1, 2. Kwa nini Biblia inafananisha moto na nguvu za ulimi?

MWANZONI mwa Oktoba 1871, moto mkubwa zaidi katika historia ya Marekani uliteketeza msitu ulio kaskazini mashariki mwa Wisconsin. Moto huo ulipozidi kuwaka, joto lake lilisababisha vifo vya watu zaidi ya 1,200 na kuteketeza miti bilioni mbili hivi. Huenda moto huo ulisababishwa na cheche kutoka kwenye treni zilizokuwa zikipita katika msitu huo. Tukio hilo linathibitisha ukweli wa maneno ya Yakobo 3:5: “Ni moto mdogo tu unaohitajika ili kuuwasha mwitu mkubwa!” Kwa nini Yakobo aliandika maneno hayo?

² Tunapata somo la mfano huo katika mstari wa 6, unaosema hivi: “Ulimi ni moto.” Ulimi unawakilisha uwezo wetu wa kuzungumza. Kama moto, maneno yetu yana uwezo wa kusababisha madhara makubwa. Biblia inasema kwamba “kifo na uzima viko katika nguvu za ulimi.” (Met. 18:21) Bila shaka, hatuachi kuzungumza eti kwa sababu tunaogopa kusema jambo lenye kuumiza, kama vile ambavyo hatuachi kutumia moto eti kwa sababu unaweza kusababisha madhara. Jambo kuu ni kujizuia. Tukiutumia moto vizuri, unaweza kutusaidia kupika chakula, kupasha joto miili yetu, na kupata nuru wakati wa giza. Vivyo  hivyo, tukidhibiti ulimi wetu, tutatumia nguvu zake kumheshimu Mungu na kuwanufaisha wengine.—Zab. 19:14.

3. Tutazungumzia mambo gani matatu?

³ Iwe tunazungumza kwa sauti au lugha ya alama, uwezo wa kuwasilisha mawazo na hisia zetu ni zawadi yenye kustaajabisha sana kutoka kwa Mungu. Tunaweza kutumiaje zawadi hiyo kujenga badala ya kubomoa? (Soma Yakobo 3:9, 10.) Tutazungumzia mambo matatu kuhusu usemi: wakati wa kusema, jambo la kusema, na jinsi ya kusema.

4. Toa mifano ya wakati tunaopaswa “kukaa kimya.”

⁴ Kuzungumza ni sehemu ya kawaida ya maisha yetu ya kila siku, hata hivyo hatuhitaji kuongea kila wakati. Biblia inasema kwamba kuna “wakati wa kukaa kimya.” (Mhu. 3:7) Kukaa kimya wengine wanapozungumza kunaweza kuwa ishara ya heshima. (Ayu. 6:24) Kudhibiti ulimi wetu ili tusiseme mambo ya siri ya wengine kunaonyesha kwamba tuna busara na utambuzi. (Met. 20:19) Isitoshe, ni jambo la hekima kuzuia ulimi wetu tunapokasirishwa.—Zab. 4:4.

5. Tunaweza kuonyeshaje kwamba tunathamini uwezo wa kuzungumza tuliopewa na Mungu?

⁵ Kwa upande mwingine, Biblia inasema kwamba kuna “wakati wa kusema.” (Mhu. 3:7) Ikiwa rafiki yako angekupa zawadi nzuri, bila shaka usingeificha zawadi hiyo. Badala yake, ungeonyesha kwamba unaithamini kwa kuitumia vizuri. Vivyo hivyo, tunapotumia uwezo wetu wa kuzungumza kwa hekima, tunaonyesha kwamba tunathamini zawadi hiyo kutoka kwa Yehova. Huenda hilo likahusisha kufunua hisia zetu, kueleza mahitaji yetu, kutiana moyo na kumsifu Mungu. (Zab. 51:15) Tunawezaje kujua ‘wakati unaofaa zaidi wa kusema’?

6. Biblia inaonyeshaje umuhimu wa kuamua vizuri wakati unaofaa wa kusema?

⁶ Maneno ya Methali 25:11 yanaonyesha umuhimu wa kuamua wakati unaofaa wa kuzungumza. Andiko hilo linasema hivi: “Neno linalosemwa wakati unaofaa ni kama matunda ya mtofaa ya dhahabu kwenye chombo cha fedha kilichopambwa.” Matofaa ya dhahabu yenyewe tu yangevutia. Kuyaweka kwenye chombo chenye rangi ya fedha, kungefanya yavutie zaidi. Vivyo hivyo, kuamua vizuri wakati unaofaa wa kuzungumza kunafanya maneno yetu yavutie na kuwasaidia wengine. Jinsi gani?

7, 8. Ndugu zetu nchini Japani waliigaje mfano wa Yesu?

⁷ Tunataka kusema mambo ambayo msikilizaji wetu anahitaji hasa kuyasikia. Hata hivyo, tusipotambua wakati unaofaa wa kusema, maneno yetu yanaweza kueleweka vibaya. (Soma Methali 15:23.) Kwa mfano, mnamo Machi 2011 tsunami na tetemeko la ardhi liliharibu majiji mengi yaliyo mashariki mwa Japani. Zaidi ya watu 15,000 walipoteza maisha. Mashahidi wa Yehova pia waliathirika kama jirani zao, hata hivyo walijitahidi kutumia Biblia kuwafariji watu waliokuwa wakiomboleza kila walipopata fursa. Lakini jirani zao wengi walikuwa Wabudha wenye imani kali, na hawakujua mengi au hawakujua kabisa mafundisho ya Biblia. Ndugu zetu walitambua kwamba muda mfupi tu baada ya tsunami kutokea haukuwa wakati unaofaa wa kuwaeleza jirani zao kuhusu tumaini la ufufuo. Badala yake, walitumia zawadi yao, yaani uwezo wa kuzungumza, kuwafariji na kuwaeleza ni kwa nini mambo mabaya kama hayo huwapa watu wazuri.

⁸ Yesu alijua wakati unaofaa wa kukaa kimya, na pia wakati unaofaa wa kusema.  (Yoh. 18:33-37; 19:8-11) Wakati fulani aliwaambia hivi wanafunzi wake: “Bado nina mambo mengi ya kuwaambia, lakini hamwezi kuyastahimili kwa sasa.” (Yoh. 16:12) Mashahidi nchini Japani waliiga mfano wa Yesu. Miaka miwili na nusu baada ya tsunami, walishiriki katika kampeni iliyofanywa ulimwenguni pote ya kugawa trakti Habari za Ufalme Na. 38, yenye kichwa “Je, Kweli Wafu Wataishi Tena?” Wakati huo, watu wengi walikuwa tayari kukubali ujumbe wenye kufariji kuhusu tumaini la ufufuo, na wenye nyumba wengi walichukua nakala za trakti hiyo. Kwa kuwa utamaduni na imani za kidini hutofautiana kati ya mahali pamoja na pengine, tunahitaji kutumia utambuzi tunapoamua wakati unaofaa wa kusema.

9. Ni katika hali gani kuamua wakati unaofaa wa kuzungumza huleta matokeo mazuri?

⁹ Kuna nyakati ambazo ni muhimu zaidi kutambua wakati wa kusema. Kwa mfano, huenda mtu akasema jambo linalotukasirisha. Litakuwa jambo la busara kutafakari kwanza ikiwa jambo hilo ni zito hivi kwamba tunahitaji kusema kitu. Ikiwa tunahitaji kusema, basi halingekuwa jambo la hekima kuongea na mtu aliyetukosea tukiwa tumekasirika, kwa kuwa tunaweza kuongea bila kufikiri. (Soma Methali 15:28.) Isitoshe, tunahitaji kutambua wakati unaofaa wa kuzungumza kuhusu kweli na watu wetu wa ukoo ambao si Mashahidi. Tunataka wamjue Yehova, hata hivyo ni lazima tuwe wenye subira na utambuzi. Kusema maneno yanayofaa kwa wakati unaofaa kunaweza kuwafanya wawe tayari kusikiliza.

10. (a) Kwa nini tunapaswa kuchagua kwa uangalifu maneno tunayosema? (b) Toa mfano wa maneno yenye kuumiza.

¹⁰ Maneno yana nguvu za kuumiza na kuponya. (Soma Methali 12:18.) Kutumia maneno yanayoumiza ni jambo la kawaida katika ulimwengu wa Shetani. Leo, burudani nyingi huwachochea watu ‘kunoa ulimi wao kama upanga’ na kufyatua ‘maneno machungu kama mishale.’ (Zab. 64:3) Mkristo anapaswa kuepuka mazoea hayo hatari. Mfano mmoja wa “maneno machungu” ni kejeli, yaani maneno yaliyokusudiwa kuwadhalilisha au kuwashutumu wengine. Mara nyingi kejeli huanza kama ucheshi, lakini inaweza kugeuka haraka na kuwa maneno yasiyo ya heshima au matusi. Kejeli zenye kuumiza ni mojawapo ya matukano ambayo Wakristo wanapaswa ‘kuyaondolea mbali.’ Ucheshi unaweza kufanya mazungumzo yawe yenye kufurahisha. Hata hivyo, tunahitaji kuepuka mtego wa kuwachekesha watu kwa kutumia maneno yasiyofaa au kebehi ambazo zitawaumiza au kuwadhalilisha wengine. Biblia inatuhimiza hivi: “Neno lililooza na lisitoke kinywani mwenu, bali neno lolote ambalo ni jema kwa ajili ya kujenga kulingana na uhitaji, ili liwape wasikiaji lile linalofaa.”—Efe. 4:29, 31.

11. Kuna uhusiano gani kati ya moyo wetu na kuchagua maneno yanayofaa?

¹¹ Yesu alifundisha kwamba “kinywa kinasema kutokana na mambo yaliyojaa katika moyo.” (Mt. 12:34) Hivyo, kuchagua maneno yanayofaa huanzia moyoni. Kwa kawaida, maneno yetu hufunua hisia zetu kuelekea watu wengine. Ikiwa kweli tunawapenda na kuwajali watu, yaelekea tutazungumza mambo yanayofaa na yanayowajenga wengine.

12. Tunaweza kuboreshaje uwezo wetu wa kuchagua maneno yanayofaa?

¹² Jitihada na busara inahitajika ili tuchague maneno yanayofaa. Hata Mfalme Sulemani mwenye hekima “alitafakari na kutafuta kwa bidii” ili apate “maneno yenye kupendeza na kuandika maneno sahihi ya kweli.” (Mhu. 12:9, 10) Je, ni vigumu kwako kupata “maneno yenye kupendeza”? Ikiwa  ndivyo, basi huenda unahitaji kujifunza maneno mapya. Njia moja ya kufanya hivyo ni kuchunguza jinsi maneno yanavyotumiwa katika Biblia na machapisho yetu ya Kikristo. Jifunze maana ya maneno usiyoyajua. Zaidi ya yote, jifunze kutumia maneno kwa njia itakayowasaidia wengine. Tunasoma hivi kuhusu uhusiano uliopo kati ya Yehova na Mwana wake mzaliwa wa kwanza: “Yehova amenipa ulimi wa waliofundishwa, ili nijue jinsi ya kumjibu neno yeye aliyechoka.” (Isa. 50:4) Kutafakari kabla ya kusema kunaweza kutusaidia kupata maneno yanayofaa. (Yak. 1:19) Tunaweza kujiuliza hivi, ‘Je, kweli maneno haya yatawasilisha kile ninachotaka kusema? Maneno yangu yatakuwa na matokeo gani kwa mtu anayenisikiliza?’

13. Kwa nini ni muhimu kutumia maneno yanayoeleweka kwa urahisi?

¹³ Katika Israeli, tarumbeta zilitumika kuwakusanya watu, kuwatawanya, au kuwachochea wanajeshi waanze mapambano. Hivyo, Biblia inafananisha mlio wa tarumbeta na uhitaji wa kutumia maneno yanayoeleweka kwa urahisi. Ikiwa tarumbeta ingetoa mlio usiojulikana, hilo lingeweza kusababisha maafa makubwa kwa wanajeshi vitani. Vivyo hivyo, ikiwa maneno yetu hayako wazi au hayaeleweki, yanaweza kuwachanganya au kuwapotosha wengine. Hata hivyo, tunapojitahidi kutumia maneno yaliyo wazi na yanayoeleweka kwa urahisi, inafaa pia tuzungumze kwa adabu na busara.—Soma 1 Wakorintho 14:8, 9.

14. Toa mfano unaoonyesha kwamba Yesu alitumia maneno rahisi na yanayoeleweka.

¹⁴ Yesu aliweka mfano bora zaidi wa kuchagua maneno yanayofaa. Fikiria hotuba yake fupi iliyoandikwa kwenye Mathayo sura ya 5 hadi ya 7. Yesu hakutumia maneno yenye utata au madoido; wala hakutumia lugha kali au maneno yenye kuumiza. Badala yake, alichagua maneno yaliyo wazi na rahisi ambayo yaligusa mioyo ya wasikilizaji wake. Kwa mfano, Yesu alitaka watu wasiwe na mahangaiko kuhusu uhitaji wao wa kila siku wa kupata chakula, hivyo akawaeleza jinsi ambavyo Yehova huwalisha ndege wa mbinguni. Kisha, akiwalinganisha wasikilizaji wake na ndege, aliwauliza hivi: “Je, ninyi si bora kuliko wao?” (Mt. 6:26) Naam, maneno hayo rahisi na yanayoeleweka yaliwatia moyo sana! Acheni sasa tuzungumzie jambo la tatu muhimu kuhusu usemi.

15. Kwa nini tunapaswa kuzungumza kwa fadhili?

¹⁵ Ni muhimu sana pia kuzingatia jinsi tunavyosema jambo fulani. Yesu alipozungumza katika sinagogi lililokuwa kwenye mji wake wa nyumbani, Nazareti, watu ‘walistaajabia maneno yenye kuvutia sana yaliyokuwa yakitoka kinywani mwake.’ (Luka 4:22) Maneno yenye kuvutia hugusa moyo na kamwe hayadhoofishi nguvu za ulimi wetu. Kwa kweli, maneno yenye kuvutia au yenye fadhili yanaweza kuwashawishi watu wakubali mambo tunayosema. (Met. 25:15) Tunaweza kuiga maneno yenye kuvutia ya Yesu kwa kuwa wenye adabu na kujali hisia za wengine. Kwa mfano, alipoona jitihada ambazo watu walifanya ili wamsikilize, Yesu alichochewa na huruma naye “akaanza kuwafundisha mambo mengi.” (Marko 6:34) Hata alipotukanwa, Yesu hakujibu kwa maneno makali.—1 Pet. 2:23.

16, 17. (a) Tunawezaje kumwiga Yesu tunapozungumza na washiriki wa familia au rafiki zetu wa karibu kutanikoni? (Tazama picha mwanzoni mwa makala hii.) (b) Toa mfano unaoonyesha faida za kuzungumza kwa fadhili.

¹⁶ Huenda ikawa vigumu kuzungumza kwa upole na kwa busara tunapoongea na mtu tunayemjua vizuri. Labda mtu huyo ni mshiriki wa familia au rafiki yetu wa karibu kutanikoni. Huenda tukahisi kwamba hatuhitaji  kuwa waangalifu tunapozungumza. Je, Yesu alihisi kwamba uhusiano wake wa karibu na wanafunzi wake ulimpa uhuru wa kuzungumza nao kwa ukali? La hasha! Wafuasi wake wa karibu walipoendelea kubishana kuhusu ni nani aliye mkubwa kati yao, Yesu aliwarekebisha kwa maneno ya upole na akawapa mfano wa mtoto mdogo. (Marko 9:33-37) Wazee humwiga Yesu wanapotoa ushauri kwa “roho ya upole.”—Gal. 6:1.

¹⁷ Hata ikiwa mtu amesema jambo linalotukasirisha, kujibu kwa upole kunaweza kuwa na matokeo mazuri. (Met. 15:1) Kwa mfano, kijana wa mama mmoja asiye na mwenzi, alikuwa akifanya mambo mabaya ilhali akidai kumtumikia Yehova. Dada fulani Mkristo mwenye nia nzuri alimwambia hivi mama ya kijana huyo: “Inasikitisha sana kwamba umeshindwa kumzoeza mtoto wako.” Mama huyo alitafakari kidogo na kujibu hivi: “Ni kweli kwamba mambo hayaendi vizuri sasa, hata hivyo mazoezi yake ni kazi endelevu. Zungumza nami baada ya Har–Magedoni; kisha tutajua mambo yalivyo.” Jibu hilo la upole lilisaidia kudumisha amani kati ya akina dada hao, na lilimtia moyo kijana huyo, ambaye alisikia mazungumzo hayo. Alitambua kwamba mama yake hakuwa amekata tamaa. Jambo hilo lilimchochea aache kushirikiana na marafiki wabaya. Baadaye alibatizwa, na kutumikia Betheli. Iwe tupo na ndugu zetu, familia yetu, au wageni, sikuzote maneno yetu yanapaswa kuwa ‘yenye neema na yenye kukolezwa chumvi.’—Kol. 4:6.

18. Kuiga mfano wa Yesu kunaweza kutusaidiaje tutumie vizuri nguvu za ulimi wetu?

¹⁸ Kwa kweli, uwezo wetu wa kufunua hisia na mawazo yetu kwa maneno unastaajabisha sana! Acheni basi tuige mfano wa Yesu kwa kuamua wakati unaofaa wa kusema, kujitahidi kuchagua maneno yanayofaa, na kuzungumza kwa fadhili. Tukifanya hivyo, nguvu za ulimi wetu zitawaponya wale wanaotusikiliza na kumfurahisha Yehova, ambaye ndiye Mpaji wa zawadi hiyo yenye thamani, yaani uwezo wa kuzungumza.