1, 2. (a) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene aChrétien aduti be-ta-zo na Nzapa? Tongana nyen la dutingo be-ta-zo a yeke sara si ala duti nde? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.) (b) Aye wa la azo aye ni mingi? Akpale ti pekoni ayeke so wa?

ATÂA a yeke na ngoi ti bira wala pëpe, a hinga atâ Chrétien na lege so ala yeke lakue be-ta-zo nga ala duti nde na aye ti dunia so. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so azo kue so amû tere ti ala na Jéhovah amû yanga ti ye lo, ti duti be-ta-zo na lo nga ti mä yanga ti lo (1 Jean 5:3). E ye ti sara ye alingbi na andia ti Jéhovah so ayeke mbilimbili na ndo kue so e yeke dä, atâa mara ti e ayeke nyen. Tongana e duti be-ta-zo na Jéhovah nga na Royaume ti lo, mbeni ye ti hongo ni ayeke dä pëpe (Mat. 6:33). Ti duti be-ta-zo tongaso, a hunda ti tene aChrétien aduti nde na atënë ti bira nga na ti kangbi so ayeke na yâ ti dunia so.—És. 2:4; diko Jean 17:11, 15, 16.

² Azo so tënë ti mabe ti e na ala ayeke oko pëpe aye mingi kodoro ti ala, mara ti ala, ngobo ti ala wala même azo ti kodoro ti ala so ayeke sara angia ti wanguru. Akpale ti pekoni ayeke so azo ayeke sara mandako, ala yeke ke tere nga ala yeke fâ tere mingi na popo ti ala. Lege so azo aleke na akpale so, atâa a ga na anzoni ye wala na  akpale, alingbi ti sara ngangu na ndo ti e wala sewa ti e, ndali ti so e yeke na yâ ti dunia so. Teti so Nzapa aleke zo na lo mû na zo ngangu ti hinga aye so ayeke na lege ni, adesizion so agouvernement ayeke mû alingbi ti sara si e sara ngonzo (Gen. 1:27; Deut. 32:4). E yeke sara ye tongana nyen na angoi tongaso? A yeke ngangu pëpe ti tene e mû mbage na aye ti dunia so nga ti sara kangbi na popo ti azo.

3, 4. (a) Ngbanga ti nyen la aChrétien aduti nde na atënë ti kangbi so ayeke na yâ ti dunia so?(b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

³ Azo mingi ayeke sara abira ndali ti so azo ti gouvernement la atene na ala so ayeke ye so a lingbi anzoni molenge ti kodoro asara ni. Atâ Chrétien ayeke sara ti ala tongaso pëpe. E yeke mû mbage ti e pëpe na yâ ti aye ti poroso nga e yeke sara bira pëpe (Mat. 26:52). E yeke zia pëpe si azo apusu e ti bâ so mbeni kodoro na yâ ti dunia ti Satan ayeke nzoni ahon mbeni (2 aCor. 2:11). So e yeke ti dunia so pëpe, e yeke sara kue ti mû mbage pëpe na yâ ti atënë ti kangbi so ayeke na yâ ti dunia so.—Diko Jean 15:18, 19.

⁴ Me, ndali ti so e yeke na siokpari na tere ti e, peut-être ambeni ita na popo ti e angbâ ti sara ngangu ti zia lege ti asioni bango ndo so ala yeke na ni na ndo ti azo so ayeke nde na ala (Jér. 17:9; aÉph. 4:22-24). Tongaso, na yâ ti article so e yeke bâ ambeni ye so alingbi ti mû maboko na e ti hon ndo ti abango ndo tongaso. E yeke bâ nga tongana nyen la e lingbi ti duti be-ta-zo na Royaume ti Nzapa na lege so e sara kue ti pensé tongana Jéhovah nga na Jésus.

5, 6. Bango ndo ti Jésus na ndo ti mara ti azo nde nde ayeke lani tongana nyen? Ngbanga ti nyen?

⁵ Tongana mo bâ so a yeke ngangu na mo ti hinga ye so a lingbi mo sara tongana mbeni kpale asi, hunda tere ti mo: ‘Tongana Jésus la ayeke fade na place ti mbi lo yeke sara nyen?’ Jésus ayeke lani na popo ti azo so alondo na ando tongana Judée, Galilée, Samarie nga na ambeni kodoro nde. So azo so alondo na akodoro nde nde, Bible afa so kangbi ayeke lani na popo ti ala (Jean 4:9). A-Farizien na aSadducéen nga kue amä tere lani ape (Kus. 23:6-9), azo ake azo ti rongo nginza ti lapo (Mat. 9:11) nga azo so amanda ye na ndo ti Ndia abâ so ala yeke nzoni ahon ala so amanda ni ape (Jean 7:49). Na ngoi ti akozo Chrétien, aJuif ayeke na gbe ti komandema ti aRomain me ala ye tene ti aRomain lani kete ape. Atâa so Jésus afa lani tâ tënë nga lo hinga so salut alondo na aJuif, lâ oko lo tene na adisciple ti lo ape so ala yeke nzoni ahon tanga ti azo (Jean 4:22). Ahon ti sara tongaso, lo wa ala ti ye azo kue nga ti bâ ala tongana amba ti ala.—Luc 10:27.

⁶ Ngbanga ti nyen Jésus ayeda lani pëpe na sioni bango ndo so aJuif ayeke na ni lani na ndo ti azo? Ngbanga ti so na lê ti lo nga na Babâ ti lo mbeni mara ayeke nzoni ahon mbeni ape. Na ngoi so Jéhovah acréé kozo koli na kozo wali na lege ti Jésus, lo ye lani ti tene ala dü ala mû lê ti sese kue (Gen. 1:27, 28). Nzapa aleke azo na mbeni lege so ala lingbi ti dü mara ti azo nde nde. Jéhovah na Jésus apensé pëpe so mbeni mara, wala mbeni kodoro wala mbeni yanga ti kodoro la ayeke nzoni ahon atanga ni (Kus. 10:34, 35; Apoc. 7:9, 13, 14). A lingbi e mû pendere tapande ti ala so.—Mat. 5:43-48.

7, 8. (a) A-Chrétien ayeke na mbage ti zo wa? Ngbanga ti nyen? (b) Tongana andu tënë ti lekengo akpale ti azo, nyen la a lingbi aChrétien ahinga?

⁷ Ngbanga ti nyen e mû mbage ti komandema ti azo pëpe? Ngbanga ti so e yeke na mbage ti Jéhovah. Lo la lo yeke Gbia ti e. Na yâ ti yaka ti Éden, Satan atene so Jéhovah ahinga ti komande azo ape. Satan aye lani ti tene azo apensé so fason so lo yeke sara na ye ayeke  nzoni ahon ti Nzapa. Jéhovah azia lege na e ti soro zo so e ye ti mû peko ti lo. Zo wa la mo yeke mû peko ti lo? Mo yeke mä yanga ti Jéhovah ndali ti so mo pensé so fason so lo yeke sara na ye ayeke nzoni ahon ti mo? Mo hinga biani so gi Royaume ti lo oko la alingbi ti leke akpale ti e? Wala mo pensé so zo oko oko alingbi ti komande tere ti lo?—Gen. 3:4, 5.

⁸ Akiringo tënë ti mo na ahundango ndo so ayeke fa tongana nyen la mo yeke kiri tënë tongana a hunda bango ndo ti mo na ndo ambeni tënë so bango ndo ti azo ayeke nde nde na ndo ni. Azo ti poroso, azo so ayeke na yâ ti akama poroso nga azo so ayeke na yâ ti ambeni bungbi asara ngangu ti leke atënë so aga na kangbi na popo ti azo. Peut-être nzoni bibe la apusu ala ti sara ni ndali ti so ala ye ti mû maboko na azo. Me, aChrétien ahinga so gi Royaume ti Nzapa oko la alingbi ti leke akpale ti azo nga ti zi asarango ye ti kirikiri. A lingbi e zia ye kue na maboko ti Jéhovah. Tongana fade Chrétien oko oko asara ye so lo pensé ayeke nzoni na lê ti lo, andâ yâ ti congrégation akangbi awe ape?

9. Kpale wa la ayeke lani na popo ti aita ti Corinthe na ngoi ti akozo Chrétien? Nyen la bazengele Paul ahunda na ala ti sara ti leke na kpale ni?

⁹ Bâ tongana nyen la ambeni ita ti ngoi ti akozo Chrétien asara ye na ngoi so mbeni tënë alondo na yâ ti congrégation na aga na kangbi na popo ti ala. Ambeni ita ti Corinthe atene: “‘Mbi yeke zo ti Paul’, mbeni atene: ‘Mbi, mbi yeke zo ti Apollos’, mbeni atene: ‘Mbi, mbi yeke zo ti Céphas’, si mbeni atene: ‘Mbi, mbi yeke zo ti Christ.’” Atâa nyen la ayeke na gunda ti tënë ni, bê ti bazengele Paul ason ndali ti aye so asi na pekoni. A yeke lani mo bâ mo tene “yâ ti Christ ayeke kangbi la.” Nyen la a sara lani ti leke na tënë so? Paul awa aChrétien ni, lo tene: “Aita, mbi wa ala na iri ti Seigneur ti e Jésus Christ ti tene tënë ti ala kue amä tere, si kangbi aduti na popo ti ala pëpe, me si ala duti biani beoko na yâ ti bibe oko nga na bango ndo oko.” Laso nga kue, a lingbi tënë ti kangbi aduti na popo ti aita na yâ ti congrégation ape.—1 aCor. 1:10-13; diko aRomain 16:17, 18.

10. Tapande wa la bazengele Paul amû ti fa so a lingbi aChrétien aduti nde na aye so ayeke ga na kangbi na yâ ti dunia so?

¹⁰ Paul awa aChrétien so a soro ala ti gue na yayu ti zia li ti ala gi na ndo ti futa ti ala me pëpe na ndo ti aye ti sese (aPhil. 3:17-20). * A lingbi ala sara kua lani tongana alembe na iri ti Christ. Alembe ayeke yôro ka yanga ti ala pëpe na yâ ti atënë ti kodoro so a tokua ala dä. Ala yeke sara gi kua so a tokua ala ti sara ni (2 aCor. 5:20). A-Chrétien so ayeke na beku ti wara fini na ndo ti sese nga kue ayeke azo ti Royaume ti Nzapa. Tongaso, a yeke na lege ni pëpe ti tene ala mû mbage na aye so ayeke ga na kangbi na yâ ti dunia so.

11, 12. (a) Nyen la alingbi ti sara si a yeke ngangu na aChrétien ti ngbâ ti duti be-ta-zo na Royaume ti Nzapa? (b) Kpale wa la mbeni ita awara ni? Lo hon ndo ni tongana nyen?

¹¹ Na yâ ti akodoro mingi, azo aye ka ti duti nduru mingi na azo so mbaï ti kodoro ti ala, ngobo ti ala nga na yanga ti kodoro ti ala na ala ayeke oko. Ala yeke sara ka baba ti ndo so ala londo dä. Na yâ ti aye tongaso, a lingbi aChrétien asara kua nzoni na yingo-ti-hinga ti ala ti sara ye na lege ni tongana ambeni tënë ti kangbi alondo. Ala lingbi ti sara ni tongana nyen?

¹² Zia e mû tapande ti Mirjeta * so a dü lo na kodoro so a iri ni ândö Yougoslavie. Na yâ ti kodoro so lo kono dä, azo aye tënë ti azo ti Serbie  ape. Na ngoi so a fa ye na lo na ndo ti Jéhovah, lo bâ so Jéhovah asara kangbi na popo ti azo ape me Satan la ayeke pusu amara ti ke tere na popo ti ala. Tongaso, lo sara ngangu ti changé bango ndo so lo yeke na ni. Ye oko, na ngoi so bira alondo na popo ti amara na yâ ti kodoro so lo yeke dä, lo kiri lo komanse ti wara sioni bango ndo na ndo ti azo ti Serbie. Lo ye même ti fa tënë na ala lani ape. Lo hinga so ye so lo yeke sara so ayeke na lege ni ape, tongaso lo hunda na Jéhovah ti mû maboko na lo ti zia lege ti sioni bibe so. Lo hunda nga na Jéhovah ti mû maboko na lo ti sara kua ti pionnier. Lo tene: “Mbi bâ so ti zia li ti mbi gi na ndo ti fango tënë amû maboko na mbi mingi. Na fango tënë, mbi tara ti duti na apendere sarango ye tongana ti Jéhovah, a sara si mbi bâ so asioni bibe ti mbi ayeke hon yeke yeke.”

13. (a) Nyen la asi lani na Zoila? Lo sara ye lani tongana nyen? (b) Ye so asi na Zoila so afa na e nyen?

¹³ Bâ nga tapande ti ita-wali Zoila. Lo yeke zo ti kodoro ti Mexique na lo yeke sara bungbi fadeso na yâ ti mbeni congrégation na Europe. Na yâ ti congrégation ni, lo bâ so ambeni ita so alondo na ambeni kodoro so ayeke na bê ti Amerika ayeke he kodoro so lo londo dä. Ala yeke kasa asarango ye ti azo ti kodoro ni nga na abia ti kodoro ni. Tongana a yeke fade mo, mo yeke sara nyen? Ti tâ tënë ni, atënë so aita ni atene na lo so asara lo nzoni ape. Me nzoni ye so lo sara ayeke so, lo hunda na Jéhovah ti mû maboko na lo ti zi asioni bibe kue so lo maï na yâ ti bê ti lo. A yeke tâ tënë so ambeni ita na popo ti e angbâ ti sara ngangu ti hon ndo ti mara ti akpale tongaso. E ye lâ oko ape ti tene mbeni tënë wala ti sara mbeni ye so alingbi ti sara si ambeni zo abâ so ala la ayeke nzoni ahon amba ti ala. E ye pëpe ti ga na kangbi na popo ti aita ti e—wala na popo ti ambeni zo nde.—aRom. 14:19; 2 aCor. 6:3.

14. Nyen la alingbi ti mû maboko na mo ti duti na bango ndo ti Jéhovah na ndo ti azo?

¹⁴ Sarango ye ti azo ti ndo so mo kono dä apusu mo ti ye kodoro ti mo mingi wala ti bâ so ambeni mara ayeke nzoni ahon ambeni? Mo ngbâ ti duti na mara ti abango ndo tongaso? A lingbi aChrétien azia pëpe si tënë ti mara apusu ala ti duti na sioni bango ndo na ndo ti amba ti ala. Me, ka tongana mo bâ so mo yeke na nzoni bango ndo pëpe na ndo ti azo ti ambeni kodoro nde, wala sarango ye ti ala, yanga ti kodoro ti ala nga na mara ti ala? Tongaso, a yeke nzoni mo gbu li ti mo ti hinga bango ndo ti Jéhovah na ndo ti tënë ti mara nga na tënë ti kengo zo senge senge. Sara arecherche na ndo ti atënë ni nga na ambeni tënë nde so ague oko na ni na ngoi ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa wala na ngoi so mo yeke manda ye mo wani. Sambela Jéhovah ti mû maboko na mo ti duti na bango ndo ti lo na ndo ti tënë so.—Diko aRomain 12:2.

15, 16. (a) So e ngbâ ti duti be-ta-zo na Nzapa, nyen la a lingbi e ku tere ti e na ni? (b) Tongana nyen la ababâ na amama alingbi ti mû maboko na amolenge ti ala ti ngbâ ti duti be-ta-zo na Jéhovah?

¹⁵ A ye lawa lawa, awakua ti Jéhovah kue ayeke tingbi na akpale so ayeke sara si yingo-ti-hinga ti ala ayeke fa na ala ti duti nde na amba ti ala ti place ti kua, akamarade ti ala ti klase, azo ti tere ti da ti ala, afami ti ala wala ambeni zo nde (1 Pi. 2:19). A lingbi e duti nde. A lingbi bê ti e adö ape tongana dunia so ake e ndali ti so e yeke be-ta-zo na Nzapa; Jésus atene kozo awe so ayeke si. Mingi ti azo so ake e ahinga pëpe nda ni so a lingbi aChrétien aduti nde. Me ti e, e hinga nda ni so ayeke kota ye mingi ti sara tongaso.

¹⁶ Ti duti be-ta-zo na Jéhovah a lingbi e mä yanga ti lo atâa nyen la azo atene na e wala ala sara na e (Dan. 3:16-18). Atâa e yeke na ngu oke, e kue e lingbi ti sara mbeto ti zo. Me mingi ni, a yeke ngangu na amaseka ti hon ndo ti  mbeto ti zo. Ababâ na amama, tongana amolenge ti ala awara kpale na ekole ndali ti so ala ke ti bara drapeau wala ala ke ti sara amatanga so ayä iri ti kodoro na nduzu, ala ku pëpe ti mû maboko na ala. Ala mû maboko na amolenge ni na ngoi ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa ti hinga bango ndo ti Jéhovah na ndo ti aye ni tongaso si ala lingbi ti hon ndo ni sân ti sara mbeto. Ala fa na ala tongana nyen ti fa tënë ti mabe ti ala polele nga na nengo zo (aRom. 1:16). Ti mû maboko na amolenge ti ala, ala lingbi ti gue kozo ala fa na azo so ayeke fa mbeti na amolenge ni aye so e mä na bê dä.

17. Bibe wa la a lingbi e kpe ni? Ngbanga ti nyen?

¹⁷ A yeke na lege ni ti tene e ye kodoro ti e, ngobo ti e, yanga ti kodoro ti e nga kobe ti kodoro so e kono dä. Me, eskê e pensé so gi aye so e ye la ayeke ka nzoni ahon ti amba ti e? Ti zia ngia na bê ti e, Jéhovah acréé aye nde nde (Ps. 104:24; Apoc. 4:11). Ka nda ni nyen ti tene so mbeni ye oko la ayeke nzoni ahon atanga ni?

18. Tongana e yeke na mara bango ndo ti Jéhovah, anzoni ye wa la e yeke wara na pekoni?

¹⁸ Nzapa aye si mara ti azo nde nde kue asi na tâ hingango ye na ndo ti tâ tënë nga ala ngbâ na fini lakue lakue (Jean 3:16; 1 Tim. 2:3, 4). E yeke nduru ti mä atënë ti bê ti ambeni zo nga e yeke yeda na ni, même tongana ayeke nde na ti e. So e ngbâ ti duti be-ta-zo na Jéhovah, a lingbi e mû mbage pëpe na aye so ayeke ga na kangbi na yâ ti dunia so. Place ti azo so ayeke ga na tënë ti kangbi ayeke na popo ti e ape. E kiri merci mingi na Jéhovah so azi e na yâ ti dunia ti Satan so tënë ti kangbi, baba nga mandako ahon ndo ni dä so. Zia e leke na bê ti e ti duti na siriri tongana ti so zo ti sungo psaume so atene: “Bâ, a yeke nzoni na a nzere mingi, tongana aita aduti na beoko!”—Ps. 133:1.