Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 5

„Gado na wi tiriman. Dati meki wi musu arki en”

„Gado na wi tiriman. Dati meki wi musu arki en”

A fasi fa den apostel opo taki gi a bribi fu den na wan eksempre gi ala tru Kresten

A pisi disi abi fu du nanga Tori fu den apostel 5:12–6:7

1-3. (a) Fu san ede sma tyari den apostel go na fesi a Grankrutu fu den Dyu èn san na a moro prenspari tori te fu kba? (b) Fu san ede wi wani sabi na sortu fasi den apostel opo taki gi a bribi fu den?

 DEN krutuman fu a Grankrutu fu den Dyu e kuku fu atibron! Den apostel fu Yesus e tnapu na fesi a krutubangi disi. Fu san ede? Yosef Kayafas di de granpriester nanga edeman fu a Grankrutu, e piri en ai luku èn a e opo en sten taigi den: „Wi taigi unu krin taki unu no musu gi sma leri moro na ini a nen disi.” Kayafas en ati e bron so te, taki a no man kari a nen fu Yesus srefi. A taki moro fara: „Ma tòg unu panya a leri fu unu na ini heri Yerusalem. Unu wani meki wi tyari a nen taki na wi kiri a man disi” (Tori 5:28). Den apostel e ferstan krin san na a boskopu: Tapu fu preiki noso sani o miti unu!

2 San den apostel o du? Na Yesus di kisi makti fu Gado, taigi den fu preiki (Mat. 28:18-20). Den apostel o sori taki den frede libisma èn den o tapu fu preiki? Noso den o abi a dek’ati fu tnapu kánkan èn fu go doro nanga a preikiwroko? A moro prenspari tori na disi: Na Gado den o arki, noso libisma? Wantewante na apostel Petrus e taki gi ala den apostel. A e taki krin èn sondro frede.

3 Wi leki tru Kresten wani kon sabi san den apostel du, baka di a Grankrutu fu den Dyu tapu skreki gi den. Wi kisi a wroko tu fu preiki. Te wi e du a wroko disi di wi kisi fu Gado, dan sma kan gens wi tu (Mat. 10:22). Gensman kan pruberi fu tapu wi fu du a wroko fu wi, noso den kan meki taki wi lasi a reti fu du a wroko disi. San wi o du? Wi kan kisi wini te wi e luku a fasi fa den apostel opo taki gi a bribi fu den èn te wi e poti prakseri na a situwâsi di meki taki sma tyari den go na fesi a Grankrutu fu den Dyu. a

„Na engel fu Yehovah opo den doro” (Tori fu den apostel 5:12-21a)

4, 5. Fu san ede Kayafas nanga den Saduseiman ben kon „dyarusu srefsrefi”?

4 Memre taki a fosi leisi di a Grankrutu taigi Petrus nanga Yohanes fu tapu fu preiki, dan den apostel piki: „Wi no man tapu fu taki fu den sani di wi si èn di wi yere” (Tori 4:20). Baka di Petrus nanga Yohanes kisi fu du nanga a Grankrutu, dan makandra nanga den tra apostel den go doro fu preiki na ini a tempel. Den apostel du bigi wondru. Iya, den dresi den sikiwan èn den puru ogri yeye na sma tapu. Den ben du dati „na ini a gadri fu Salomo” di ben de na owstusei fu a tempel pe furu Dyu ben gwenti fu kon makandra. Soleki fa a sori, dan sma ben e kon betre srefi te a skaduw fu Petrus ben kon na den tapu! Furu fu den sma di ben kon betre ben e poti bribi na ini den tru tori fu Gado wortu. A sani dati meki taki „moro nanga moro mansma nanga umasma ben bigin bribi na ini Masra”.​—Tori 5:12-15.

5 Kayafas ben de wan memre fu a kerkigrupu fu den Saduseiman. En nanga den memre fu a grupu disi kon „dyarusu srefsrefi” èn den meki srudati poti den apostel na straf’oso (Tori 5:17, 18). Fu san ede den Saduseiman ati ben e bron so? Den apostel ben e leri sma taki Yesus kisi wan opobaka, aladi den Saduseiman no ben e bribi na ini na opobaka. Den apostel ben e leri sma tu taki na soso te wan sma poti bribi na ini Yesus, a kan kisi ferlusu. Ma den Saduseiman ben e frede taki Rome ben o strafu den efu a pipel ben o si Yesus leki den Fesiman (Yoh. 11:48). Na fu dati ede meki den Saduseiman ben de nomonomo fu tapu a wroko fu den apostel.

6. Suma na ini a ten disi na den moro bigi gensman fu den futuboi fu Yehovah èn fu san ede dati no musu ferwondru wi?

6 Na ini a ten disi a de so tu taki den moro bigi gensman fu den futuboi fu Yehovah, na sma fu tra kerki. Nofo tron den sma disi e pruberi fu kori lanti nanga nyunsuman fu tapu a wroko fu wi. A sani dati musu ferwondru wi? Nôno. A boskopu fu wi e krutu falsi bribi. Te ret’ati sma e poti bribi na ini den tru tori fu Bijbel, dan dati o yepi den fu no teki prati moro na anbegi di no e kruderi nanga Bijbel (Yoh. 8:32). Dati meki a no musu ferwondru wi taki nofo tron a boskopu fu wi e meki kerki fesiman kisi bit’ati gi wi fu di den e dyarusu na wi tapu.

7, 8. Fa den apostel ben firi di den yere san na engel taigi den èn san wi musu aksi wisrefi?

7 Di den apostel ben e wakti na straf’oso teleki sma tyari den go na fesi krutu, dan a kan taki den ben e aksi densrefi efu den feanti fu den ben o kiri den fu a bribi fu den ede (Mat. 24:9). Ma a neti dati, wan sani psa di den no ben ferwakti kwetkweti. „Na engel fu Yehovah opo den doro fu a straf’oso” (Tori 5:19). b Baka dati, na engel taigi den krin: „Go na ini a tempel èn tan ferteri a pipel ala den sani di abi fu du nanga a libi di sma kan kisi” (Tori 5:20). A no de fu taki dati a sani di na engel taigi den apostel gi den a dyaranti taki den ben e du a yoisti sani. Kande den sani di na engel taki ben gi den dek’ati tu fu hordoro, awansi san psa. Nanga wan tranga bribi èn nanga dek’ati, den apostel „go na ini a tempel di dei opo èn den bigin gi sma leri”.​—Tori 5:21.

8 A bun te ibriwan fu wi e aksi ensrefi a sani disi: ’Mi ben o abi a bribi nanga a dek’ati di de fanowdu fu tan preiki na ini a situwâsi dati?’ Wi kisi a tumsi prenspari wroko fu „preiki finfini fu Gado Kownukondre”. Te wi sabi taki engel e horbaka gi a wroko disi èn taki den e tiri en, dan dati o gi wi dek’ati.​—Tori 28:23; Openb. 14:6, 7.

„Gado na wi tiriman. Dati meki wi musu arki en moro leki libisma” (Tori fu den apostel 5:21b-33)

„Den tyari den kon èn den meki den tnapu na fesi a Grankrutu fu den Dyu”​—Tori fu den apostel 5:27

9-11. San den apostel du di a Grankrutu taigi den fu no preiki moro èn fa a sani disi na wan eksempre gi tru Kresten?

9 Kayafas nanga den tra krutuman fu a Grankrutu ben de srekasreka now fu luku san den ben o du nanga den apostel. Den seni waktiman fu go teki den strafuman, ma den no ben sabi san ben psa na straf’oso. Prakseri fa den man disi skreki di den si taki den strafuman no ben de fu feni, aladi a straf’oso „ben sroto bun èn den waktiman ben e tnapu na fesi den doro” (Tori 5:23). Syatu baka dati a tempel-edeman kon sabi taki den apostel ben de baka na ini a tempel e preiki fu Yesus Krestes. Iya, na fu a srefi wroko dati sma ben poti den na straf’oso. A tempel-edeman nanga den waktiman fu en go es’esi na a tempel fu go teki den strafuman èn fu tyari den go na a Grankrutu.

10 Soleki fa wi si na a bigin fu a kapitel disi, dan den kerki fesiman di ati ben e bron srefsrefi, ben taigi den apostel krin taki den ben musu tapu fu preiki. San den apostel du? Petrus di ben e taki gi a grupu, piki den sondro frede: „Gado na wi tiriman. Dati meki wi musu arki en moro leki libisma” (Tori 5:29). A fasi fa den apostel piki, ben o de leki wan eksempre gi ala tru Kresten te na ini a ten disi. Wi musu arki libisma tiriman fu di Gado gi den a reti fu tiri. Ma te den wani tapu wi fu du san Gado wani, noso te den aksi wi fu du sani di Gado no wani, dan den e lasi a reti dati. Sobun, efu „den tiriman” fu a ten disi e tapu wi fu preiki a bun nyunsu, dan wi no kan tapu nanga a wroko dati di Gado gi wi (Rom. 13:1). Na presi fu dati, wi o suku fasi fu tan preiki finfini fu Gado Kownukondre èn wi o du dati na wan kibri fasi.

11 Wi kan frustan taki a dek’ati fasi fa den apostel piki, meki den krutuman kisi moro atibron srefi. Den ben de nomonomo fu „kiri” den apostel (Tori 5:33). A ben gersi leki den fayafaya kotoigi disi di ben de sondro frede, ben o abi fu dede fu a bribi fu den ede. Ma den ben o kisi yepi na wan fasi di den no ben ferwakti kwetkweti!

„Unu no o man puru den na pasi” (Tori fu den apostel 5:34-42)

12, 13. (a) Sortu rai Gamaliyel gi den tra krutuman èn san den du? (b) Fa Yehovah kan opo taki gi a bun fu en pipel na ini a ten disi? Efu Gado e gi pasi taki wi e ’pina fu di wi e du san bun’, dan fu sortu sani wi kan de seiker?

12 Now Gamaliyel di ben de ’wan leriman fu Wet èn di ala sma ben e lespeki’, opo taki. c A ben musu fu de so taki den tra krutuman ben abi bigi lespeki gi a krutuman dati, fu di a teki fesi èn a ’meki sma tyari den apostel go na dorosei fu wan pisi ten’ (Tori 5:34). Gamaliyel taki fu tra grupu fu fosten di ben opo densrefi teige tiriman, ma di no tan langa baka di a fesiman fu den dede. Na so Gamaliyel gi den krutuman a rai fu abi pasensi nanga den apostel èn fu no muilek den. Den ben musu hori na prakseri taki no so langa psa Yesus, a fesiman fu den apostel, kon dede. Gamaliyel taki: „No bemui nanga den man disi. Libi den. Bika efu den sani di den e leri sma èn den sani di den e du kmoto fu libisma, a no o abi bun bakapisi. Ma efu a kmoto fu Gado, dan unu no o man puru den na pasi. Un musu luku bun taki unu no e feti nanga Gado srefi” (Tori 5:38, 39). A fasi fa Gamaliyel taki ben abi krakti na tapu den krutuman èn den arki a rai fu en. Ma tòg den meki sma wipi den apostel èn den taigi den „fu no taki moro na ini a nen fu Yesus”.​—Tori 5:40.

13 Na ini a ten disi, Yehovah kan gebroiki prenspari man leki Gamaliyel tu fu opo taki gi a bun fu wi (Odo 21:1). Yehovah kan gebroiki en yeye fu meki makti tiriman, krutuman, noso sma di e meki wet du san a abi na prakseri (Neh. 2:4-8). Ma efu Gado e gi pasi taki wi e ’pina fu di wi e du san bun’, dan wi kan de seiker fu tu sani (1 Petr. 3:14). A fosi sani, na taki a kan gi wi a krakti fu hordoro (1 Kor. 10:13). A di fu tu sani, na taki gensman „no sa man puru” a wroko fu Gado „na pasi”.​—Yes. 54:17.

14, 15. (a) San den apostel du di sma wipi den èn fu san ede? (b) Ferteri wan ondrofenitori di e sori taki a pipel fu Yehovah e hordoro nanga prisiri.

14 A fonfon di den apostel kisi meki taki den no ben de so fayafaya moro? Kwetkweti! Den „gwe libi a Grankrutu fu den Dyu nanga bigi prisiri” (Tori 5:41). Fu san ede den ben de „nanga bigi prisiri”? Wi kan de seiker taki di sma wipi den èn den kisi skin-ati, dan dati no ben e gi den prisiri. Ma den ben e prisiri, bika den ben sabi taki sma ben ferfolgu den fu di den tan gi yesi na Yehovah èn fu di den ben e waka na baka Yesus, na Eksempre fu den.​—Mat. 5:11, 12.

15 Neleki fa den Kresten brada nanga s’sa fu wi na ini a fosi yarihondro ben e hordoro nanga prisiri, na so wi e du tu te sma e pina wi fu a bun nyunsu ede (1 Petr. 4:12-14). Nôno, a no switi te sma e tapu skreki gi wi, te den e ferfolgu wi, noso te den e poti wi na straf’oso. Ma wi e firi koloku trutru te wi e tan arki Gado. Luku na eksempre fu Henryk Dornik. Di ogr’ati tiriman ben e tiri a kondre, dan sma du ogr’ati sani nanga a brada disi someni yari langa. A e memre taki na ini augustus 1944, den tiriman bosroiti fu seni en nanga en brada go na wan strafuman-kampu. Den gensman ben taki: „Awansi san wi e du nanga den sma disi, den no o gi abra. A e gi den prisiri fu dede gi a bribi fu den.” Brada Dornik e taki: „Aladi mi no ben wani dede gi a bribi fu mi, tòg mi teki a pina nanga dek’ati èn mi tan tyari misrefi na wan warti fasi. Iya, mi ben e prisiri taki mi ben man tan arki Yehovah.”​—Yak. 1:2-4.

Wi e preiki „na ibri oso”, neleki fa den apostel ben e du dati

16. Fa den apostel ben sori taki den ben abi a fasti bosroiti fu preiki finfini? Fa wi kan preiki na a srefi fasi leki fa den apostel ben e preiki?

16 Den apostel no draidrai, ma es’esi den bigin baka nanga a preikiwroko fu den. Sondro frede, den ’ben e tan gi leri ibri dei na ini a tempel èn na ibri oso. Den ben e ferteri sma a bun nyunsu fu a Krestes’ (Tori 5:42). d Den fayafaya preikiman disi ben abi a fasti bosroiti fu preiki finfini. Luku taki den ben tyari a boskopu fu den go na sma oso, soleki fa Yesus Krestes ben taigi den fu du (Mat. 10:7, 11-14). A no de fu taki dati na so den ben man panya a leri fu den na ini heri Yerusalem. Na ini a ten disi, sma sabi Yehovah Kotoigi leki sma di e preiki na a srefi fasi leki fa den apostel ben e preiki. Te wi e go na ibri oso na ini a kontren fu wi, dan wi e sori krin taki wi wani du a wroko finfini tu èn taki wi wani gi ibri sma na okasi fu yere a bun nyunsu. Yehovah blesi na oso-fu-oso wroko fu wi? Iya, a du dati trutru! Milyunmilyun sma poti bribi na ini a Kownukondre boskopu fu wi na ini den lasti dei disi. Boiti dati, furu fu den ben yere a bun nyunsu fu a fosi leisi, di wan Kotoigi go preiki na den oso.

Man di bun nofo fu du wan „prenspari wroko” (Tori fu den apostel 6:1-6)

17-19. Sortu problema ben opo kon na mindri den Kresten èn sortu rai den apostel gi den brada fu lusu a problema?

17 A nyun gemeente ben kisi fu du nanga wan tra sani di ben kan tyari bigi problema kon na den mindri. San na a sani dati? Furu fu den disipel di ben dopu ben kmoto na tra presi fu kon na Yerusalem èn den ben wani leri moro fosi den ben e drai go baka na oso. Den disipel di ben e libi na ini Yerusalem, ben de klarklari fu gi moni so taki n’nyan nanga tra sani ben kan bai (Tori 2:44-46; 4:34-37). Na a ten dati, wan ferferi situwâsi opo kon. Di ’n’nyan ben e prati ibri dei’, dan den Griki uma di a masra fu den dede „no ben e kisi” n’nyan (Tori 6:1). Ma dati no ben e psa nanga den Hebrew uma di a masra fu den dede. Soleki fa a sori, dan a problema ben de taki sma ben e desko den Griki uma. Efu wan sani de di e tyari pratifasi kon, dan na a sani dati.

18 Den apostel fu a tiri skin di ben e teki fesi na ini a gemeente di ben e gro kon moro bigi, kon si taki a no ben o de wan koni sani fu „tapu fu gi sma leri fu Gado wortu, dan wi go prati n’nyan gi sma” (Tori 6:2). Fu lusu a problema, den brada taigi den disipel fu suku seibi man di ’abi santa yeye èn di koni’, so taki den apostel ben kan poti den fu du a „prenspari wroko” disi (Tori 6:3). Brada ben de fanowdu di ben bun nofo fu tyari frantwortu, fu di den no ben o prati n’nyan nomo, ma den ben o du moni tori, den ben o abi fu bai sani èn den ben o abi fu skrifi finfini san den du nanga a moni. Ala den man di ben kisi a frantwortu fu du a wroko disi, ben abi Griki nen. Kande den Griki uma di ben firi wan fasi fu di den no ben kisi n’nyan, ben o feni en moro makriki fu teki a yepi fu den brada disi. Baka di den apostel begi Gado fu sori den suma den ben musu teki, dan den gi seibi man a frantwortu fu du a „prenspari wroko” disi. e

19 A ben de so taki den seibi man di den ben poti fu prati n’nyan, no ben abi fu preiki a bun nyunsu moro? Kwetkweti! Wán fu den man dati ben de Stefanus di ben e preiki sondro frede èn na wan krakti fasi (Tori 6:8-10). Filipus ben de wan fu den seibi man dati tu èn Bijbel e kari en „a preikiman” (Tori 21:8). Sobun, a de krin taki den seibi man tan preiki a Kownukondre boskopu fayafaya.

20. Fa a pipel fu Gado na ini a ten disi e teki na eksempre fu den apostel?

20 A pipel fu Yehovah na ini a ten disi e teki na eksempre fu den apostel. Brada di sma feni bun nofo fu tyari frantwortu na ini a gemeente musu sori taki den abi a koni fu Gado èn taki den e teki a tiri fu a santa yeye. Nanga yepi fu a Tiri Skin èn nanga yepi fu Bijbel gronprakseri, owruman e poti brada di bun nofo fu dini leki owruman nanga dinari ini a diniwroko na ini den gemeente (1 Tim. 3:1-9, 12, 13). f Sobun, wi kan taki dati a santa yeye poti den man disi fu tyari frantwortu na ini a gemeente. Den man disi di e wroko tranga e du furu „prenspari wroko”. Fu eksempre, owruman kan seti sani fu yepi den ret’ati brada nanga s’sa di kon owru èn di de na nowtu trutru (Yak. 1:27). Son owruman e wroko tranga fu yepi bow Kownukondre zaal, fu sreka kongres, noso den de na ini na Ati-oso Kontakti Komte. Aladi dinari ini a diniwroko no abi a frantwortu di den owruman abi fu luku den skapu èn fu gi leri na ini a gemeente, tòg den e du furu tra wroko. Ala den man disi musu sorgu taki den frantwortu di den abi na ini a gemeente èn den tra wroko di den e du na ini na organisâsi, no e tapu den fu du a wroko di Gado gi wi fu preiki a bun nyunsu fu a Kownukondre.​—1 Kor. 9:16.

„Moro nanga moro sma ben e kon yere a wortu fu Gado” (Tori fu den apostel 6:7)

21, 22. San e sori taki Yehovah blesi a nyun gemeente?

21 Fu di Yehovah ben e horbaka gi a nyun gemeente, meki den ben man hordoro aladi sma di no ben de Kresten ben e ferfolgu den èn aladi wan sani psa na ini a gemeente di ben kan tyari bigi problema kon na den mindri. A ben de krin taki Yehovah ben blesi a gemeente fu den, fu di Bijbel e taki: „Moro nanga moro sma ben e kon yere a wortu fu Gado, èn moro nanga moro sma na ini Yerusalem ben e tron disipel. Bun furu priester tron bribiman tu” (Tori 6:7). Disi na wan fu den furu eksempre na ini Tori fu den apostel di e sori fa a wroko ben e go na fesi (Tori 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31). Na ini a ten disi a e gi wi dek’ati tu te wi e yere fa a Kownukondre preikiwroko e go na fesi na tra presi fu grontapu, a no so?

22 Na ini a fosi yarihondro, den kerki fesiman di ati ben bron srefsrefi, no ben kba ete nanga den Kresten. Hebi ferfolgu ben o miti den Kresten. A no ben o teki langa fosi Stefanus kisi gens na wan ogr’ati fasi, soleki fa wi o si na ini a kapitel di e kon.

a Luku a faki di nen „ A Grankrutu fu den Dyu”.

b Disi na a fosi leisi di Tori fu den apostel e taki krin fu engel èn a buku e taki sowan 20 leisi fu den. Tori fu den apostel 1:10 e kari den engel „man na ini weti krosi”.

d Luku a faki di nen „ Den ben e preiki ’na ibri oso’”.

e A kan taki den man disi ben bun nofo fu dini leki owruman, fu di a „prenspari wroko” disi ben de wan bigi frantwortu. Ma Bijbel no e taki soifri o ten den man disi bigin dini leki owruman noso fesiman na ini a Kresten gemeente.

f Na ini a ten fu den fosi Kresten, son lepi brada ben kisi a frantwortu fu poti tra brada leki owruman (Tori 14:23; 1 Tim. 5:22; Tit. 1:5). Na ini a ten disi a Tiri Skin e poti brada leki kring-owruman. Den brada disi abi a frantwortu fu poti brada leki owruman noso dinari ini a diniwroko.

g Dokumenti di sma gebroiki di den ben skrifi a Talmud, wan kerkibuku fu den Dyu.