1. O le ā le faatasiga a tagata o le Atua o le a tatou iloiloina, ma o ā fesili ua lāgā ai?

“INĀ tutū ia i luga, ia vivii atu iā Ieova lo outou Atua mai i le vavau e oo i le faavavau.” O na upu na uunaʻia ai tagata Isaraelu ina ia potopoto faatasi ma tatalo atu iā Ieova. O se tasi lea o tatalo umi o loo faamauina i le Tusi Paia. (Nee. 9:4, 5) O lenā faatasiga na faia i Ierusalema i le aso 24 o le masina lona fitu o Tisahiri (Setema/Oketopa) i le 455 T.L.M. A o tatou iloiloina mea na tutupu, ia fesili ifo: ʻO ā mea na masani ona faia e sa Levī na taulau manuia ai lea faatasiga? O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le tatalo na sauniunia lelei a le ʻau sa Levī?’ O lea, seʻi o tatou talanoaina muamua nisi mea na tutupu a o leʻi oo i lenā aso faapitoa.​—Sala. 141:2.

2. O le ā le faataʻitaʻiga lelei na faataatia e tagata Isaraelu mo i tatou i aso nei?

² E masina atoa na māeʻa ai ona toe fausia e tagata Iutaia pā o Ierusalema, a o leʻi oo i lenā faatasiga faapitoa. (Nee. 6:15) Na latou faia le galuega i aso e 52. O lea, i le aso muamua o Tisahiri, na latou potopoto ai e faalogologo iā Esera ma le ʻau sa Levī a o latou faitau ma faamatalaina le tulafono a le Atua. Na faapotopoto ʻauaiga atoa e aofia ai ma tamaiti e tutū ma faalogologo, mai le taimi e oso aʻe ai le lā seʻia oo i le aoauli. Na avea na tagata Isaraelu ma faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou i aso nei. E ui ua tatou auai i sauniga i ni Maota mo Sauniga matagofie, ae iai lava taimi e tafatafao solo ai o tatou mafaufau a o fai sauniga. Peitaʻi na faalogologo lelei na tagata Isaraelu, mafaufau loloto ma amata ona fetagisi ina ua latou iloa lo latou lē usiusitaʻi i Tulafono a le Atua.—Nee. 8:1-9.

3. O le ā le faatonuga na usiusitaʻi i ai tagata Isaraelu?

 ³ E lē o se faatasiga lenei e faailoa atu ai agasala a le nuu. Peitaʻi, o se tausamiga na finagalo Ieova e fiafia ai ona tagata. (Nu. 29:1) O lea na faapea atu ai Neemia i tagata: “Inā o ia, ia aai i mea lololo ma inu i mea suamalie, ia auina atu meaʻai i lē e leai sana mea ua saunia; auā e paia lenei aso i lo tatou Alii, aua foʻi neʻi outou tigā auā o le olioli mai iā Ieova, o lo outou malosi lea.” Na usiusitaʻi tagata ma latou “matuā olioli” ai i lea aso.​—Nee. 8:10-12.

4. (a) O le ā na faia e ulu o aiga Isaraelu? (e) O le ā na faia e le ʻau sa Levī i aso taʻitasi o le Tausamiga o Fale Lauvao?

⁴ I le aso na sosoo ai, na faapotopoto ai ulu o aiga e suʻesuʻe le Tulafono ina ia faamautinoa o loo latou usiusitaʻi i faatonuga a le Atua. A o latou suʻesuʻeina le Tulafono, na latou iloa ai sa tatau ona faamanatuina le Tausamiga o Fale Lauvao, mai le aso 15 seʻia oo i le aso 22 o le masina. A māeʻa lenā tausamiga, ona faia lea o se isi faatasiga tāua. O lea na amata ai loa ona sauniuni tagata. O le tausamiga sili lenā o Fale Lauvao talu mai taimi o Iosua, ma na latou “matuā olioli tele” ai. Na faitau e le ʻau sa Levī le Tulafono a le Atua i luma o tagata, i aso taʻitasi o le tausamiga.​—Nee. 8:13-18.

5. O le ā na faia e tagata o le Atua a o leʻi amata ona tatalo le ʻau sa Levī mo i latou?

⁵ I le aso lona lua talu ona māeʻa le tausamiga, o le aso 24 lea o le masina o Tisahiri, o le taimi lenā na tatau ai ona faailoa atu agasala a le nuu. E lē o se aso e fai ai ni faigaʻai ma fiafia ai. Peitaʻi, na tatau i tagata Isaraelu ona anapopogi ma oofu i ʻie talatala, o se faailoga o le salamō. Na toe faitauina ai e le ʻau sa Levī le Tulafono a le Atua i luma o tagata mo le tolu itula i le taeao. Ae i le aoauli, “ua latou taʻutino atu foʻi a latou agasala ma ifo atu iā Ieova lo latou Atua.” Ona amata lea ona tatalo le ʻau sa Levī mo tagata. ​—Nee. 9:1-4.

6. (a) O le ā na fesoasoani i le ʻau sa Levī e faia ai se tatalo na sauniunia lelei? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le ʻau sa Levī?

⁶ O le faitauina e lē aunoa e le ʻau sa Levī o le Tulafono a le Atua, na fesoasoani iā i latou e sauniunia ai se tatalo mataʻina. O le vaega muamua o lenā tatalo, na faamamafa ai galuega a Ieova ma ona uiga. A o le isi vaega o le tatalo, na faamatala ai e le ʻau sa Levī le tele o agasala a Isaraelu, ma le māfuaaga na lē tatau ai ona latou maua le ʻtele o le alofa mutimutivale’ o le Atua. (Nee. 9:19, 27, 28, 31) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le ʻau sa Levī? E tatau ona faitau ma manatunatu i le Afioga a le Atua i aso uma. O le faia faapea, e tai pei  ua tatou faataga ai Ieova e talanoa mai iā i tatou. O le a sauniunia lelei ai a tatou tatalo, ma tele ai foʻi mea e tatou te tatalo atu ai iā Ieova.​—Sala. 1:1, 2.

7. O le ā na talosaga atu ai le ʻau sa Levī iā Ieova, ma o le ā e tatou te aʻoaʻoina mai ai?

⁷ I le tatalo a le ʻau sa Levī, e tasi lava le mea na latou talosaga atu ai. Ina ua lata ina faaiʻu le tatalo na latou faapea atu: “O lenei, lo matou Atua e, le Atua sili, e malosi ma mataʻutia, o lē e tausia le feagaiga ma le alofa faamaoni, aua neʻi e manatu ua itiiti puapuaga ua oo iā i matou, o o matou tupu, o o matou perenise, o o matou ositaulaga, o o matou perofeta, o o matou augātamā, ma lou nuu uma, e amata mai i aso o tupu o Asuria e oo mai i le aso nei.” (Nee. 9:32) Na faataatia e le ʻau sa Levī se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou. Pe a tatou tatalo, e tatau ona tatou viiviia ma faafetaia Ieova, a o leʻi talosaga atu i o tatou manaʻoga.

8, 9. (a) O le ā le auala lotomaulalo na amata ai le tatalo a le ʻau sa Levī? (e) O ā ʻautau faalelagi na taʻua i le tatalo a le ʻau sa Levī?

⁸ E ui i le sauniunia lelei o le tatalo a le ʻau sa Levī, ae na latou lotomaulalo ma lagona e leʻi mafai e a latou upu ona avatu ai le viiga atoatoa iā Ieova. O lea na amata ai la latou tatalo mo le nuu o Isaraelu, i le talosaga atu e faapea: “Ia latou vivii i lou suafa mamalu, lea ua faaeaina i faamanū ma viiga uma.”​—Nee. 9:5.

⁹ Na faaauau le tatalo e faapea: “Ua na o oe lava o Ieova na e faia le lagi, e oo foʻi i le lagi o lagi ma a latou ʻau uma, o le lalolagi ma mea uma o iai, ma le sami ma mea uma o iai; ua e faaola i latou uma; ma ua ifo atu foʻi ʻau o le lagi iā te oe.” (Nee. 9:6) Na foafoaina e Ieova le lagi ma a “latou ʻau,” po o le anoanoaʻi o fetu matagofie. E lē gata i lea, o le anoanoaʻi o foafoaga matagofie i luga o lo tatou paneta, ma saunia mea e faatumauina ai le ola. Na taʻua foʻi i lenā tatalo se ʻautau tele o agelu a le Atua, po o le ʻʻautau o le lagi.’ (1 Tu. 22:19; Iopu 38:4, 7) O loo faaalia e nei agelu le lotomaulalo i le faia o le finagalo o le Atua, e ala i le auauna i tagata faatauvaa. (Epe. 1:14) Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei ua faataatia e agelu mo i tatou, o le auauna ma le autasi i le Atua e pei o se ʻau ua aʻoaʻoina lelei.​—1 Kori. 14:33, 40.

10. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le auala na feutagaʻi ai Ieova ma Aperaamo?

¹⁰ Na sosoo ai ma le taʻua e le ʻau sa Levī o feutagaʻiga a Ieova ma Aperamo. Na suia e Ieova lona igoa iā Aperaamo, o lona uiga o le “tamā o nuu,” e ui ua 99 ona tausaga e leʻi iai lava sana fanau iā Sara. (Kene. 17:1-6, 15, 16) Na folafola e Ieova iā Aperaamo o le a nonofo lana fanau i Kanana. Na faamatala e sa Levī le auala na tausia ai e Ieova ana folafolaga e  faapea: ʻIeova e, o oe o le Atua moni, o lē na filifilia Aperamo ma aumaia o ia mai i Uro i Kaletaia, ma faaigoa iā te ia o Aperaamo. Ua e silafia le faamaoni o lona loto i ou luma; ma osia foʻi se feagaiga ma ia e foaʻi atu iā te ia le nuu o sa Kananā, ina ia foaʻi mai i lana fanau, na e faia foʻi aʻu afioga auā o oe e amiotonu.’ (Nee. 9:7, 8) E iai taimi e galo ai i tagata a latou folafolaga. O lea, seʻi o tatou faataʻitaʻi iā Ieova i le tausisi i a tatou folafolaga.​—Mata. 5:37.

11, 12. (a) O le ā le uiga o le suafa o Ieova? (e) O ā mea na faia e Ieova mo le nuu o Isaraelu e faamaonia ai le uiga o lona suafa?

¹¹ O le uiga o le suafa o Ieova, “E Gaoioi o Ia e Tusa ai ma Tulaga Manaʻomia.” O lona uiga e gaoioi Ieova e faataunuu ana folafolaga. O se tasi o faaaʻoaʻoga mataʻina o lenā vala, o le tausisi o Ieova i lana folafolaga i le fanau a Aperaamo, po o le nuu o Isaraelu. A o faapologaina i latou i Aikupito, na folafola atu e Ieova o le a ia faasaʻolotoina i latou ma auina atu i le Nuu o le Folafolaga. Atonu sa foliga mai e faigatā ona tupu lenā mea. Peitaʻi, na faia lava e le Atua gaoioiga uma e manaʻomia ina ia faataunuu ai lana folafolaga. O le faia faapea, ua matuā talafeagai ai lona suafa, o Ieova.

¹² I le tatalo a le ʻau sa Levī, na latou faamatala ai mea na faia e Ieova mo ona tagata: “Na e silafia le puapuaga o o matou augātamā i Aikupito, ma na e faafofoga foʻi i la latou alaga atu i le Sami Ulaula. Ona e faia lea o faailoga ma vavega e faasagatau ai iā Farao ma ana auauna uma, ma tagata uma o lona atunuu, auā na e silafia lo latou faamaualuga iā i latou; ma na viia ai lou suafa e pei ona faia i le aso nei. Na e vavaeina le sami i o latou luma, ma latou sopo atu i le ogatotonu o le sami i le eleele mātūtū; na e lafoina foʻi i mea loloto o ē na tuliloaina i latou, e pei ona lafo o se maa i le sami sousou.” Na faaauau le tatalo e faatatau i isi mea na faia e Ieova e faapea: ʻUa e faatoʻilaloina foʻi i o latou luma o ē na nonofo i le laueleele, o tagata ia o Kanana. Ona latou ō atu lea ma faatoʻilalo aai malupuipuia, ma le laueleele lafulemu, ma nonofo ai i fale ua tumu i mea lelei uma, o vaieli ua elia, o togāvine, o togāolive, ma laau mo le tele o meaʻai, ua latou aai foʻi ma ua maoona ai, ua puputa ma ua matuā olioli i lou lelei tele.’​—Nee. 9:9-11, 24, 25.

13. Na faapefea ona saunia e Ieova le tausiga faaleagaga mo Isaraelu, ae o le ā le auala na latou tali atu ai?

¹³ E tele isi gaoioiga na faia e Ieova e faataunuu ai lona finagalo. O se faataʻitaʻiga, na tausia e Ieova o latou manaʻoga faaleagaga, ina ua faasaʻolotoina i latou mai i Aikupito. Na taʻua e le ʻau sa Levī e faapea: ʻI le Mauga o Sinai na e afio ifo ma e fetalai mai iā i latou i le lagi, ma e tuuina atu foʻi iā i latou o faamasinogatonu, o tulafono faamaoni, o tuutuuga ma poloaʻiga lelei.’ (Nee. 9:13) Na filifilia e Ieova le nuu o Isaraelu e avea ma ona tagata, ma auina atu i latou i le Nuu Folafolaina. O lea, na ia aʻoaʻoina ai i latou ina ia amioaʻi e ōgatusa ma lona suafa paia. Peitaʻi e leʻi tumau ona latou usiusitaʻi i faatonuga a Ieova.​—Faitau le Neemia 9:16-18.

14, 15. (a) Na faapefea ona faaalia e Ieova le alofa mutimutivale i le nuu o Isaraelu? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le auala na feutagaʻi ai Ieova ma le nuu o Isaraelu?

¹⁴ I le tatalo a le ʻau sa Levī, na taʻua ai agasala e lua na faia e le nuu o Isaraelu, ina ua uma ona latou tautō e tausia Tulafono a le Atua i le Mauga o Sinai. O le faia o na agasala na tatau ai ona latou feoti i le toafa. Peitaʻi, na faaalia le alofa mutimutivale o Ieova  ma faaauau pea ona tausia i latou. Na viiviia Ieova i le tatalo e faapea: “Na e saunia meaʻai mo i latou i le toafa mo tausaga e fā sefulu. E leai se mea na latou matitiva ai. E leʻi pala o latou ofu, ma e leʻi fulafula foʻi o latou vae.” (Nee. 9:19, 21) O loo ia tausia foʻi o tatou manaʻoga i aso nei ina ia tatou auauna ai pea ma le faamaoni iā te ia. E tatou te lē mananaʻo e mou atu lo tatou faatuatua ma lē usiusitaʻi iā Ieova, e pei o le toʻatele o tagata Isaraelu na feoti i le toafa. E avea la latou faaaʻoaʻoga leaga ma lapataʻiga iā i tatou i aso nei.​—1 Kori. 10:1-11.

¹⁵ E leʻi tumau ona usiusitaʻi Isaraelu iā Ieova ina ua latou ulu atu i le Nuu Folafolaina. Na amata ona latou tapuaʻi i atua o Kanana, lea na aofia ai le faia o amioga lē mamā, faapea le faia o taulaga i tamaiti. O lea, na faataga ai e Ieova isi nuu e faapuapuagatia le nuu o Isaraelu. Ae ina ua latou salamō, ona faamagalo lea e Ieova i latou ma fesoasoani e faatoʻilalo o latou fili. O le mea lava lenā na tupu mai lea taimi i lea taimi. (Faitau le Neemia 9:26-28, 31.) Na faapea mai le ʻau sa Levī: “Ua e onosaʻi iā i latou mo le tele o tausaga ma lapataʻi pea i latou i lou agaga e ala i au perofeta, a ua latou lē faalogo. Mulimuli ane, ua e tuuina atu i latou i lima o tagata o nuu.”​—Nee. 9:30.

16, 17. (a) O le ā le iʻuga o le lē usiusitaʻi o le nuu o Isaraelu? (e) O le ā le taʻutinoga na faia e Isaraelu, ma o le ā le folafolaga na latou faia?

¹⁶ Ina ua māeʻa ona toe faasaʻoloto Isaraelu mai i Papelonia, ona amata lea ona latou lē toe usiusitaʻi iā Ieova. O le ā le iʻuga? Na faapea mai le ʻau sa Levī i la latou tatalo: ʻFaauta! O i matou o pologa i le aso nei; ma o le laueleele foʻi na e foaʻiina mai i o matou augātamā e aai ai i ona fua ma mea lelei, faauta! ua matou pologa ai, ua matuā tele fua o le laueleele mo tupu na e tuuina e pule iā i matou ona o a matou agasala, ma ua matou matuā puapuagatia lava.’​—Nee. 9:36, 37.

¹⁷ Pe na manatu le ʻau sa Levī na lē faamasinotonu Ieova i ona tagata? E leai. Na latou taʻutino atu: “Ua tonu lava oe e tusa ai o mea uma ua oo mai iā i matou, ua e gaoioi faamaoni foʻi, a o i matou o tagata ua faia mea leaga.” (Nee. 9:33) Na faaiʻu la latou tatalo lē manatu faapito, i le folafola atu o le a usiusitaʻi le nuu i Tulafono a le Atua. (Faitau le Neemia 9:38; 10:29) Na tusia la latou folafolaga i se maliega, ma na sainia e taʻitaʻi Iutaia e 84.​—Nee. 10:1-27.

18, 19. (a) O le ā e manaʻomia ona tatou faia ina ia sao atu ai i le lalolagi fou? (e) Aiseā e tatau ai ona tatou tatalo pea e faapaia le suafa o Ieova?

¹⁸ Pe a tatou mananaʻo e saofagā atu i le lalolagi fou a Ieova, e manaʻomia ona faatonutonuina pea i tatou e Ieova. Na fesili le aposetolo o Paulo: “O ai se atalii e lē aʻoaʻia e se tamā?” (Epe. 12:7) Pe a tatou talia faatonuga ma aʻoaʻiga a Ieova ma auauna pea ma le faamaoni iā te ia, e faailoa atu ai o loo tatou faataga Ieova e toleniina i tatou. Pe a tatou faia se agasala matuiā, e mautinoa o le a faamagaloina i tatou e Ieova pe a tatou salamō moni ma lotomaulalo e talia ana aʻoaʻiga.

¹⁹ Ua toe o se aga ona faia lea e Ieova isi mea mataʻina e sili atu nai lo o le faasaoina o Isaraelu mai Aikupito, ma iloa ai e tagata uma o Ieova o le Atua Silisili Ese. (Eseki. 38:23) Pe a faapaiaina le suafa o Ieova i lenā taimi, o i latou na faamaoni iā te ia o le a ulu atu i le lalolagi fou, e pei ona ulu atu o Isaraelu i le Nuu Folafolaina. (2 Pete. 3:13) O lea, seʻi faaauau pea ona tatou tatalo e faapaia le suafa o Ieova. I le mataupu o loo sosoo mai, o le a iloiloina ai le isi tatalo e iloa ai mea e manaʻomia ona fai, ina ia maua ai faamanuiaga a Ieova i le taimi lenei seʻia oo i le faavavau.