleté
Kete kugbe-mbeti so a wara ni lani so ayeke biani mbeni mbage ti ngbene kugbe-mbeti ti Mbeti ti Nzapa so ngu ni ahon ti atanga ni kue so a sû ândö na yanga ti Grec.
