1, 2. Shighe u Yesu lu ôron kwagh a ior ken gar u Kapernahum la, alaghga Peteru lu henen ér nyi, kpa lu nyi i gema i eree?

PETERU bon ashe lu kenger sha ior mba Yesu lu pasen ve kwagh la ngegh ngegh. Lu ken shinagoge, ken gar u Kapernahum, ape ya u Peteru lu la. Shi lu hen gar ne kpa Peteru eren tom u kôron ishu ye. Gar ne lu hen kpe Zegemnger u Galilia, vegher u ken imbusutarimese la. Azende a na man anmgbianev nav kua ior mba yange eren kpenga a ve imôngo la, lu hen gar ne kpishi. Peteru lu henen je ér ior mba hen gar u Kapernahum la kpa vea kav er Yesu a lu Mesiya yô, nahan a maa ve iyol kpishi u henen kwagh u Tartor u Aôndo sha ikyev i ortesen u hemban cii ne. Kpa kwagh er nahan ga.

² Ior kpishi soo u ungwan kwagh u Yesu lu ôron la ga. Mbagenev lu unun shin ikyer, hunan kwagh u Yesu lu ôron la. Nahan kpa, kwagh u hemba zan Peteru iyol yô, lu ieren i mbahenen mba Yesu mbagenev. Kera maa ve iyol u ungwan akaa a mimi a he, a Yesu lu tesen ve la ga. Ve hingir urenee, shi ishima vihi ve je kpaa. Mbagenev ker amo, gba kaan ér kwaghôron u Yesu la ngu ican je. Er ve kera soo u ungwan ga yô, ve due ken shinagoge kera, shi ve de u dondon Yesu kpaa.—Ôr Yohane 6:60, 66.

3. Jighjigh u nan u Peteru yange wase un u eren nyi sha ashighe kposo kposoo?

³ Kwagh ne lu kwagh u karen jighjigh u Peteru kua mbaapostoli mbagenev. Peteru kav kwagh u Yesu ôr sha iyange la tsembelee ga. Ka keng yange una nenge er mkaanem ma Yesu mara ma a fatyô u nan or ishima vihin aluer nan hen sha mi tsembelee ga yô. Nahan Peteru er nena? Lu kwa u hiihii u Peteru tagher a kwagh u karen jighjigh u na Ortesen na ne ga, shi lu kwa u masetyô la kpaa ga. De se nenge er jighjigh u nan u Peteru yange wase un u tilen sha mimi sha ashighe la yô.

4, 5. Yesu yange eren akaa sha igbenda i ior henen ér una er ga nena?

⁴ Ashighe kpishi mkaanem ma Yesu man aeren a na yange a kpiligh Peteru iyol kpen kpen. Ashighe agen Ortesen yange a er  akaa, shi a ôr akaa a ior ve hen ér Una er, shin Una ôr ga yô. Yesu sember nan ior udubu imôngo kwaghyan sha ivande iyange kar i môm. Tsô ior gba nôngon ér vea kôr un tor. Nahan kpa, a er kwagh u kpiligh ior kpishi iyol yô, a ôso liee a kar hen a ve kera, shi a kaa a mbahenen nav ér ve nyôr tso ve yem ken Kapernahum. Er mbahenen lu yemen ken mnger tugh la, Yesu shi er kwagh ugen u kpiligh ve iyol; a zende sha kwavmnger u Zegemnger u Galilia, shighe u ahumbe lu kpianger a mngerem kpishi yô, nahan Peteru hen kwagh u vesen sha kwagh u jighjigh u nan.

⁵ Sev mbu aven yô, ve mase kaven er ikpelaior la nyôr utso va sha u va keren ve yô. Nahan kpa, ikyav tese ér ior mbara lu tôvon Yesu ityô lu ikyaa i kwaghyan, lu sha ci u sar ve u henen akaa hen Yesu ga. Nahan Yesu kôôm ve sha ieren ve i soon akaa a iyolough la. (Yoh. 6:25-27) Yesu za seer lamen sha kwagh ne ken shinagoge, ken gar u Kapernahum, ape er kwagh ugen u ior hen ér una er ga yô. A tese ve mimi u injaa ugen u lu ve ican kpishi yô.

6. Yesu yange ôr injakwagh pase ér nyi, man mba yange ôr ve i la gema er nena?

⁶ Yesu soo ér ior ve de gbe van hen a na sha ci u un ngu a tahav mbu nan ve kwaghyan ga, kpa ve fa er i gbe u una na uma na sha ci ve man er ku na la ua wase ve u zuan a uma u tsôron yô. Nahan a ôr ve injakwagh, a tôô iyol na a kar sha mana, u lu kwaghyan u sen sha, sha ayange a Mose la. Er mbagenev huna kwaghôron la yô, a ôr ve injakwagh igen vighe vighe, a pase er i gbe u saa vea ya iyol na shi vea ma awambe a na man vea zua a uma u tsôron yô. Er nahan yô, ve gba nyoon asema. Mbagenev kaa ér: “Kwaghôron ne ngu ican je; ka an nana fatyô u veren ato sha mini?” *—Yoh. 6:48-60, 66.

7, 8. (a) Lu nyi Peteru lu a kav sha kwagh u Yesu ga? (b) Peteru yange na mlumun sha mpin u Yesu pine mbaapostoli nav la ér nyi?

⁷ Peteru una er nena? Un kpa kwagh u Yesu ôr la yange una taver un je ka u henen ga. Lu a kav er i gbe u Yesu una kpe sha u kuren awashima u Aôndo la ga. Peteru yange war paven a Yesu, er mbahenen mbalun jighilii ga mba ve undu Yesu sha iyange shon la nahanaa? Ei; Peteru lu a ieren i injaa igen, i yange na ve lu er ior mbara ga yô. Lu nyi ierene?

⁸ Yesu gema kaa a mbaapostoli nav ér: “Ne kpaa, ka ne ka yemene?” (Yoh. 6:67) Yesu lu lamen a mba pue kar uhar mbara, kpa lu Peteru bugh zwa ôr kwagh ye. Ashighe kpishi Peteru yange a vande wan zwa sha kwagh a mbaapostoli mbagenev mbara.  Alaghga Peteru lu tamen a ve cii. A lu nahan shin a lu nahan ga kpa, lu un hemban wan zwa sha kwagh ye; yange i taver kpishi u Peteru nahan a tamber cii man una pase ishima na sha kwagh. Kwagh u lu un ken ishima hen shighe ne yô, lu mkaanem ma doon tsung, ma hungur se mayange ga man, ér: “Tere, ka hen an je shi sé zaa? Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye.”—Yoh. 6:68.

9. Peteru yange dondo Yesu sha mimi nena?

⁹ Mkaanem mara kôr u ken ishima ga he? Jighjigh u Peteru na Yesu la na yô, a lu a ieren i injaa i doon tsung, a tile sha mimi. Peteru nenge ér ka Yesu tseegh a lu Oryiman u Yehova a ne ye, shi fa er mkaanem ma Yesu tesen ior sha kwagh u Tartor u Aôndo la ma a yima ve yô. Peteru nenge ér, aluer una kav akaa agen ga kpa, ma ijiir igen ngi i una za ga, ka nahan ve Aôndo una lumun un shi una zua a uma u tsôron ye.

10. Se dondo ikyav i Peteru i tilen sha mimi la nena?

¹⁰ We kpa ka mnenge wou laa? Kwagh er vihi yô, nyian ne ior kpishi senge ér ve soo Yesu, kpa mba dondon un sha mimi ga. Aluer se soo u dondon Kristu sha mimi yô, a gba u se soo atesen a na, er Peteru soo a nahan. Atesen la aa wanger se ga, shin aa lu sha ishima yase ga je kpa, gba u se hen a shi se kav inja i a shi se dondon a kpaa. Saa se tile sha mimi ve se fatyô u lun a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron, u Yesu a soo ér se zua a mi la ye.—Ôr Pasalmi 97:10.

11. Yesu yange kua a mbahenen nav ve yem hana?

¹¹ Shighe u ikpelaior lu a Yesu ne karen yô, Yesu kua a mbaapostoli kua mbahenen nav mbagenev, ve zende angahar ve yem vegher u ken imbusutarimese ica. Ashighe agen yange or a lu shin Zegenmger u Galilia, u mngerem nam engem yum la yô, nan nenge a ityough ki Uwo u Hermon u senou cirin sha mi, u u lu vegher u sha ityoughkitaregh ki Tar u Ityendezwa la. Yesu man mbahenen nav lu zan hen agar a a lu ikyua a gar u Sesaria u Filipi la, nahan ve lu mgbôghom a Uwo u Hermon la. Mba za tem hen ijiir i doon, ape vea gema a kenger Tar u Ityendezwa vegher u ken imbusutariyan a yem ica la yô, Yesu pine mbahenen nav mpin u injaa ugen.

12, 13. (a) Er nan ve Yesu pine kwagh u ikpelaior lu ôron sha kwagh na? (b) Mlumun u Peteru na Yesu la yange tese ér lu a jighjigh u nan u mimi nena?

¹² A pine ve ér: “Ikpelaior i kaan er, Mo M ngu ana?” Nenge ase a Peteru ken ishima er a lu kenger sha Yesu, shi henen sha kwagh u erdoo u Ortesen na ne kua kwaghfan na u a kpiligh iyol la yô. Yesu soo u fan mnenge u ior kpishi sha kwagh na. Mbahenen  mba Yesu na mlumun sha mpin la, ve ter ati a ior kposo kposo mba ior kaan ér ka Yesu yô. Kpa Yesu soo u fan mhen ve kpaa. Alaghga tsô mbadondon un mba ve luun a na ne kpa lan un er ior kpishi fa un ga nahan shinii? Shi a pine ér: “Tsô ne yô, ne mba kaan ner: Mo, M ngu ana?”—Luka 9:18-20.

¹³ Kwa ne kpa, Peteru na mlumun ngôôr ga. A ôr kwagh u mbahenen mbagenev kpishi lu henen ken asema a ve yô, a due a mi sha zwa wang. A kaa ér: “We U ngu Kristu Wan u Aôndo u uma.” Nenge ase er Yesu yange una lu wuese Peteru kpeer ityough sha u lumun a kwagh u ôr la yô. Yesu umbur Peteru er i lu ma orgen ga, kpa i lu Yehova Aôndo a wase mbalun a jighjigh u nan taveraa, ve fe mimi u vesen ne ye. Yehova wase Peteru u kaven or u nan lu Mesiya, shin Kristu, u i tôndo zwa ngise ngise ér ngu van la, man kwagh ne lu mimi u vesen, u Yehova lu a pase hen shighe la ga yô!—Ôr Mateu 16:16, 17.

14. Yesu yange na Peteru ityom i vesen i nyi?

¹⁴ Kristu ne ka u ngise i ôr kwagh na ken kwaghôron u profeti ugen ér una lu iwen i mbamaan vea venda i la. (Ps. 118:22; Luka 20:17) Er Yesu lu a kwaghôron u profeti ne ken ishima kua agen kpaa yô, a pase er i lu Kristu u a lu iwen i Peteru yila i ér Wan u Aôndo la je, Yehova una ver nongo na sha i ye. Maa a na Peteru ityom i vesen ken nongo u Kristu la. Yange ver Peteru ér a lu ityough sha mbaapostoli mbagenev mbara, er i tesen ken mbaadua mbagenev nahan ga, kpa yange na un di ityom i vesen tsô. A na Peteru “uishindan mba tartor u Sha.” (Mat. 16:19) Lu u Peteru una bugh hunda u uumace vea zua a ishimaverenkeghen i nyôron Tartor u Aôndo yô; una hii bughun sha ci u Mbayuda, maa una bugh sha ci u Mbasamaria, una mase bughun sha ci u Atôatyev, shin ior mba ve lu Mbayuda ga la.

15. Lu nyi i na ve Peteru zôhô a Yesu, man yange zôhô a na kaa ér nyi?

¹⁵ Nahan kpa ken masejime yô, Yesu va kaa ér mba i ne ve tom kpishi la á ker di her a ve kpishi je, man Peteru kpa lu môm ken mba i na ve kpishi yô. (Luka 12:48) Yesu za hemen u pasen akaa a mimi a yange gba hange hange u a fa sha kwagh u Mesiya yô, kua ican i lu u una va ya man ku u a wua un ken Yerusalem la kpaa. Peteru ungwa kwagh la nahan ishima za un iyol kpishi. Tsô a ta ibyalegh a Yesu, a gba zôhôn a na kaan ér: “Aôndo A̱ bunde kwagh la, Tere, a̱ de tseren We ga.”—Mat. 16:21, 22.

16. Yesu yange kôôm Peteru nena, man ka kwaghwan u nyi se cii se fatyô u zuan a mi ken kwagh u a ôr a Peteru laa?

 ¹⁶ Peteru yange hen ér un ngu wasen a wase Yesu, nahan kwagh u Yesu gema ôr a na la yange una kpiligh un iyol kpen kpen. Yesu gema ijime na ken Peteru, hide kenger sha mbahenen nav mbagenev mbara, mba alaghga ve kpa ve lu a mhen u Peteru la yô, maa a kaa ér: “Hirem ken ijime kera, Satan, u ngum kwagh u nan gbev mbu nôngon, gadia u we ikyo sha akaa a a lu a Aôndo ga, saa a ior tsô.” (Mat. 16:23; Mar. 8:32, 33) Mkaanem ma Yesu man ma a kwaghwan ker sha ci u wase cii. Ka i lu zange u hungur mhen u Aôndo, geman henen kwagh sha gbenda u ior ve henen kwagh la. Aluer se er nahan, a awashima u wasen a wase or je kpa, alaghga se lu taver nan ishima ser nana er kwagh u Satan a soo yô, i de lu kwagh u Aôndo a soo la ga. Kpa Peteru er nena?

17. Yesu yange soo ér Peteru a er nena ve kaa a na ér “hirem ken ijime kera”?

¹⁷ Peteru yange una kav er lu un jighilii Yesu lu yilan ér Satan Diabolo ga yô. Yesu zenda Peteru, apostoli na u nenge un a inja i dedoo kpishi ne ér a̱ yem kera ga, kpa kôôm un sha mhen u lu a mi sha ikyaa ne vough ga la tsô. Kwagh ne tese wang ér yange gba u Peteru una de u eren akaa a nan Ortesen na gbev mbu nôngon, kpa una hide a suen un a sue.

18. Peteru yange tese ér un tile sha mimi nena, man se dondo ikyav na la nena?

¹⁸ Peteru yange nagher iyol shin nyoon ishima shin nyôr ijôvô? Ei; yange lumun kwaghwan la a iyolhiden ijime. Sha nahan yô, kwa ne kpa Peteru tese ér un tile sha mimi. Hanma or u dondon sha Kristu cii ashighe agen a gba u a wa nan kwagh. Kpa saa se lu mba ngohol kwaghwan a iyolhiden ijime shi henen kwagh ker ve se za hemen u seer lun a Yesu Kristu kua Ter na, Yehova Aôndo kôôsôô ye.—Ôr Anzaakaa 4:13.

19. Yesu yange ôr kwagh u kpiligh iyol ér nyi, man alaghga Peteru lu henen ér nyi?

¹⁹ Ihwa lu a kar ga tsô Yesu shi ôr kwagh u kpiligh iyol ugen, a kaa ér: “Mimi je M kaan ne ne, mba ve til heen ne, mbagenev ker ka mba vea bende a ku je ga, saa vea vande nengen a Wan u or Una lu van ken tartor Na ve.” (Mat. 16:28) Yange a sar Peteru u kaven inja i mkaanem man je ka u henen a hen ga. Yesu ôr kwagh  la nahan a ver ishigh ér nyi? Alaghga Peteru lu henen ér i sember vendan kwagh a na taver taver, nahan i wa un sha da ér una va nenge a kwagh u Yesu ôr ne je kpaa-o.

20, 21. (a) Ka mpase u sha mnenge u nyi yange Peteru nengee? (b) Kwagh u ior ihiar ôr a Yesu ken mpase u sha mnenge la kôôm Peteru nena?

²⁰ Nahan kpa, ayange nga kar er kasua môm nahan yô, Yesu kua a Yakobu man Yohane man Peteru, ve za unde sha “gôgôwo,” man alaghga lu Uwo u Hermon, u yange u lu ikyua la. Alaghga lu tugh, gadia iorov mba utar mbara lu meer mnyam. Kpa Yesu ngur eren msen yô, kwagh ugen gema er u na mnyam samber ve ashe yô.—Mat. 17:1; Luka 9:28, 29, 32.

²¹ Ve nenge Yesu hii u geman iyol. Ishigh nagh hii u engem zan zan hingir u wanger er ka iyange nahan. Akondo a na kpa kungu hingir pupuu segh segh. Shi ior ihiar tile a Yesu imôngo, u môm tile sha ityough ki Mose, ugen di tile sha ityough ki Eliya. Ve lu lamen a na, man ikyav tese ér lu sha kwagh u “ku u A sôôn u  kpen ken Yerusalem la,” kua mnder u a nder un shin ku la. Kwagh ne tese wang ér kwagh u Peteru lu henen ér doo u Yesu una ya ican shi una kpe ga la lu shami ga!—Luka 9:30, 31.

22, 23. (a) Peteru yange tese erdoo man ishimatseen nena? (b) Ka injar i nyi shi Peteru man Yakobu man Yohane yange ve zua a mi hen tugh mbura?

²² Peteru nenge ér doo u un kpa una ôr kwagh ken mpase u iengem i Yesu ne, shi alaghga soo ér mpase shon a za hemen. Peteru nenge ér Mose man Eliya mba sôôn undun Yesu. Tsô a kaa ér: “Tere, se mba heen, nahan doo; yô, sé er atumbe atar, i môm sha ci Wou, i môm sha ci u Mose, i môm di sha ci u Eliya.” Nahan kpa, er uprofeti mba Yehova mba uhar mba i tese ve ken mpase u iengem i Yesu ne vande kpen kera yô, ityôkyaa lu i eren ve atumbe ga. Peteru hen sha kwagh ne tsembelee ga tsô gba ôron kwagh tsô. Nahan cii kpa, Peteru ka or u kwagh na a doo se yô, sha ci u eren erdoo a ior shi lu or u tseen ishima sha kwagh.—Luka 9:33.

²³ Peteru man Yakobu kua Yohane shi zua a injar igen hen tugh mbura. Ibeenegh kigen sen va gba mure sha a ve sha uwo la. Imo i Yehova due ken ibeenegh kira kaa ér: “Ngun ka Wan Wam u M tsough Un, ungwan nen Un.” Mpase u iengem i Yesu la maa kure, ve mase shin vea Yesu sha uwo la ve tseegh.—Luka 9:34-36.

24. (a) Mpase u iengem i Yesu la yange wase Peteru nena? (b) Mpase u iengem i Yesu la una wase se nyian nena?

²⁴ Mpase u sha mnenge u i tese Peteru iengem i Yesu la lu kwagh u dedoo je i er a na ye kua se kpaa! Anyom nga kar imôngo yô, Peteru va nger kwagh sha kwagh u icivir i yange zua a mi hen tugh mbu i tsenga tesen un iengem i Yesu, er a lu Tor u Tartor u sha la, shi yange pase er un “nenge a nenge iengem [i Yesu] sha ashe je” yô. Mpase la tese mimi u akaaôron a profeti a ken Mkaanem ma Aôndo kpishi, shi taver jighjigh u Peteru sha er una tagher a ameen kpa una gba ga yô. (Ôr 2 Peteru 1:16-19.) Aluer se za hemen u tilen sha mimi sha ishigh ki Ortesen wase u Yehova a tsough la, shi se mba henen kwagh hen a na shi ngohol kwaghwan na man ityesen na, shi se mba hiden a ayol a ase ijime dondon sha a na ayange ayange er Peteru nahan yô, se kpa mpase la una taver jighjigh wase u nan.