KUANDU animál balu iha rai-malirin toba hela ba fulan balu, sira-nia isin malirin tebes toʼo iha neʼebé? Meda oin ida iha rai-malirin naran meda ártiku, nia isin nia temperatura bele tun toʼo grau -2.9°C! Se animál ruma sai malirin hanesan neʼe, baibain sira-nia kakutak sai jelu ona no mate. Entaun, oinsá mak meda ártiku sira la mate?

Hanoin toʼok kona-ba neʼe: Maski durante tempu malirin neʼebé meda neʼe toba hela, semana rua dala ida ka semana tolu dala ida, sira halo sira-nia an nakdedar hodi halo sira-nia isin sai manas fali toʼo grau 36.4°C. Depois neʼe, sira-nia isin manas nafatin ba oras 12 toʼo 15. Matenek-naʼin sira hatete katak ida-neʼe mak ajuda meda nia kakutak atu la mate. Liután neʼe, iha tempu neʼebé sira toba hela, temperatura ba sira-nia kakutak la tun hanesan sira-nia isin. Estudu hatudu katak maski meda nia isin bele sai malirin tebes, maibé sira-nia kanuruk nia temperatura nunka sai malirin liu fali grau 0.7°C.

Kuandu tempu malirin ramata no meda sira hadeer, sira-nia kakutak sai normál fali iha maizumenus oras rua deʼit nia laran. Tuir loloos, matenek-naʼin balu hatete katak meda sira-nia kakutak neʼe laʼo ho diʼak liu fali antes sira komesa toba! Ida-neʼe halo matenek-naʼin sira hakfodak no bilán. Sira hatete katak ida-neʼe hanesan deʼit ho ai nia dikin neʼebé mosu fali lakleur depois ahi han ai-laran toʼo mohu.

Matenek-naʼin sira hanoin katak estudu kona-ba meda ártiku nia kakutak sei ajuda ita atu hatene liután kona-ba ema nia kakutak. Liuhusi estudu hanesan neʼe, sira hakarak buka dalan atu kura moras kakutak nian oioin, inklui mós moras Alzheimer.

Tuir Ita-nia hanoin oinsá? Meda ártiku nia kakutak neʼe mosu mesak deʼit? Ka Maromak mak kria ida-neʼe?