1, 2. (a) E faapefea ona tatou maua le ola? (e) O le ā e fesoasoani iā i tatou e tumau ai pea i le ala i le ola?

INA ua avea i tatou ma soo o Keriso, na amata ai foʻi sa tatou faigāmalaga. O lenā faigāmalaga e taʻitaʻia ai i tatou i le ola, a lē i le lagi po o le lalolagi. Na fetalai Iesu: “O lē e tumau seʻia oo i le iʻuga, [o le iʻuga o lona soifuaga po o le iʻuga o lenei faiga amioleaga o mea] o le a faaolaina o ia.” (Mata. 24:13) Pe afai e tatou te tausisi i le faamaoni, e mafai ona maua ai le ola. Ae e ui i lea, e manaʻomia ona tatou faaeteete ina neʻi o tatou tosina ese. (1 Ioa. 2:15-17) E faapefea ona tatou tumau pea i la tatou faigāmalaga?

² Na faatatia e Iesu se faaaʻoaʻoga lelei atoatoa mo i tatou. O loo faamauina i le Tusi Paia lona talaaga. O le suʻesuʻeina o na faamaumauga, e tatou aʻoaʻoina ai le soifuaga o Iesu. O le iʻuga, o le a tatou alolofa ai ma faaalia le faatuatua iā te ia. (Faitau le 1 Peteru 1:8, 9.) Manatua na faapea mai Peteru, ua tuua e Iesu se faaaʻoaʻoga tatou te mulimulituʻi i ai. (1 Pete. 2:21) Pe  afai e tatou te mulimuli i ona tulagāaao, o le a tatou taunuu ai i le “iʻuga” o lo tatou faatuatua, o le ola lea. * I le mataupu ua mavae, na tatou iloiloina ai le auala e tatou te faaaʻoaʻo ai i le lotomaulalo ma le faapelepele o Iesu. Seʻi o tatou iloiloina la, le auala e tatou te faaaʻoaʻo ai i lona lototele ma le faautaga loloto.

3. O le ā le lototele, ma e faapefea ona tatou mauaina lenā uiga?

³ O le lototele o le iai lea o le mautinoa e mafai ona faamalosia ma faatumauina ai i tatou. Ua faamatalaina le lototele o le “finafinau lea e ui i tulaga faigatā,” “tū mo le mea saʻo” ma le “fesagaʻia ma le faamaoni o faigatā.” E ō faatasi le lototele, mataʻu, faamoemoe ma le alofa. E faapefea? O le mataʻu i le Atua e maua ai le malosi e fesagaʻia ai le fefe i tagata. (1 Samu. 11:7; Faata. 29:25) O le faamoemoe e fesoasoani iā i tatou e taulaʻi ai i le lumanaʻi ma le mautinoa e ui i le tele o mafatiaga. (Sala. 27:14) O le alofa faataulaga e uunaʻia ai i tatou e faaalia le lototele e ui i lamatiaga. (Ioa. 15:13) E tatou te maua le lototele e ala i le maufaatuatuaina o le Atua ma mulimuli i tulagāao a lona Alo.​—Sala. 28:7.

4. Na faapefea ona faaalia e Iesu le lototele a o “nonofo faatasi ma aʻoaʻo” i le malumalu? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

⁴ Sa lototele Iesu e tū mo le mea saʻo i le taimi na 12 ai ona tausaga. Mātau le mea na tupu a o iai o ia “i le malumalu, o loo nonofo faatasi ma aʻoaʻo.” (Faitau le Luka 2:41-47.) O na aʻoaʻo e atamamai i le tulafono a Mose ma aganuu. E leʻi fefe Iesu ma lē tautala ai, ae sa ia “tuufesili atu iā i latou.” E mautinoa e na te leʻi faia ni fesili fia iloa e pei ona masani ai tamaiti. Ae na ia faia ni fesili faatupu manatu ma faateʻia ai na aʻoaʻo atamamai. Pe afai na taumafai na aʻoaʻo e maileia Iesu i le faia o ni “fesili tofotofo,” e leʻi taulau a latou taumafaiga. Na faalogologo uma i ai tagata e aofia ai ma aʻoaʻo, ma na latou ʻmatuā ofo i lona malamalama ma ana tali’ e lagolago ai le upu moni o le Afioga a le Atua.

5. O ā auala na faaalia ai e Iesu le lototele i lana faiva?

⁵ Sa faaalia e Iesu le lototele i auala eseese a o faia lana faiva. Na ia lototele e taʻusala taʻitaʻi lotu ona o le faasesēina o tagata i a latou aʻoaʻoga. (Mata. 23:13-36) Sa ia tūmausalī e tetee atu i aafiaga mai i le lalolagi. (Ioa. 16:33) Na talaʻi pea o ia e ui i omiga mai i tagata tetee. (Ioa. 5:15-18; 7:14) E faalua ona ia faamamāina le malumalu, ma tutuli ese i latou na faaleagaina le tapuaʻiga i inā.​—Mata. 21:12, 13; Ioa. 2:14-17.

6. Na faapefea ona faaalia le lototele o Iesu i le toe aso o lona soifuaga i le lalolagi?

⁶ E faalaeiauina i tatou pe a manatunatu i le lototele o Iesu a o fesagaʻi ma ona mafatiaga. Seʻi tatou iloiloina lona lototele i le toe aso o lona soifuaga i le lalolagi. Na ia silafia le faasologa o mea o le a tutupu ia na faatulaga e lē na faalataina o ia. Na fetalai atu Iesu iā Iuta i le taimi o le tausamiga o le Paseka: “O le mea ua e manatu e fai, ia vave nei loa ona fai.” (Ioa. 13:21-27) I le faatoʻaga i Ketesemane, sa faailoa atu ai e Iesu ma le lē fefe o ia lava i fitafita na ō mai e puʻe o ia. E ui na lamatia ai lona soifua, ae na ia fetalai atu ina ia puipuia ona soo. (Ioa. 18:1-8) Ina ua fesiligia i luma o le ʻau Saniterini, na ia lototele e faailoa atu o ia o le Keriso ma o le Alo o le  Atua, e ui lava na ia silafia o loo saʻilia e ositaulaga sili se mea e fasiotia ai o ia. (Mare. 14:60-65) Sa tumau Iesu i lona faamaoni seʻia oo i lona maliu i luga o le laau faaoosala. A o toetoe tō lana manava, na ia alaga ai ma le manumalo e faapea: “Ua taunuu!”​—Ioa. 19:28-30.

7. Talavou, o le ā sou lagona i le avea o oe o se Molimau a Ieova, ma e faapefea ona faamaonia lou lototele?

⁷ E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i le lototele o Iesu? I le aʻoga. Talavou, e mafai ona faamaonia lou lototele pe afai e te faailoa atu o oe o se Molimau a Ieova, e ui lava o le faia faapea e ulagia ai oe e lau vasega po o isi foʻi. E faaalia ai e te mitamita e faailoa atu le suafa o Ieova. (Faitau le Salamo 86:12.) Atonu e te fesagaʻi ma tofotofoga i le taliaina o le aʻoaʻoga o le evolusione e faapea o se mea moni. Peitaʻi e iai māfuaaga talafeagai e te mautinoa ai i lou talitonuga faale-Tusi Paia e uiga i le foafoaga. E mafai ona e faaaogā le polosiua The Origin of Life—Five Questions Worth Asking e avatu ai se tali maufaatuatuaina, iā i latou o ē mananaʻo i se “māfuaaga o lo outou faamoemoe.” (1 Pete. 3:15) O le a faamalieina oe i le iloaina o loo e lagolagoina pea upu moni o le Afioga a le Atua.

8. O ā māfuaaga e tatou te talaʻi atu ai ma le lototele?

⁸ I lau faiva. I le avea ma Kerisiano moni, e manaʻomia ona tatou “tautatala atu ma le lototetele e ala i le pule mai iā Ieova.” (Galu. 14:3) O ā māfuaaga e tatau ai ona tatou talaʻi ma le lototele? E tatou te iloa e moni aʻoaʻoga o loo tatou talaʻia, auā e faavae uma i le Tusi Paia. (Ioa. 17:17) E tatou te iloa o i tatou “o le ʻaufaigaluega faatasi ma le Atua,” ma ua tatou maua le lagolagosua a lona agaga paia. (1 Kori. 3:9; Galu. 4:31) E tatou te malamalama o le molimau atu ma le maelega, e faaalia ai lo tatou tuutoina iā Ieova ma le alolofa i o tatou tuaoi. (Mata. 22:37-39) O le lototele o le a uunaʻia ai i tatou e tautala atu. E tatou te maumauaʻi e faaalialia pepelo a lotu ua faatauaso ai tagata i le upu moni. (2 Kori. 4:4) O le a tatou finafinau e talaʻia le tala lelei e ui i tauemuga, teteega po o le lē ano mai o tagata.​—1 Tesa. 2:1, 2.

9. E faapefea ona faaalia lo tatou lototele e ui i mafatiaga?

⁹ I taimi o mafatiaga. O le maufaatuatuaina o le Atua e tatou te maua ai le faatuatua ma le lototele e fesagaʻia ai faigatā. Pe a maliu se tasi e pele iā i tatou, e tatou te faavauvau ae lē mou atu ai lo tatou faamoemoe. E tatou te vaai atu ma le mautinoa i le “Atua o faamāfanafanaga uma” mo se faamalosiauga. (2 Kori. 1:3, 4; 1 Tesa. 4:13) Atonu e tatou te mafatia pe a feagai ma se maʻi po o se manuʻa tugā, ae e tatou te lē faagutugutulua ai. E tatou te teena so o se togafitiga e solia ai mataupu silisili o le Tusi Paia. (Galu. 15:28, 29) Pe a tatou lotomafatia, ʻe faasala i tatou e o tatou loto,’ ae e tatou te lē faavaivai ai ona e tatou te maufaatuatuaina le Atua o lē e ʻlatalata i ē e loto momomo.’ *​—1 Ioa. 3:19, 20; Sala. 34:18.

10. O le ā le faautaga loloto, ma e faapefea ona tautala ma gaoioi se tagata tapuaʻi o Ieova e iai le faautaga loloto?

¹⁰ O le faautaga loloto o le iai lea o le faautaga poto, o le tomai lea e iloa ai le  eseesega o le mea saʻo ma le mea sesē, ona filifilia loa lea o le auala saʻo. (Epe. 5:14) Ua faamatalaina foʻi e faapea, “o le tomai e faia ai ni filifiliga lelei i mataupu faaleagaga.” O le tagata tapuaʻi e iai le faautaga loloto, e tautala ma gaoioi i auala e faafiafia ai le Atua. E filifilia e lenā tagata upu e atiaʻe ai i isi nai lo o le faatigā iā i latou. (Faata. 11:12, 13) E “telegese lona ita.” (Faata. 14:29) E “mulimuli pea o ia i le auala saʻo,” ma pipii i ai i lona olaga atoa. (Faata. 15:21) E faapefea ona tatou mauaina le faautaga loloto? E ao ona tatou suʻesuʻe le Afioga a le Atua ma faatatau mea ua tatou aʻoaʻoina. (Faata. 2:1-5, 10, 11) E tāua tele ona iloiloina le faaaʻoaʻoga a Iesu o le tagata sili na faaalia le faautaga loloto.

11. Na faapefea ona faaalia i fetalaiga a Iesu le faautaga loloto?

¹¹ Na faaalia e Iesu le faautaga loloto i ana fetalaiga ma gaoioiga uma. I ana fetalaiga. Sa ia faaalia le faautaga poto ina ua ia talaʻia le tala lelei ma filifilia upu e “logolelei,” lea na maofa ai lana ʻaufaalogologo. (Luka 4:22; Mata. 7:28) E masani ona faamatilatila e Iesu le Afioga a le Atua e ala i le faitau, sii mai, pe faasino atu foʻi i se mau saʻo e lagolago ai ona manatu. (Mata. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Na faamatala atu foʻi e Iesu Tusitusiga Paia i se auala e pāʻia ai loto o lana ʻaufaalogologo. Ina ua toetū o ia, na ia talanoa atu i ona soo e toʻalua a o latou savavali i le ala i Emau, ona ia “faamatala atu lea o mea o i Tusitusiga Paia e faatatau iā te ia.” Na faapea mai ona soo: ʻPe e leʻi mū ea o ta loto a o ia faamatala mai Tusitusiga Paia?’​—Luka 24:27, 32.

12, 13. O ā faaaʻoaʻoga e faaalia ai sa faagesegese le ita o Iesu ma na ia faaalia le fetuutuunaʻi?

¹² O ona uiga. O le faautaga loloto na fesoasoani iā Iesu e pulea ai lona loto ma “faagesegese [ai] lona ita.” (Faata. 16:32) Na “agamalu” o ia. (Mata. 11:29) Sa onosaʻi o ia i ona soo e ui i o latou masei. (Mare. 14:34-38; Luka 22:24-27) Na toʻa pea o ia e ui i le faileagaina.​—1 Pete. 2:23.

¹³ O le faautaga loloto foʻi na mafai ai ona faaalia e Iesu le fetuutuunaʻi. Sa malamalama Iesu i le agaga o le tulafono a Mose ma gaoioi i ai. O se faaaʻoaʻoga seʻi o tatou iloiloina le tala i le Mareko 5:25-34. (Faitau.) Na faavava atu se fafine e maua i le puna toto i le motu o tagata ma paʻi i ofu o Iesu, ma faamālōlōina ai o ia. Sa lē tatau ona paʻi o ia i se tasi, auā e leʻi mamā o ia e tusa ai ma le tulafono. (Levi. 15:25-27) E leʻi inainā Iesu i lenei fafine, ona sa silafia lelei e Iesu “mataupu matuā tāua o le Tulafono” e aofia ai le “alofa mutimutivale ma le faamaoni.” (Mata. 23:23) Nai lo o lea, na ia fetalai atu ma le agalelei: “Loʻu afafine e, ua e malosi ona o lou faatuatua. Alu ia ma le filemu, ma ia e mālōlō mai lou maʻi tigā.” Maʻeu le pāʻia o o tatou loto i le iloaina, o le faautaga loloto na uunaʻia ai Iesu e faaalia le agalelei!

14. O le ā na filifili Iesu e fai, ma na faapefea ona ia tumau i lenā galuega?

¹⁴ O lona soifuaga. Na faaalia e Iesu le faautaga loloto i le filifilia o le ala saʻo ma tumau ai. Na tuutoina atu o ia i le talaʻia o le tala lelei ma faaautū i ai lona soifuaga. (Luka 4:43) Na tumau Iesu i lenā galuega, ma faia filifiliga e fesoasoani iā te ia e uaʻi atu ma faaiʻuina lelei le galuega. Sa ia filifili e soifua i se olaga faigofie ina ia tuutoina atu lona taimi ma lona malosi i le faiva. (Luka 9:58) Na ia silafia le manaʻoga ina ia toleni nisi e faatino le galuega pe a maliu o ia. (Luka 10:1-12; Ioa. 14:12) Na ia folafola atu i ona soo o le a ia lagolagoina lenei  galuega “seʻia oo i le taufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea a le lalolagi.”​—Mata. 28:19, 20.

15. E faapefea ona faaalia le faautaga loloto i a tatou faaupuga?

¹⁵ Seʻi o tatou iloiloina se isi auala e faaaʻoaʻo ai iā Iesu. I a tatou faaupuga. Pe a talanoa ma uso talitonu, ia faaaogā upu e atiaʻe ai nai lo le faavaivaia ai. (Efe. 4:29) Pe a tatou talanoa i isi e uiga i le Malo o le Atua, ia faamāi a tatou upu “i le masima.” (Kolo. 4:6) Ia taumafai e iloa manaʻoga ma mea e fiafia i ai tagata o aiga ma ia filifili lelei a tatou upu. Ia manatua o upu logolelei e maua ai le avanoa e talanoa ma pāʻia ai loto o tagata. E lē gata i lea, pe a faamatala atu o tatou talitonuga, ia taumafai e faaaogā le Tusi Paia. E tatau ona sii atu ni mau pe faitau atu foʻi pe a talafeagai. E tatou te iloa o le feʻau o le Tusi Paia e sili atu lona malosi nai lo o a tatou lava faaupuga.​—Epe. 4:12.

16, 17. (a) E faapefea ona faaalia atu lo tatou fetuutuunaʻi ma le faagesegese o lo tatou ita? (e) E faapefea ona tatou uaʻi atu pea i la tatou faiva?

¹⁶ O o tatou uiga. O le faautaga loloto e mafai ona pulea ai o tatou uiga, ma lē “vave [ai] ona ita.” (Iako. 1:19) Pe a faatigā mai isi iā i tatou, ia taumafai e iloa le māfuaaga o a latou upu ma gaoioiga. O le utaga mamao e mafai ona liua ai le ita, ma fesoasoani iā i tatou e ʻlē manatua ai le agaleaga’ mai o se tasi. (Faata. 19:11) E fesoasoani foʻi le faautaga loloto iā i tatou e fetuutuunaʻi ai. Ia taumafai e malamalama i mea e gafatia e o tatou uso talitonu. Ia manatua atonu o loo latou fesagaʻia foʻi luʻi e tatou te lē o malamalama i ai. Ia tatou lotomalilie e faalogo atu i o latou manatu ma lolo atu pe a talafeagai.—Fili. 4:5.

¹⁷ I o tatou olaga. I le avea ai ma soo o Iesu, e tatou te iloa ai e leai se isi faaeaga e sili atu nai lo o le faia o se sao i le talaʻia o le tala lelei. E tatou te tumau pea i lea galuega e ala i le faia o filifiliga e tatou te uaʻi atu ai i la tatou faiva. E tatou te filifili e faamuamua mea faaleagaga ma tumau i se olaga faigofie ina ia tuutoina atu i tatou lava i le galuega e sili ona tāua, o le talaʻia o le tala lelei a o leʻi oo mai le iʻuga.​—Mata. 6:33; 24:14.

18. E faapefea ona tatou tumau pea i le ala i le ola, ma o le ā ua e maumauaʻi e fai?

¹⁸ Pe e lē o se mea lelei ea le manatunatu i nisi o uiga lelei o Iesu? Seʻi mafaufau i le tauia o i tatou pe a suʻesuʻeina nisi o ona uiga ma mātau auala e tatou te faaaʻoaʻo ai iā te ia. O lea, ia maumauaʻi e mulimulituʻi i ona tulaga aao. O le faia faapea, o le a tatou tumau ai pea i le ala i le ola, ma o le a tatou māfana atu ai iā Ieova, o Lē na lelei atoatoa ona faaaʻoaʻo i ai Iesu.