1, 2. (a) Ambeni kua so aberger ti Israël ayeke sara lani ayeke so wa? (b) Tongana nyen la ababâ na amama ayeke tongana aberger?

NA ISRAËL ti giriri, kua ti aberger ayeke lani ngangu mingi. Ala yeke sara kua na gigi na gbe ti lâ nga na yâ ti adê. Ala yeke bata nga ataba ti ala ndali ti asioni nyama nga na azo ti nzi. Aberger ni ayeke bâ anyama ni lakue nga ala yeke sava ala so tere ti ala ason wala ala so awara kä. Ala yeke bâ mingi ni lege ti akete kete ni ndali ti so ala woko nga ala yeke na ngangu tongana ti akota ni ape.—Gen. 33:13.

² Na yâ ti ambeni ye, ababâ na amama so ayeke aChrétien ayeke sara ye tongana aberger na lege so ala yeke fa na yâ ti sarango ye ti ala asarango ye so anzoni berger ayeke na ni. A mû na ala kua ti batango amolenge ti ala “na lege ti sengo ndo nga na awango ti gbotongo mê so alondo na Jéhovah.” (aÉph. 6:4). A yeke kete kua? Ên-ën. Amolenge ayeke wara akpale ndali ti asabango so azo ti dunia ti Satan ayeke sara nga ndali ti anzara ti bê ti ala (2 Tim. 2:22; 1 Jean 2:16). Tongana mo yeke na amolenge, nyen la mo lingbi ti sara ti mû maboko na ala? Ti hinga amolenge ti mo, ti bata ala, nga ti fa lege na ala ayeke aye ota so alingbi ti mû maboko na mo. Zia e bâ ni oko na oko.

3. Ti “hinga dutingo” ti amolenge ti mo aye ti tene nyen?

³ Mbeni nzoni berger ayeke bâ ataba ti lo oko oko kue nzoni ti bâ wala ala yeke na nzoni seni. Ababâ na amama alingbi ti sara nga tongaso na amolenge ti ala. Bible atene: “A yeke nzoni mo hinga dutingo ti ataba ti mo nzoni.” (aProv. 27:23, FD). Ti sara ni, a lingbi mo hinga sarango ye ti amolenge ti mo, apensé ti ala nga na atënë ti bê ti ala. Mo lingbi ti hinga ni tongana nyen? Mbeni nzoni lege ni ayeke ti sara lisoro na ala lakue.

4. Anzoni ye wa alingbi ti mû maboko na amolenge ti zi bê ti ala na ababâ na amama ti ala? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

⁴ Ambeni babâ na mama abâ so a yeke ngangu mingi ti sara lisoro na amolenge ti ala na ngoi so amolenge ni akomanse ti ga koli wala wali. Amolenge ni aye ti fa atënë ti bê ti ala nga na apensé ti ala na ababâ na amama ni ape. Tongana amolenge ti mo ayeke sara tongaso, nyen la mo lingbi ti sara? Ahon ti forcé molenge ti mo ti wali wala ti koli ti sara yongoro lisoro, gi ti sara lisoro na lo na ngoi so mo na lo ayeke sara ambeni ye (Deut. 6:6, 7). A lingbi mo sara ngangu mingi ti tene mo na ala asara ambeni ye legeoko. Mo na ala alingbi ti gue ti fono, ti sara angia, wala ti sara akua ti yanga-da legeoko. Aye tongaso alingbi ti mû maboko na amolenge ti duti na mbeto ape ti zi bê ti ala na mo.

5. Nyen la mo sara ti tene aduti ngangu pëpe na amolenge ti mo ti sara tënë na mo?

⁵ Ka tongana molenge ti mo angbâ gi ti ke ti sara lisoro na mo? Mo lingbi ti gi ti sara mbeni ye nde. Na tapande, ahon ti hunda molenge ti mo ti wali na ndo ti aye so lo sara na yâ ti lango ni, mo lingbi ti sara tënë na lo na ndo ti aye so mo sara ti mo na yâ ti lango ni. A yeke nzere peut-être na lo ti sara tënë na ndo ti aye so lo sara. Wala ti hinga tënë ti bê ti molenge ti mo na ndo ti mbeni tënë, hunda gi tënë na ndo ti ye ni so sân ti yôro lo na yâ ni. Mo lingbi ti hunda lo na ndo ti sarango ye ti akamarade ti lo na ndo ti tënë ni. Na pekoni, mo lingbi ti hunda lo ti tene lo fa wango so lo lingbi ti mû na akamarade ti lo ni.

6. Ti duti nduru ti mä amolenge ti mo aye ti tene nyen? Ti tene a yeke ngangu na amolenge ti mo ape ti ga nduru na mo aye ti tene nyen?

⁶ Ti tene amolenge ti mo afa atënë ti bê ti ala na mo, a lingbi ala bâ so mo yeke nduru ti mä ala nga a yeke ngangu ape ti tene ala ga nduru na mo. Tongana amolenge abâ so ababâ na amama ti ala ayeke na kua mingi na ala yeke na ngoi ti sara lisoro na ala ape, peut-être ala yeke bata akpale ti ala gi ndali ti ala wani. Nyen la mo lingbi ti sara ti tene amolenge ti mo aga nduru na mo? A lingbi mo sara ambeni ye mingi ahon ti tene gi na ala so, “mo lingbi ti sara tënë na mbi na ngoi kue.” A yeke nzoni amolenge ti mo ahinga so mo bâ akpale ti ala tongana senge ye ape wala mo yeke suku na ala ape tongana ala fa akpale ti ala na mo. Ababâ na amama mingi asara ni nzoni mingi. Kayla, so ayeke na ngu bale-oko na gumbaya, atene: “Mbi lingbi ti sara tënë na papa ti mbi na ndo ti aye kue. Lo yeke fâ tënë na yanga ti mbi ape, nga lo yeke fâ ngbanga na ndo ti mbi ape; lo yeke dengi mê lo mä gi mbi. Na pekoni, lo yeke mû na mbi anzoni wango lakue.”

7. (a) Tongana nyen la babâ wala mama alingbi ti sara ye ahon ndo ni ape na ngoi so lo yeke sara lisoro na molenge ti lo na ndo ti bango mbeni zo ti sara mariage na lo? (b) Tongana nyen la ababâ na amama alingbi ti son bê ti amolenge ti ala sân ti tene ala hinga?

⁷ Même na ngoi so mo yeke sara lisoro na amolenge ti mo na ndo ti atënë so ayeke ngangu mingi, na tapande bango mbeni zo ti sara mariage na lo, sara hange si mo luti mingi pëpe gi na ndo ti akpale so alingbi ti si ahon ti fa na ala nzoni lege ti hon ndo ti akpale so ala lingbi ti wara. Zia e mû mbeni tapande: Bâ so mo gue na place ti tengo kobe na mo bâ so na lê ti kete tableau so a fa iri ti akobe so a yeke kä, a sara tënë gi na ndo ti aye ti sioni so zo alingbi ti wara tongana lo te kobe ni. Mo yeke zia peut-être ndo ni so ti gue ti gi mbeni place ti tengo kobe nde. Legeoko nga, tongana amolenge ti mo aga na mbage ti mo ti tene mo mû na ala wango si mo yeke fa na ala gi sioni ye so  ala lingbi ti wara na peko ti ye so ala ye ti sara, ala yeke hon yongoro na mo. (Diko aColossien 3:21.) Ahon ti sara tongaso, gi ti sara ye ahon ndo ni ape. Emily, mbeni ita-wali so ayeke maseka, atene: “Na ngoi so babâ na mama ti mbi ayeke sara tënë na mbi na ndo ti bango mbeni zo ti sara mariage na lo, ala tene pëpe so ayeke sioni. Ala fa ngia so zo alingbi ti wara tongana lo yeke bâ mbeni zo ti sara mariage na lo. Ye so asara si mbi sara mbeto ti sara tënë na ala na ndo ni ape. Mbi ye ti tene ala hinga tënë na ndo ti songo kue so mbi yeke sara na azo ahon ti honde ni na ala.”

8, 9. (a) Tongana babâ wala mama amä amolenge ti lo sân ti fâ tënë na yanga ti ala, nzoni ti nyen la lo yeke wara dä? (b) Ye ti nzoni wa la mo wara na peko ti so mo dengi mê mo mä amolenge ti mo?

⁸ Ti gue oko na tënë so Kayla atene, mo lingbi ti fa so a yeke ngangu pëpe ti tene amolenge ti mo aga nduru na mo tongana mo kanga bê ti mo ti dengi mê ti mä ala. (Diko Jacques 1:19.) Katia, mbeni mama so gi lo oko lo yeke bata molenge ti lo ti wali, atene: “Ândö, mbi kanga bê na molenge ti mbi ape. Mbi zia lege na lo ape ti hunzi ye so lo ye ti tene. Mbi yeke lani na ngoi ti mä lo ape nga mbi ye ti tene lo zia mbi kpô. Me so fadeso mbi changé sarango ye ti mbi, molenge ti mbi achangé ti lo nga. Mbi na lo e yeke mä tere nzoni mingi.”

⁹ Mara ti ye so asi nga na Ronald na molenge ti lo ti wali so ayeke na ngu 16. Ronald atene: “Na ngoi so molenge ti mbi ti wali atene na mbi so lo tï mbeni molenge-koli na ekole, gi so mbi mä gi kpâ tongaso ngonzo ahon ndo ti mbi. Me na ngoi so mbi gbu li ti mbi na ndo ti Jéhovah so akanga bê na awakua ti lo nga so asara ye na ala alingbi na dutingo ti ala, mbi bâ so ayeke nzoni mbi zia lege na molenge ti mbi ti fa atënë ti bê ti lo kozo ti tene mbi mû na lo wango. Mbi yeke lani na ngia mingi ti sara tongaso. A yeke kozo ti tene mbi hinga atënë ti bê ti molenge ti mbi la. Na ngoi so lo hunzi ti sara tënë, mbi bâ so a yeke ngangu ape na mbi ti sara tënë na lo yeke. Bê ti mbi adö ti bâ so lo yeda na wango ti mbi. Lo fa so lo ye biani ti changé sarango ye ti lo.” Tongana mo yeke sara lisoro na amolenge ti mo lakue, mo yeke wara lege ti hinga apensé ti ala nga na atënë ti bê ti ala. Ye so ayeke mû lege na mo ti mû maboko na ala mingi na yâ ti adesizion so ala mû. *

10, 11. Tongana nyen la mo lingbi ti mû maboko na amolenge ti mo ti tene ala hon yongoro na tâ tënë ape?

¹⁰ Mbeni nzoni berger ahinga so mbeni taba ti lo alingbi ti hon yongoro na kundu ni. Peut-être a lingbi ti duti apendere pere la  agboto lo yeke yeke ti hon yongoro na tanga ti amba ti lo. Legeoko nga, mbeni molenge alingbi yeke yeke ti tï na yâ ti ambeni ye so alingbi ti sara lo sioni na lege ti yingo tongana lo sara kamarade na azo so ayeke nzoni pëpe, wala tongana lo yeke sara asioni ngia (aProv. 13:20). Nyen la mo lingbi ti sara ti tene mara ti ye tongaso asi na molenge ti mo ape?

¹¹ Tongana mo yeke fa ye na amolenge ti mo, mû maboko na ala hio tongana mo bâ so mbeni ye ayeke dä so a lingbi ala sara ni. Mû nga maboko na ala ti sara kua nzoni na apendere sarango ye ti aChrétien so ala yeke na ni (2 Pi. 1:5-8). Nzoni ngoi ti sara ni ayeke na ngoi ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa. Na ndo ti tënë so, Kusala ti Royaume ti octobre, ngu 2008, atene: “A wa amokonzi ti sewa ti sara kusala ti ala na gbele Jéhovah tongaso si mbeni nzoni kapa ti mandango Mbeti ti Nzapa na sewa aduti dä.” Mo yeke sara kua nzoni na ngoi ni so ti fa lege na amolenge ti mo? Hinga so amolenge ti mo abâ na nene ni mingi ngangu so mo yeke sara ti bâ lege ti ala na lege ti yingo.—Mat. 5:3; aPhil. 1:10.

12. (a) Tongana nyen la vorongo Nzapa na yâ ti sewa lakue amû maboko na amaseka? (Bâ nga encadré “ Ala ye vorongo Nzapa na yâ ti sewa mingi.”) (b) Tongana nyen la vorongo Nzapa na yâ ti sewa amû maboko na mo wani?

¹² Bâ tënë so Carissa, so ayeke na ngu 19, atene ti fa aye ti nzoni so lo na sewa ti lo awara na lege ti kapa ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa. Lo tene: “A nzere na mbi mingi ti tene e duti ndo oko ti sara lisoro. Sarango tongaso asara si songo ti e akpengba nga a yeke anzoni ngoi so e yeke girisa ni ape. Babâ ti mbi amû li ni lakue na yâ ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa. A nzere na mbi ti bâ so vorongo Nzapa na yâ ti sewa ayeke kota ye mingi na lê ti lo a sara si mbi nga kue mbi bâ ni tongaso. A pusu mbi ti kiri ti ne lo mingi tongana babâ ti mbi nga tongana zo so amû li ni ti fa na mbi ye na ndo ti Nzapa.” Brittney, mbeni ita-wali so ade maseka, atene: “Vorongo Nzapa na yâ ti sewa asara si mbi ga nduru mingi na babâ na mama ti mbi. A sara si mbi bâ so ala ye ti mä akpale ti mbi nga mbi bâ biani so ala bi bê ti ala na mbi. A mû maboko na e ti tene songo ti e na yâ ti sewa akpengba nga e duti beoko.” Kozo ye so mo lingbi ti sara ti duti mbeni nzoni berger ayeke ti mû kobe ti yingo na amolenge ti mo na lege ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa. *

13. Nyen la alingbi ti pusu mbeni molenge ti sara na Jéhovah?

¹³ Mbeni nzoni berger ayeke sara kua na saworo ti fa lege na ataba ti lo nga ti bata ala. Mbeni ye so a lingbi lo sara ayeke ti gue na ataba ti lo na yâ ti “benyama ti nzoni”. (Ézéch. 34:13, 14). Tongana mo yeke babâ wala mama, mo nga kue mo yeke na mara kua so. Mo ye ti fa na amolenge ti mo ti voro Jéhovah. Mo ye ti tene amolenge ti mo aduti na mara bango ndo ti mbeni wasungo psaume so atene: “Mbi ye ti sara ye so bê ti Mo aye, O Nzapa ti mbi, Ndia ti Mo ayeke na yâ bê ti mbi.” (Ps. 40:9). Tongana amolenge ti mo ayeke na mara ti bango ndo so, ala yeke mû fini ti ala na Jéhovah na ala yeke wara batême. Ti mû desizion so, a lingbi ala kpengba na lege ti yingo nga a lingbi ala yeda na bê ti ala ti voro Jéhovah.

14, 15. (a) Nyen la a lingbi ababâ na amama asara? (b) Nyen la alingbi ti sara si mbeni molenge aduti na kite na ndo ti tâ tënë?

¹⁴ Me, ka tongana mo bâ so amolenge ti mo ague na li ni na lege ti yingo ape, peut-être ala yeke na kite même na ndo ti aye so ala mä na bê na ni? Sara kue ti zia na yâ ti bê ti ala ndoye ti Jéhovah nga fa na ala ti kiri singila na lo ndali ti aye kue so lo sara (Apoc. 4:11). Tongana ala ndoye Jéhovah nga ala kiri singila na lo ndali ti aye kue so lo sara, ala yeke mû desizion ala wani ti sara na lo.

¹⁵ Ka tongana atâa angangu kue so mo sara, amolenge ti mo angbâ ti duti na kite na ndo ti tâ tënë? Tongana nyen la mo lingbi ti fa lege na ala, nga ti mû maboko na ala ti bâ so ti sara na Jéhovah ayeke biani nzoni ye so ala lingbi ti sara na yâ ti gigi ti ala, nga so a yeke sara si ala wara ngia so ayeke ninga? Gi ti hinga aye so  asara si ala yeke na kite. Na tapande, molenge ti mo ti koli ake kengo ti yeda na aye so Bible afa, wala lo yeke gi na mbeto ti fa ni na amba ti lo? Molenge ti mo ti wali ayeke na kite so andia ti Nzapa ayeke nzoni mingi, wala lo bâ gi so lo yeke gi lo oko wala amba ti lo aye lo ape?

16, 17. Na alege wa la ababâ na amama alingbi ti mû maboko na amolenge ti ala ti mû desizion ala wani ti voro Jéhovah?

¹⁶ Atâa raison ni ayeke so wa, mo lingbi ti mû maboko na molenge ti mo ti zi na yâ ti bê ti lo ye so asara si lo yeke na kite. Mo lingbi ti sara ni tongana nyen? Mbeni ye so ababâ na amama asara ti hinga aye so ayeke na bê ti amolenge ti ala, na so ala bâ so atambela nzoni, ayeke ti hunda ala na ahundango ndo so: “Mo bâ ti mo dutingo Chrétien tongana nyen? Ti mo, aye ti nzoni wa la mo lingbi ti wara tongana mo yeke Chrétien? So mo yeke Chrétien so aye wa la amanke mo? Aye so amanke mo ayeke mingi ahon gbâ ti aye ti nzoni so mo yeke wara laso nga na aye ti nzoni so mo yeke wara ande na yâ ti angoi so ayeke ga? Ngbanga ti nyen mo tene tongaso?” A lingbi mo hunda atënë so na fason so mo yeke sara na tënë, mo sara ni na nzoni bê na mbeni lege so anzere na lo. Sara ni pëpe na mbeni lege so afa so mo yeke fâ ngbanga fango na ndo ti ala. Na ngoi ti lisoro ni mo lingbi ti sara kua na Marc 10:29, 30. Mo lingbi peut-être ti hunda na ala ti sû na lê ti mbeni mbeti aye ti nzoni so ala wara teti so ala yeke Chrétien nga na aye so amanke ala. Ye so alingbi ti mû maboko na mo ti hinga akpale ti amolenge ni nga ti gi ti leke ni. Tongana a yeke kota ye ti tene e manda buku Bible afa nyen nga na buku “Ndoye ti Nzapa” na azo so aye ti manda Bible, a yeke nga kota ye mingi ti tene e manda ni na amolenge ti e. Mo yeke sara ni?

¹⁷ A si na mbeni ngoi amolenge ti mo wani la ayeke mû desizion ti voro Jéhovah wala pëpe. A lingbi mo pensé ape so ala yeke yeda ti voro Jéhovah gi ngbanga ti so mo kue mo yeke voro lo. A yeke na ala wani ti mû desizion ti voro Jéhovah (aProv. 3:1, 2). Tongana mo bâ so a yeke ngangu na molenge ti mo ti sara ni, a yeke nzoni mo gi ti hinga araison ni. Mû maboko na lo ti gbu li ti lo na ndo ti ahundango ndo so: “Nyen la amû lege na mbi ti tene so Nzapa ayeke dä? Nyen la asara si mbi hinga na bê ti mbi kue so Jéhovah abâ mbi biani na nene ni? Ngbanga ti nyen la mbi yeda so andia ti Jéhovah ayeke biani ndali ti nzoni ti mbi?” Ababâ na amama, ala fa so ala yeke anzoni berger na lege so ala kanga bê ti ala ti fa ye na amolenge ti ala. Ala mû maboko na ala ti tene ala bâ so ti sara na Jéhovah ayeke nzoni ye so ala lingbi ti sara na yâ ti gigi ti ala. *—aRom. 12:2.

18. Tongana nyen la ababâ na amama alingbi ti sara ye tongana Jéhovah, Kota Berger?

¹⁸ Atâ Chrétien kue aye ti sara ye tongana ti Jéhovah, Kota Berger (aÉph. 5:1; 1 Pi. 2:25). A lingbi ababâ na amama ahinga dutingo ti amolenge ti ala so a haka ala na ataba. A lingbi ala sara kue ti fa lege na amolenge ti ala tongaso si ala wara aye ti nzoni so Jéhovah amû zendo ni na ala. Tongaso, ala sara kue ti fa lege na amolenge ti ala na fango na ala lakue ti ndoye Jéhovah.