1, 2. Yange mbaahendanev lu nôngon kpoghuloo ér vea yange tom u samber a loho u dedoo sha ayange a mbaapostoli la, kpa kwagh la gema na tom la seer zan a zan hemen nena?

 YANGE mbaahendanev hii u tôvon Mbakristu a ican kpoghuloo. Saulu hii u “tan num sha tiônnongo”, nahan kwagh la tese ér yange i tôv Mbakristu mbara a ican sha gbenda u vihin tsung. (Aer. 8:3) Kwagh ne na yô, mbahenen yevese, man alaghga je yô, mbagenev nenge ér Saulu una fatyô u kuren awashima na u been a tiônnongo u Kristu kera la. Nahan kpa, Mbakristu mba yevese mba samben sha ajiir wue wue yô, kwagh u kpilighyol ugen gema er. Kwagh shon lu nyi?

² Mbakristu mba ve yem sha ajiir agen wue wue la, za hii u “pasen loho u dedoo u mkaanem ma Aôndo sha ajiir” a ve yevese ve yem la. (Aer. 8:4) Nenge imbakwagh la sha wono! Ican i i lu tôvon ior mba Aôndo la fatyô u yangen ve kwaghpasen ga, kpa i gema i wase ve u samber a loho u dedoo sha ajiir agen! Er mbaahendanev mban num mbahenen ve yevese ve yem sha ajiir wue wue yô, ve gema ve wase tom u pasen loho u dedoo u Tartor la u samber sha ajiir a icaa a mfe ve shio. Sha ayange ase ne kpa, imbakwagh ne yange i er, er se va nenge nahan.

3. (a) Ka an yange nan lu Filibu? (b) Er nan ve ior kpishi ken gar u Samaria lu a ungwa loho u dedoo ga, man Yesu yange tsengaôron ér ka nyi ia va er hen ijiir laa?

³ Orhenen ugen ken “mba ve sambe wue wue la” lu Filibu. a (Aer. 8:4; nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Orivangeli Filibu” la.) Yange yem ken Samaria. Gar ne lu gar u ior kpishi her lu a vande ungwan loho u dedoo ga yô, sha ci u shighe ugen la Yesu ôr a mbaapostoli nav ér: “De nyer nen ken ma gar u Mbasamaria kpaa ga. Kpa zaan nen hen iyôngo i ken ya u Iserael, i i saa la.” (Mat. 10:5, 6) Nahan kpa, Yesu yange fa je ér shighe a karen yô, a va pase ior i Samaria loho u dedoo, sha ci u cii ve  a kôndo a yem sha yô, Yesu kaa ér: “Ne lu mba eren shiada sha kwagh wam ken Yerusalem man ken Yudia kua ken Samaria cii, man ken ajiir a hemban gban ica sha tar.”—Aer. 1:8.

4. Yange Filibu pase Mbasamaria loho u dedoo nahan ve er nena, man alaghga lu nyi i na ve ve er nahana?

⁴ Filibu yange fa je ér gar u Samaria “via kuma u sundan.” (Yoh. 4:35) Loho u lu pasen la yange u doo ior i Samaria sha ci u nyi? Sha ci u Mbayuda yange ve zuan kwagh vea Mbasamaria ga, shi Mbayuda mbagen kpishi je yô, kôr ve ihyom. Nahan kpa, Mbasamaria mba nengen yô, i lu pasen ior cii loho u dedoo ne shi u lu kposo a akaa a Mbafarishi na jighjigh a mi la. Mbafarishi yange ve nyaghen ior mbagen shi ve nengen ér ve hemba ve. Filibu yange lu a ieren i nyaghen mbagen shin sangen a sange sha dooshima la ken a na ga, nahan a pase Mbasamaria mban loho u dedoo sha gbashima. Sha nahan yô, alaghga lu ityôkyaa i môm i i na ve ikpela i Mbasamaria kegh ato u ungwan loho u Filibu lu pasen la je la.—Aer. 8:6.

5-7. Tese akav a yange Mbakristu yange ve yevese ve yem sha ajiir agen ve kwagh la na loho u dedoo seer samber yô.

⁵ Nyian ne kpa, mba ve tôvon ior mba Aôndo a ican la, kanshio u yangen ve tom ve u pasen kwagh la, er sha ayange a mbaapostoli la kpa lu nahan. Ashighe kpishi ka ve na i hingir u Mbakristu mban vea mough vea yem sha ajiir agen shin a  za wuhe ve ken purusu, nahan cii kpa, kwagh la ka a gema a wase u samber a loho u Tartor ne hen ajiir a Mbakristu mban ve za lu la. Ikyav i tesen yô, shighe u i lu nôngon Ityav mbi Tar Cii Mbi sha Uhar la, yange Mbashiada mba Yehova ve pase kwagh kpoghuloo shin er ve lu ken afo a mbakwarev a mba Nazi nahan kpaa. Oryuda ugen u yange zua a Mbashiada ken afo a mbakwarev ne agen yô kaa ér: “Ishimataver i Mbashiada ve lu a mi la wasem u lun a vangertiôr mer jighjigh u ve ne la har sha Ruamabera, nahan maa mo kpa m hingir Orshiada.”

⁶ Ashighe agen je yô, mba ve tôvon se a ican la kpa, ka se pase ve loho u dedoo shi ve lumun u kpaa. Ikyav i tesen yô, shighe u i yem a Orshiada ugen u i yilan un ér Franz Desch ken afo a mbakwarev a Gusen ken tar u Austria la, yange hen Bibilo a Ordasenda ugen ker. Anyom nga karen yô, iorov mba uhar mban za zua sha mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova ugen, man hen shighe ne ve cii ve lu mbapasen loho u dedoo, nenge imba er yange a saan ve iyol la sha wono!

⁷ Imbakwagh la shi yange i er shighe u i lu tôvon Mbakristu a ican ken tar ugen, nahan ve yevese ve yem ken tar ugen yô. Ikyav i tesen yô, shighe u i lu tôvon Mbashiada mba ken tar u Malawi a ican ve ve yevese ve yem ken tar u Mozambique la, yange ve za hemen u pasen kwagh ker kpoghuloo. Kwagh ne yange er anyom kar hegen er akunduahar nahan. Shighe u i va hii u tôvon Mbashiada a ican ken tar u Mozambique la je kpa, ve lu pasen kwagh her kpoghuloo. “Orshiada ugen u i yer iti na ér Francisco Coana yô, kaa ér: “Ka mimi se mbagen yange i kôr se acin imôngo ken kwaghpasen. Nahan kpa, ior kpishi ungwa loho u Tartor la shi lumun u. Yange se lu a vangertiôr ér Aôndo ngu wasen se, di vough er yange wase Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la nahan.”

8. Mbamgem mba sha kwagh u patii man ican i inyar na ior kpishi hingir u ungwan loho u dedoo nena?

⁸ Nahan cii kpa, ka shighe u i lu tôvon se a ican tseegh loho u dedoo u samber u yemen sha ajiir agen ga. Ken anyom a a sember karen ne, mbamgem mba sha akaa patii kua ican i inyar kpa na yô, loho u Tartor ne samber ar a ior mba ken ijô kposo kposo man mba ken akuraior kposo kposo. Ior mbagen yô, yevese ajiir a i lu nôngon ityav shin ican i gbe kpishi yô, yem hen ajiir a kwagh a hembe lun guda her la, maa i za hii u henen Bibilo a ve sha ajiir a ve yevese ve yem la. Ashighe kpishi ior mban ka ve lamen zwa ugen kposo a zwa u i lamen hen ijiir i ve za lu la, nahan i gba u a pasen ve kwagh ken zwa ve. U ngu nôngon kpoghuloo wer u pase ior mba ken “hanma ikyurior man hanma ipyaven man hanma nongoior man hanma zwa” mba ve lu hen haregh wou la loho u dedoo kpa?—Mpa. 7:9.

9. Ka an yange nan lu Shimon, man alaghga lu nyi i na ve hingir u lun kôôsôô a Filibu?

⁹ Filibu yange er uivande kpishi ken Samaria. Ikyav i tesen yô, yange bee mbaawanev angev shi dugh ujijingi mbabov ken ior je kpaa. (Aer. 8:6-8) Iyua i Aôndo na Filibu i eren uivande la yange i doo orgen kpen kpen. I yilan or ne ér Shimon. Lu or u eren ahir u ior naan un icivir kpishi yô, nahan ve ôr kwagh na ér: “Or ne ka Agee a Aôndo” shin ka Aôndo a ne un tahav mbu eren akaa a vesen la ye. Kpa Shimon nengen uivande mba Filibu er la yô, a kav er Filibu a lu eren akaa la i lu  sha tahav mbu Aôndo kpôô kpôô yô, nahan maa Shimon hingir Orkristu. (Aer. 8:9-13) Nahan kpa, shighe karen yô kwagh er u tese awashima u Shimon u hingir Orkristu la ken igbar. Kwagh shon lu nyi?

10. (a) Ka nyi Peteru vea Yohane yange ve er ken Samaria? (b) Shighe u Shimon nenge Peteru vea Yohane penda mbahenen mbahev mbara ave iyol nahan ve ngohol icighan jijingi la a er nena?

¹⁰ Yange mbaapostoli mba ongo er ior kpishi lu hingir Mbakristu ken Samaria yô, ve tindi Peteru man Yohane ker. (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Peteru Er Tom a ‘Akii a Tartor’” la.) Mbaapostoli mba uhar mban mba za nyer yô, ve penda mbahenen mbahev mban ave iyol, maa hanma ve yô nan iv a icighan jijingi. b Shimon nengen kwagh u mbaapostoli mban er ne yô, kwagh la doo un kpishi nahan a kaa a ve ér, “Mo kpa nam nen tahav mbun, sha er hanma or u me penda nan ave iyol cii nana ngohol icighan jijingi yô.” Shimon yange kaa ér una na ve inyaregh je kpaa, sha ci u hen ér una fatyô u yamen tahav mbu Aôndo mbun sha inyar!—Aer. 8:14-19.

11. Peteru yange wa Shimon kwagh taveraa ér nyi, man Shimon er nena?

¹¹ Peteru yange venda kwagh la a Shimon taver taver. A kaa a na ér, “Ú tim a azurfa wou imôngo, sha ci u u hen wer u fatyô u zuan a iyua i Aôndo sha inyar. U ngu a ci shin kwar ken kwagh ne ga, gadia ishima you ngi jighilii sha ishigh ki Aôndo ga.” Peteru maa kaa a Shimon ér a gema ishima shi a er msen i de un a kwaghbo. A kaa ér: “Zamber a Yehova tsô alaghga una de u kwaghbo u u we ishima u eren la.” Ikyav tese ér Shimon yange lu iferor ga; yange soo u eren kwagh u vough, nahan kpa hen shighe la yô lu kwagh u shami ga saa un u eren ye. Nahan  a zamber a mbaapostoli mbara ér: “Zamber nen a Yehova sha ci wam, sha er kwagh môm ken akaa a ne ôr ne cii una erem ga yô.”—Aer. 8:20-24.

12. Ieren i yamen shi teen aan a civirigh la yange dumbur hen atô u Mbakristu mbaaie nena?

¹² Kwagh u Peteru venda a Shimon taver taver la, ka icintan hen Mbakristu nyian. Kwagh la tese se ér ka kwaghbo u yamen shin teen ian i icivirigh ken tiônnongo. Nahan kpa, ieren ne i gema i ta ijar hen atô u Mbakristu mbaaie. Ikyav i tesen yô, takeda ugen u yange i gber u ken inyom i 1878 yô kaa ér: “Ikyav tese ér ka a eren ishangen i tsuan poopu yô, ka inja er ka ve kimbi inyaregh sha er i ver ve sha ian la nahan. Mbagenev kunya tsô kpa, ngu ker ve u eren kwagh ne ga, shi ka ve eren ken igbar, mba eren ken myer ga.”

13. Mbakristu vea palegh kwaghbo u yamen shin teen aan a civirigh ken tiônnongo nena?

¹³ Gba u Mbakristu vea wa ikyo sha kwagh u yamen shin teen aan a icivirigh la ken tiônnongo. Doo u vea keren igbenda i yamen mba ve hemen ken tiônnongo la, sha u nan ve uiyua mgbegha shin wuese ve kpishi sha er mbara ve seer nan ve ityom ken tiônnongo ga. Shi doo u mba ve lu sha aan a hemen ken tiônnongo la kpa vea lu tsevaa sha er vea palegh u hemban wan mba ve lu a kwagh ave la ikyo ga yô. Aeren la cii ka a shami ga. Jighilii yô, gba u mbacivir Aôndo cii vea eren kwagh sha gbenda u tesen ér mba mba “hemban gban ijime” nahan vea keghen ér i lu jijingi u Yehova a tsuan ior a veren sha aan a icivirigh ye. (Luka 9:48) Mayange gba u ior mba Aôndo vea ker “kwagh u civirigh” sha ci ve iyol ve ga.—Anz. 25:27.

14, 15. (a) Ka an yange nan lu Oretiopia u eren tom ken ya u tor laa, man Filibu yange zua a na nena? (b) Oretiopia la yange ungwa kwagh u Filibu ôr un la nahan a er nena, man er nan ve batisema u er la lu di kwagh u kende un ken ishima kpoo ga? (Nenge ngeren u shin kpe la.)

¹⁴ Yange ortyom u Yehova kaa a Filibu ér a mough a za sha gbenda u u mough Yerusalem u kar u yem Gasa la. Aluer Filibu lu henen ityôkyaa i i ne ve ortyom a kaa a na ér una mough a za sha gbenda la yô, ica i gba ga je maa kwagh shon wanger un wang. A za zua a Oretiopia u eren tom ken ya u tor yô, or ne lu “ôron Ruamabera u profeti Yesaia genger genger.” (Nenge ngeren u kiriki u a lu a  itinekwagh ér “ Ka An Yange Nan Lu Oretiopia u Eren Tom ken Ya u Tor?” la.) Jijingi u Yehova maa mgbegha Filibu za ikyua a ikyekye i kpelan i or ne. Er lu yevese van hen kpe ikyekye i Oretiopia la, a pine un ér, “U kav kwagh u u lu ôron ne je kpa?” Kpa Oretiopia la gema kaa a na ér: “A er nan ve me kav sha wono? Saa or a wasem.”—Aer. 8:26-31.

¹⁵ Oretiopia la maa kaa ér a unde a va tema vea na sha ikyekye i kpelan la. Sha mimi yô, iliam ve la yange ia doo kpen kpen! Oretiopia la yange fa or u nan lu “iyôngo” shin “wanakiriki” u i er kwagh na ken kwaghôron u profeti u Yesaia la ga, er mbagen kpishi kpa fa ga nahan. (Yes. 53:1-12) Kpa Oretiopia u eren tom ken ya u tor ne ngur yemen vea Filibu yô, Filibu pasen un er kwaghôron u profeti la a kur sha Yesu Kristu yô. Oretiopia ne yange lu or u nyôr a nyôr Mbayuda yô vough er ior mbagen mba ve er batisema sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 la kpa lu nahan, sha nahan yô fese je a fa kwagh u gba u una er yô. Tsô a kaa a Filibu ér: “Nenge! Mngerem man heen ne; shi ka nyi ia yangem u eren batisema?” Her ave ave la je maa Filibu er Oretiopia ne batisema! c (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Batisema Shin Mnger” la.) Shighe karen yô, jijingi u Yehova hemen Filibu yem a na ken Ashedodi, a za za hemen u yôôn loho u dedoo ker.—Aer. 8:32-40.

16, 17. Mbatyomov mba eren tom u pasen kwagh ne nyian nena?

¹⁶ Nyian ne, Mbakristu kpa mba a ian icivirigh i eren tom u Filibu kpa yange er la. Ashighe kpishi ka ve pase ior loho u Tartor ne shighe u ian i dugh yô, er shighe u ve lu zan zende nahan. Ikyav tese wang ér ashighe kpishi mba asema a mimi mba ka ve za zua a ve shighe u ian i dugh la ka Yehova ka a na kwagh a lu nahan ye. Man gba u se ver ishima ér kwagh a er nahan, sha ci u Bibilo pase wang ér mbatyomov mba hemen ken tom u pasen kwagh ne, sha er a pase ior mba ken “hanma ikyurior man hanma ipyaven man hanma zwa  man hanma nongoior” loho u dedoo ne yô. (Mpa. 14:6) Shi Yesu yange kaa ér, mbatyomov vea lu wasen u hemen mba ve lu eren tom u pasen loho u dedoo la shi tesen ve kwagh u vea er yô. Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u ivor i alakema man toho la, Yesu kaa ér sha shighe u sunda, u a lu mkurtar la, ka ‘mbatyomov vea lu mbasundan’ ye. A kaa ér mbatyomov mbara “vea kar a hanma kwagh u nan gbeev mbu nôngon cii ken Tartor na kera, kua mba ve peren atindi la cii.” (Mat. 13:37-41) Yehova ngu eren tom a mbatyomov mbara u kohol mbara mba ve lu a ishimaverenkeghen i za hemen sha la kua mba ve lu “zegeikpelaior” i i lu iyôngo igen la cii van a mi ken nongo na.—Mpa. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Ikyav i tesen ér kwagh ne ngu eren yô, ka sea za u pasen ior mbagen kwagh shighe u se dugh kwaghpasen yô, ve kaa a vese ér mba eren msen sônon ér Aôndo ma a wase ve. Nenge ase kwagh u yange er shighe u mbapasenkwagh mbagen uhar due kwaghpasen vea an-wan u kiriki yô. Yange Mbashiada mban pase kwagh zan zan ka va nyer atetan yô, ve soo u memen kpa an-wan u kiriki u ve lu vea na la soo u shi nyôron hen ya ugen. Jighilii je yô, yange kar za nyôr hen ya la za kuma uwegh sha hunda! Gumkwase ugen maa va bugh hunda. Nahan Mbashiada mbaganden mba uhar mbara kar za ér vea za lam a na. Kwagh u kpiligh ve iyol yô, gumkwase la kaa ér un sember eren msen ér or ma nan va wase un u kaven Bibilo. Nahan maa ve hii Bibilo i henen a na!

18. Er nan ve i gbe u se nenge tom wase u pasen kwagh la beelee ga?

¹⁸ Er we kpa, u lu ken tiônnongo u Kristu ne, u ngu a ian i pasen kwagh la imôngo vea mbatyomov hegen u loho u dedoo ne u lu hemban aren a ior kpishi ne. Mayange de nengen ian i icivirigh i u lu a mi la beelee ga. Nahan za hemen u pasen kwagh kpoghuloo. U er nahan yô, a saan we iyol kpishi er u lu ôron mbagenev “loho u dedoo u sha kwagh u Yesu” yô.—Aer. 8:35.