Teti angu mingi, a fa na yâ ti ambeti ti e so Gog ti Magog ayeke iri so a mû na Satan Zabolo na peko ti so a bi lo na sese. A tene tongaso ndali ti so mbeti ti Apocalypse afa so Satan Zabolo la ayeke mû li ni na yâ ti bira so azo ti dunia kue ayeke sara na awakua ti Nzapa (Apoc. 12:1-17). Tongaso, e pensé lani so Gog adoit ti duti mbeni iri ti Satan.

Ye oko, fango nda ti ye so asara si ambeni hundango ndo abâ gigi. Ngbanga ti nyen? Gbu li ti mo na ndo ti tënë so: Na ngoi so Jéhovah ayeke sara tënë ti futingo Gog, lo tene: “Fade Mbi mû mo na andeke ti mara nde nde so ate anyama na anyama ti ngonda ti te.” (Ézéch. 39:4). Na pekoni, Jéhovah atene nga atene: “Na lâ ni kâ, fade Mbi mû na Gog ndo ti lu akuâ na sese ti Israël, . . . fade ala lu Gog na azo mingi mingi ti lo kâ.” (Ézéch. 39:11). Me tongana nyen la “andeke so ate anyama na anyama ti ngonda” alingbi ti te mbeni zo so ayeke yingo? Tongana nyen la a lingbi ti mû na Satan “ndo ti lu akuâ” na sese? Bible afa polele so a yeke kanga Satan teti ngu 1000, me a tene pëpe so a yeke te lo wala a yeke lu lo.—Apoc. 20:1, 2.

Bible atene so na hunzingo ti ngu 1000, a yeke zi Satan na yâ ti kota dû so alï mingi nga “lo yeke sigigi ti gue ti handa amara so ayeke na andangoro osio ti sese, Gog na Magog, ti bungbi ala oko ti sara bira.” (Apoc. 20:8). Me tongana nyen la Satan alingbi ti handa Gog tongana lo la lo yeke Gog ni? Tongaso, na yâ ti mbeti ti Ézéchiel wala ti Apocalypse “Gog” aye pëpe ti sara tënë ti Satan.

Tongaso, ka zo wa la ayeke Gog ti Magog ni? Ti kiri tënë na hundango ndo so, a lingbi e gi na yâ ti Bible ti hinga zo so ayeke sara bira na awakua ti Nzapa. Bible asara pëpe tënë gi na ndo ti bira so ‘Gog ti Magog’ ayeke sara, me a sara nga tënë ti bira so “gbia ti banga” ayeke sara nga na bira so “agbia ti sese” ayeke sara (Ézéch. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Apoc. 17:14; 19:19). So aye ti sara tënë ti abira nde nde? Ên-ën. Kite ayeke pëpe so Bible asara kua na airi nde nde ti sara tënë ti bira so. Ngbanga ti nyen e tene tongaso? Ngbanga ti so Bible atene na e so amara kue ti sese ayeke mû mbage na yâ ti ndangba bira so, so ayeke sara ande si bira ti Harmaguédon akomanse.—Apoc. 16:14, 16.

 Tongana e haka aversê so kue so asara tënë ti ndangba bira so a yeke sara na awakua ti Nzapa, a yeke polele so iri Gog ti Magog aye ti sara tënë ti Satan pëpe, me aye ti sara tënë ti mbeni bungbi ti amara so amä tere. A yeke “gbia ti banga” la ayeke mû li ni ande na ndo ti bungbi ni? E hinga ni polele pëpe. Me fango nda ti ye so aye ti gue oko na tënë so Jéhovah atene na ndo ti Gog, lo tene: “Fade mo londo na ndo ti mo so ayo mingi na mbage ti nord ti ga, mo, na azo nde nde so ayeke na mo mingi, ala kue atambela na ndo ambarata, azo mingi mingi, aturugu ti ngangu.”—Ézéch. 38:6, 15.

Legeoko nga, prophète Daniel, so ayeke lani na ngoi ti Ézéchiel, atene na ndo ti gbia ti banga, a tene: “Me fade mbeni tënë so alondo na mbage ti tö na alondo na mbage ti banga agi lo; na lege ti ngonzo ti wâ, fade lo gue ti futi na ti fâ azo mingi. Fade lo yä tente ti lo ti gbia na popo ti kota ngu ti ingo use, nduru na pendere Hoto ti nzoni-kue; me fade nda ti lo asi, na zo oko asara na lo pepe.” (Dan. 11:44, 45). Tënë so ague oko na ye so mbeti ti Ézéchiel atene na ndo ti aye so Gog ayeke sara ande.—Ézéch. 38:8-12, 16.

Nyen la ayeke si na peko ti ndangba bira so? Daniel atene na e, a tene: “Na lâ ni kâ, fade Michel [Jésus Christ] alondo [na Harmaguédon], kota mokonzi so aluti [ngbene ye na ngu 1914] ti bata amolenge ti azo ti mo; na fade lâ ti ye ti vundu [wala kota ye ti vundu] aga, mbeni lâ ayeke tongaso giriri pëpe, a komanse kozoni si amara ayeke, même juska lâ ni kâ; na lâ ni kâ, fade a zi azo ti mo, ala oko oko kue so awara iri ti ala na mbeti ni.” (Dan. 12:1). Mbeti ti Apocalypse 19:11-21 afa nga so ayeke ye so Jésus so ayeke sara kua na iri ti Nzapa ayeke sara ande la.

Ka zo wa la ayeke “Gog na Magog” so a sara tënë ti lo na Apocalypse 20:8? Na ngoi ti ndangba tara ti Satan na hunzingo ti ngu 1000, azo so ayeke sara kpengba-li na Jéhovah ayeke fa so ala yeke azo ti fango zo tongana ‘Gog ti Magog’, so ayeke amara so ayeke sara ande bira na awakua ti Nzapa ngoi kete kozoni na Harmaguédon. A yeke gi oko ye la ayeke si ande na amara nga na ‘Gog ti Magog’: a yeke futi ala biani biani (Apoc. 19:20, 21; 20:9). Tongaso, a yeke na lege ni ti tene a iri azo ti kpengba li kue so ayeke duti ande na ngoi ti hunzingo ti ngu 1000, “Gog na Magog”.

E so e yeke anzoni wamandango Bible, e yeke ku kungo ti hinga zo so ayeke ga ande “gbia ti banga” ni. Me atâa zo wa la ayeke mû li ni ande na ndo ti azo so ayeke sara bira na awakua ti Nzapa, e hinga aye use: (1) A yeke sö benda na ndo ti Gog ti Magog’ na aturugu ti lo nga a yeke futi ala; (2) Jésus Christ so ayeke Gbia ti e ayeke sö awakua ti Nzapa na lo yeke gue na ala na yâ ti mbeni fini dunia so na yâ ni ala yeke duti nzoni nga na siriri.—Apoc. 7:14-17.