O se Tusi Mai Haiti

“Ua Ou Lagona le Matuā Faamanuiaina”

INA ua uma le mafuiʻe i Haiti iā Ianuari 12, 2010, sa faigatā ona ou vaavaai atu i ata o le faatamaʻiaga na faaalia i tala fou. Ae i le aso 20, na vili mai ai laʻu uō o Carmen pe e ma te ō e galulue tauofo i Haiti. Na ou feiloaʻi iā Carmen a o ma galulue tauofo o ni teine tausimaʻi i le galuega o le fausiaina o se Maota mo Sauniga. Talu mai lenā taimi, na ma galulue tauofo i isi galuega ma māfana ai le ma faauōga.

Na ou fai iā Carmen ailoga e lava loʻu malosi i le tino ma faalogona e feagai ai ma tulaga i Haiti. Na ia faamanatu mai sa lelei le taimi na ma galulue faatasi ai, ma o le a ma galulue felagolagomaʻi. Ona o na upu faalaeiau, na ou vili ai i le ofisa autū o Molimau a Ieova i Brooklyn i Niu Ioka, ma talanoa atu i lē na vaavaaia galuega fesoasoani mai i Amerika mo Haiti. Na ou taʻu i ai loʻu igoa e faaopoopo i le lisi o ē tauofo. Na ou taʻu foʻi i ai Carmen ma fai atu e ma te fia galulue faatasi. Na fai mai e lē mautinoa pe valaaulia i maʻua, pe mafai foʻi ona ma galulue faatasi.

Ona fai lea o laʻu faasologa masani ma loʻu manatu e lē valaauliaina aʻu. Ae i le fā o aso mulimuli ane, i le Aso Gafua aso 25, na vili mai ai le ofisa i Brooklyn pe mafai ona ou malaga i Haiti i le aso e sosoo ai, pe afai e mafai! Na faateʻia aʻu, ma fai i ai o le a ou taumafai. Muamua, na talosaga ni oʻu aso mālōlō i le galuega. Ona ou vili atu lea iā Carmen, ae fai mai e lē o valaauliaina o ia ona e lē iloa le gagana Falani. Sa ou fiafia toe popole foʻi. Na maua loʻu avanoa i le vaalele iā Ianuari 28, ma ou malaga atu loa mai i Niu Ioka i Santo Domingo, i le Dominican Republic, e tuaoi ma Haiti.

Na faafeiloaʻi aʻu e se Molimau talavou i le malae vaalele, ma momoli i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i le Dominican Republic. E toʻalua isi teine tausimaʻi na taunuu mai i Amerika i lenā aso ma matou potu faatasi. Na momoli i matou i le taeao na sosoo ai i le ofisa o le lālā o Haiti i Port-au-Prince, o se malaga e fitu ma le ʻafa itula le umi.

Ina ua taunuu i Haiti, na matou iloa atu le faatamaʻiaga. Na matuā lē talitonu i le vaai atu i mea na faaleagaina i lenei atunuu matagofie, i se mafuiʻe e na o le 35 sekone na lūlū ai. Sa lē faigofie ona vaavaai atu i le TV i ata o le faatamaʻiaga; ae ua leai ni upu e faamatala ai oʻu lagona ina ua ou vaaitino i ai. Ua faaleagaina le tele o fale e aofia ai ma le maota o le peresitene, a o isi fale ua matuā solofa i lalo. O le tele o na fale na galulue malolosi tagata ina ia fausia, ae ua faaleagaina i na o ni nai sekone. Na ou iloa ai, o meafaitino e lē o mea ia e sili ona tāua i le olaga.

Ina ua matou taunuu i le lālā, na tamoʻe fiafia mai le mafine tali telefoni ma fusi i  matou. Sa faafetai mai ona o le tuua o a matou mea e fai ae ō mai. Ina ua uma le meaʻai o le aoauli, na matou ō atu i le Maota Fono e latalata ane, lea na avea ma falemaʻi. Na matou feiloaʻi ai ma isi Molimau na tauofo mai foʻi, e aofia ai se ulugalii fomaʻi mai i Siamani, le tamāloa na fesoasoani iā i laʻua ma se faatosaga mai i Suisilani.

Na amata ona ou galue i lenā pō. E 18 maʻi na iai, o Molimau a Ieova ma ē e lē o ni Molimau, na taooto i faamalū i lalo o le fola o le Maota Fono. E tutusa le tausiga ma togafitiga na maua fua e tagata mamaʻi uma, mai i fomaʻi ma tausimaʻi o ni Molimau.

Na maliu se tasi maʻi i lenā pō, o se tamā e 80 tausaga. Sa matou iai i ona autafa ma lana avā ma le teine e ma te potu faatasi. Ina ua uma, ae oi mai se fafine talavou e igoa iā Ketly. Na tipi motu lona lima taumatau ona o ni manuʻaga mai i le mafuiʻe. Sa iai i ona autafa se Molimau a Ieova, o lē e faia lana suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Na toetoe o pō uma na moe ai o ia i autafa o Ketly i le Maota Fono.

Sa ou alu atu e faateʻa le tigā o le manuʻa o Ketly, ae e lē o le tigā o le tino na oi ai o ia. Na fai mai sa iai i le fale o sana uō teine ina ua lūlū le mafuiʻe. E la te lē iloa le mea na tupu. Na la uulima ma tamomoʻe atu i le faapaologa o le fale, ae na solofa mai i lalo pa o le fale ma la tanumia ai. Sa valaau atu i lana uō, ae e leʻi tali mai, ma na ia iloa ai ua oti lana uō. E fā itula mulimuli ane ae taunuu tagata laveaʻi, ma na latou maua le tino o le uō a Ketly o taatia faalava i luga o ia. Na mutu le lima taumatau o Ketly e tau i luga o lona tauʻau.

I lenā pō, o taimi uma e taumafai ai Ketly e moe, e na te toe manatua lava le mea na tupu. Na tagi masūsū ma fai mai: “Ua ou iloa le tala a le Tusi Paia e uiga i aso e gata ai ma mafuiʻe, ma e iai lo tatou faamoemoe fiafia i le lumanaʻi. E tatau ona ou lotofaafetai ona ua faasaoina loʻu ola. Ae seʻi faapea o oe lea na tupu ai lenei mea. Sa sologa lelei mea uma, ae faafuaseʻi ona faapenei lou olaga.” Na ou lē iloa se tala e fai atu, ma na ou fusi mai o ia ma tagi. Na ma fetagisi faatasi seʻia oo ina moe o ia.

O aso uma e ō atu ai se alii fomaʻi ma ni teine tausimaʻi se toʻalua, e fesoasoani i ē na manaʻomia ni togafitiga faafomaʻi. Sa ou alu atu i Petit Goave, pe tusa ma le lua itula e malaga ai mai i Port-au-Prince. E toʻalua isi tagata tauofo na matou ō faatasi, o se teine tausimaʻi mai i Florida ma se alii fomaʻi mai i Falani. Na matou taunuu i le ʻafa o le 9 i le taeao, ma laʻu a matou uta i totonu o le Maota mo Sauniga. Sa logo atu i tagata o le a matou ō mai, ma na latou faatalitali i lo matou taunuu atu.

Na amata loa ona matou galulue. Sa vevela tele ma na faaopoopo pea tagata e fia manaʻomia ni togafitiga. Na faatoʻā matou mālōlō i le 3 i le afiafi. E 114 tui puipuia ae 105 fetufaaʻiga a fomaʻi ma tagata manunuʻa, na matou faia i lenā aso. Sa ou vaivai tele ae na fiafia ona na matou fesoasoani i ē na mafatia.

E silia laʻitiiti i le lua vaiaso na ou galue ai i galuega fesoasoani i Haiti. Na toetoe lava o pō uma na ou galue ai mo le 12 itula i le Maota Fono. O se galuega e faigatā tele, ou te leʻi faia muamua. Ae na ou lagona o se faaeaga ma se faamanuiaga le iai i inā. Ua  ou fiafia tele ona na mafai ona ou faamāfanafana ma fesoasoani i tagata Haiti na matuā mafatia.

E tele ni mea e tatou te aʻoaʻoina mai iā i latou. O se faaaʻoaʻoga, o se tasi o maʻi na ou tausia, o Eliser, o se tamaitiiti e 15 tausaga, sa tipi motu ese le isi ona vae. Na ou mātauina e lē ʻaina lana meaʻai seʻi la aai faatasi ma Simi, o lē na moe i ona autafa i le pō. Na ia taʻua, e masani ona lē ʻai Simi a o leʻi sau i afiafi. Na ou aʻoaʻoina mai ai iā Eliser, e lē tau tulia seʻi o tatou mauʻoa pe malolosi, ona faatoʻā foaʻi atu lea o ni mea i isi.

Na mātauina foʻi lenā agaga i ē na matou galulue faatasi. O le isi e faalētonu lona soifua mālōlōina, ae o le isi na mafatia i le tigā o le tua. Ae na la faamuamua manaʻoga o le ʻau manunuʻa nai lo o lo laʻua lelei, ma na faalaeiauina ai aʻu. O nisi taimi na matou lagona uma ai le vaivai i faalogona, mafaufau ma le tino, ae na matou felagolagomaʻi ma faaauau pea. O se mea e lē mafai ona galo! Ou te faafetai ona ua ou iai i se faalapotopotoga o Kerisiano amiolelei, agalelei, alolofa ma faataulagaina.

A o oʻu leʻi tuua Haiti, na aumai e ni maʻi se toʻalua na tatipi motu o la lima taumatau, ni tusi faafetai ma talosaga mai e aua neʻi oʻu faitauina seʻi oʻu oo i luga o le vaalele. O le mea lenā na ou faia. Na ootia loʻu loto i a la tusi ma na lē mafai ona taofi le maligi o oʻu loimata.

Talu ona ou toe foʻi mai i loʻu aiga, o loo matou fesootaʻi pea ma nisi o uō fou na maua i Haiti. E maua ni faauōga māfana ma faamalosia i taimi o faigatā ma puapuaga. Ou te mautinoa o le a tumau a matou faauōga e tusa lava po o ā faigatā i le lumanaʻi. Ua ou lagona le matuā faamanuiaina.