1, 2. (a) Nchifukwa wuli Hana walekanga kukondwa pakunozgeke ulendu wa ku Shilo? (b) Kumbi nkhani yaku Hana yingatisambizanji?

YERUZGIYANI kuti muwona Hana yo watangwanika kunozgeke ulendu, ndipu ivi vitimuwovya kuti waluweku masuzgu ngaki. Nyengu iyi yakhumbikanga kuja yakukondweska ukongwa chifukwa chaka chechosi murumu waki Elikana, walutanga ndi banja laki losi kuchihema cho chenga ku Shilo kuchisopa. Yehova wakhumbanga kuti maunganu yanga ngaŵengi ngakukondweska. (Ŵerengani Marangu 16:15.) Tikayika cha kuti Hana wakondwangwa ukongwa ndi maunganu ngenanga kutuwa pa unamana waki. Kweni sonu vinthu vingusintha ukongwa pa umoyu waku Hana.

² Hana wenga ndi mwaŵi chifukwa wangutolana ndi munthurumi yo wamuyanjanga ukongwa. Kweni Elikana wenga ndi munthukazi munyaki. Muwolu waki munyaki wenga Penina ndipu wachitiyanga dala vinthu vakumwaza mtima Hana. Asani nyengu ya maunganu yanga yakwana, Penina wayesesanga kuchita vinthu vakuti Hana wafyengi navu mtima. Sonu kumbi kugomezga Yehova kungumuwovya wuli Hana kuti wakunthiyepu masuzgu yanga ngo ngawonekanga kuti ngazitu ukongwa? Asani mukumana ndi masuzgu ngo ngatikulondani likondwa, nkhani yaku Hana yingakuwovyani ukongwa.

3, 4. Kumbi ndi masuzgu ngakulungakulu nanga ngo Hana wangukumana nangu ndipu nchifukwa wuli ngenga ngakuŵaŵa ukongwa?

³ Bayibolo likonkhoska masuzgu ngakulungakulu ngaŵi ngo Hana wangukumana nangu. Hana wangwesesa kuzizipizga suzgu lakwamba kweni lachiŵi lenga lakusuzga ukongwa. Suzgu lakwamba ndakuti wenga pamta ndi munthu wapamulomu yo wamtinkhanga. Lachiŵi ndakuti wenga chumba. Uchumba ngwakuŵaŵa ukongwa kwa munthukazi weyosi yo wakhumbisiska kuja ndi ŵana, kweni mu nyengu yaku Hana munthukazi wambula ŵana wajaliyanga kukwininika umoyu waki wosi. Banja lelosi mu nyengu iyi, lathembanga ŵana kuti ndiwu alutirizgengi zina la awiskewu mwakukoliyana ndi midawuku yawu. Munthukazi wambula kubala wanyozekanga ukongwa ndipuso chenga chinthu chachilengesku.

⁴ Hana watingi wazizipizgengi suzgu ili asani kwengavi Penina. Mta wenga wamampha cha. Ŵanthu anandi a pa mta ayanjanga kuchita  vinthu mwamaphara, kupindana kweniso kutinkhana. Mta wakoliyananga cha ndi nthengwa yo Chiuta wangwambiska m’munda wa Edene. (Chiy. 2:24) Nthengwa zosi za mta zo zizumbulika m’Bayibolo zilongo kuti mta utendapu umampha cha ndipu vo vinguchitika m’banja laku Elikana nchakuwoniyapu chamampha ukongwa chakuti mta nguheni.

5. Nchifukwa wuli Penina wakhumbanga kuti Hana wasuzgikengi, ndipu wamusuzganga wuli?

⁵ Elikana wamuyanjanga ukongwa Hana. Ndipu penga pakuvwika mwakulingana ndi mdawuku wa Ayuda, chifukwa Hana ndiyu wenga muwolu waki wakwamba ndipu Penina wanguzimuto pati pajumpha vyaka vinandi. Penina wamuchitiyanga sanji ukongwa Hana ndipu wayesesanga kuchita vinthu vakuti Hana wasuzgikengi navu. Chifukwa chakuti Hana wenga chumba, Penina wangusaniliyapu mwaŵi wakuti wamusuzgiyengi. Penina wabalanga pafupipafupi, ndipu iyu walutirizganga kujikuzga asani wabala mwana munyaki. M’malu mwakumuchitiya lisungu ndi kumupembuzga, Penina wangulutirizga mbwenu kuchombola Hana chifukwa cha uchumba waki. Bayibolo likamba kuti Penina wamusosomoliyanga dala Hana kuti wajaliyengi kukwininika. (1 Sam. 1:6) Penina wamutopoliyanga dala mtima munyaki. Iyu wakhumbanga kukhawuliska Hana ndipu wamukhawuliskanga nadi.

6, 7. (a) Kumbi nchifukwa wuli Hana wanguleka kukambiya murumu waki masuzgu ngaki ngosi chinanga kuti Elikana wangwesesa kumupembuzga? (b) Kumbi Hana wenga chumba chifukwa chakuti Yehova walekanga kukondwa nayu? Konkhoskani. (Wonani mazu ngam’mphata.)

⁶ Viwoneka kuti Penina wasaniliyangapu so mwaŵi wakutopole mtima Hana, pa ulendu wakuluta ku Shilo kuchisopa. Pa zuŵa lakupereke sembi kwaku Yehova, Elikana waperekenga “mathuŵi . . . ku ŵana ŵaki [aku Penina] wosi anthurumi ndi anthukazi.” Kweni Hana wapaskikanga ŵaka thuŵi laki pe chifukwa wengavi ŵana. Ivi vachitiskanga kuti Penina wamunyozengi ukongwa Hana ndi kumukumbuska uchumba waki ndipu Hana wajaliyanga ŵaka kuliya ndi kuleka kurya. Elikana wanguziŵa kuti muwolu waki wakwanjiwa wasuzgika maŵanaŵanu ndipuso kuti waturya cha, mwaviyo iyu wangwesa kumupembuzga. Iyu wangumufumba kuti, “Hana chifukwa chine ufwifwinthiya? Chifukwa chine ukana kurya? Ndipu chifukwa chine we ndi chitima m’mtima? Kumbi nde wakuzirwa cha ini kwaku iwi kwakuruska ŵana chumi?”—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Tingavwisa cha chifukwa cho Elikana wanguleke kuchenya Penina, kweni umampha ngwakuti wanguziŵa kuti Hana wakwininikanga  chifukwa cha uchumba waki. Ndipu Hana wangukondwa ukongwa murumu waki wati wamusimikizgiya kuti watimwanja. * Kweni Elikana wangukambapu cha vakukwaskana ndi nkharu yiheni yaku Penina ndipu Bayibolo nalu lilongopu cha kuti Hana wangumukambiya. Akhumba Hana wanguwona kuti kukamba vo Penina wamuchitiyanga kwatingi kukuzgengi ŵaka suzgu laki. Kumbi Elikana watingi wawovyengi kuti vinthu visinthi? Kumbi asani Hana wangumukamba Penina, vatingi vichitiskengi kuti walutirizgi kumuchitiya nkhaza cha, kweniso kuti ŵana ndi anchitu ŵaki ayambuweku jalidu liheni ili? Ivi vatingi vichitiskengi ŵaka kuti Hana wasokwiyengi pa nyumba yaki.

8. Asani munthu watikuchitiyani nkhaza pamwenga vinthu vambula urunji, nchifukwa wuli kukumbuka kuti Yehova ndi Chiuta murunji kungakupembuzgani?

⁸ Kaya Elikana waziŵanga vinthu viheni vosi vo Penina wachitiyanga Hana pamwenga cha, Yehova Chiuta wawonanga vosi. Mazu Ngaki ngakonkhoska umampha kuti iyu wawonanga vosi vo Penina wachitanga ndipuso ngatcheŵeska wosi wo akondwa kuchitiya anyawu sanji ndi vinthu viheni. Kweni ŵanthu amampha ndipuso akwanja chimangu, nge Hana, achiskika kuziŵa kuti Chiuta waurunji wanozga vinthu pa nyengu yaki kweniso m’nthowa yakwenere. (Ŵerengani Marangu 32:4.) Hana watenere kuti waziŵanga umampha kuti ndi Yehova yija yo wangamuwovya.

9. Kumbi tingasambiranji kwaku Hana yo wangulongo mtima wakukhumbisiska kuluta ku Shilo kwachisopa chinanga kuti waziŵanga kuti muwolu munyaki wakumunyoza?

⁹ Zuŵa linyaki pachivivivi, weyosi mnyumba yaku Elikana wangutangwanika kunozgeke ulendu wa ku Shilo. Ulendu wa ku Shilo wenga wakujumpha makilomita 30 ndipuso msewu waki waporotanga m’charu cha mapiri cha Efraimu. * Wenga ulendu wakwenda pasi zuŵa limoza pamwenga ngaŵi. Hana waziŵanga kuti wamusokwa uheni ndi vo muwolu munyaki wakumuchitiya. Kweni ivi vingumuchitiska kuti waleki kuluta ku Shilo cha. Mwaviyo, Hana nchakuwoniyapu chamampha ukongwa kwa ateŵeti aku Chiuta mpaka sonu. Tingazomerezanga cha kuti vakuchita viheni va ŵanthu anyaki vititimbanyizgi pakuteŵete Chiuta. Asani tingawere vuli chifukwa cha vakuchita viheni va ŵanthu anyaki, tingatondeka kulonde vitumbiku vo vingatiwovya kuti tikunthiyepu.

10, 11. (a) Nchifukwa wuli Hana wangusere m’chihema mwaliŵiliŵi wati wafika ŵaka ku Shilo? (b) Kumbi Hana wanguchita wuli pakuromba kwa Awiski akuchanya?

¹⁰ Elikana ndi banja laki angwenda kwa zuŵa losi kuzunguliya m’mapiri, ndipu pavuli paki angwamba kuwona msumba wa Shilo. Ŵati afika  paphiri linyaki lo lenga pakati pamapiri ngatalingatali, angupumuwa. Sonu ŵati aja kamanavi kufika ku Shilo, Hana wangwamba kuŵanaŵana kuti wamurombanji kwaku Yehova. Ŵati afika ku Shilo angurya chakurya. Hana wangutuwapu mwaliŵiliŵi pagulu la anyaki wosi ndi kusere m’chihema chaku Yehova. Eli, Wasembi Mura wenga mwenimo, pafupi ndi khomu. Kweni Hana wangumuwona cha Eli chifukwa maŵanaŵanu ngosi ngenga pakuromba kwaku Yehova. Hana wenga ndi chigomezgu chosi kuti rombu laki limukikengi. Iyu waziŵanga kuti chinanga paŵevi munthu yo wangavwisisa suzgu laki, Awiski akuchanya pe amuvwengi. Hana wanguchita chitima ukongwa ndipu wangwamba kuliya.

¹¹ Hana wanguromba kwaku Yehova chamumtima uku wanchinchimiya. Wachiromba, milomu yaki yambwambwanthiyanga ndipu wanguromba kwa nyengu yitaliku, wachikambiya Awiski vosi vo venga m’mtima waki. Hana wangupempha mwana pe cha, iyu wangukamba so chinthu chinyaki. Wakhumbanga kulonde ŵaka vitumbiku cha, kweni wakhumbanga kuti nayu wapaski Yehova vo wangafiska. Mwaviyo, wangulayizga mwakwesa kulapa kuti asani Yehova wangamupaska mwana munthurumi, wamuperekengi kwaku Iyu kuti wamuteŵete kwa umoyu waki wosi.—1 Sam. 1:9-11.

12. Kumbi nkhani yaku Hana yititikumbuska kuti tichitengi wuli pakuromba?

¹² Hana nchakuwoniyapu chamampha ukongwa kwa ateŵeti aku Chiuta pa nkhani yakuromba. Yehova wakhumba kuti ŵanthu ŵaki akambiskanengi nayu mwakufwatuka, ndi kumukonkhoske masuzgu ngawu ngosi nge mo mwana wafwatukiya apapi ŵaki. (Ŵerengani Sumu 62:8; 1 Ŵatesalonika 5:17.) Wakutumika Petro wangulemba mazu ngakuchiska ukongwa pa nkhani ya kuromba kwaku Yehova ngakuti: Ponyani “paku iyu kweŵeku linu losi, pakuti waphwere imwi.”—1 Pet. 5:7.

13, 14. (a) Kumbi Eli wanguthaŵiriya kuŵanaŵana kuti Hana wachitanji? (b) Kumbi vo Hana wangumuka Eli vititiwovya wuli kuja ndi chivwanu?

¹³ Yehova ngwachitima ukongwa ndipu watitivwisa ukongwa kuphara munthu weyosi. Pa nyengu yo Hana warombanga uku waliya, wanguzizwa ukongwa ndi vo wangumukambiya Eli wasembi mura yo wamuwonanga. Iyu wamuwonanga Hana wachiromba ndipu wanguti: “Ukaŵanga wakuloŵe mpaka zuŵanji? Utuzgepu vinyu waku.” Eli wanguwona milomu yaku Hana yichinjekeme, wachinchinchimiya kweniso wawonekanga kuti ngwakusuzgika maŵanaŵanu. M’malu mwakuti wamufumbi vo vamusuzga, iyu wanguthaŵiriya kumunena kuti waloŵe.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Hana wangupwetekeka mtima ukongwa kuwona kuti munthu waudindu, watimuchombola pa ubudi wakuti wawuchita cha. Chinanga kuti ivi venga viyo, Hana nchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakuja ndi chivwanu. Iyu wanguzomerezga cha kuti mazu ngo Eli wangukamba ngamugongoweski pakusopa Yehova. M’malu mwaki, wangumumuka mwaulemu ndi kumukonkhoske suzgu laki. Ivi vinguchitiska kuti Eli wawemu kuti wananga ndipu wangumukambiya mwaulemu kuti: “Rutanga mu chimangu, ndipu Chiuta waku Yisraele wakupaski cho wapempha kwaku iyu.”—1 Sam. 1:17.

15, 16. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitikiya Hana chifukwa chakuti warombanga kwaku Yehova ndi kumusopa kuchihema? (b) Kumbi tingamuyezga wuli Hana asani tadeluka nthazi chifukwa cha masuzgu?

 ¹⁵ Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitikiya Hana chifukwa chakuti warombanga kwaku Yehova ndi kumusopa kuchihema? Bayibolo likamba kuti: “Viyo munthukazi yo wanguwere kwaki wangurya, ndipu chisku chaki kuti chinguŵa so cha chitima cha.” (1 Sam. 1:18) Yapa sonu Hana wangujalika mtima pasi. M’nthowa yinyaki tingakamba kuti wanguto vosi vo vamusuzganga m’mtima ndi kupingizga munthu munyaki wanthazi ukongwa kuruska iyu, Yehova Chiuta wakuchanya. (Ŵerengani Sumu 55:22.) Kumbi lilipu suzgu lo Yehova wangatondeka kulimaliska? Awa, palivi suzgu lelosi lo lingamutonda Yehova.

¹⁶ Asani tadeluka nthazi chifukwa cha masuzgu, tingachita umampha ukongwa kwezga Hana ndi kukambiya malunguruku ngidu Chiuta yo Bayibolo likamba kuti, ‘wamuka marombu.’ (Sumu 65:2) Asani tingachita viyo mwachivwanu, tiŵengi ndi “chimangu cho chaku Chiuta, cho chizungura kuwamu kosi,” m’malu mwakujaliya kudinginyika.—Ŵaf. 4:6, 7.

17, 18. (a) Kumbi Elikana wangulongo wuli kuti wanguzomerezga lapu laku Hana? (b) Kumbi phuzu laku Penina lingumala wuli?

¹⁷ Kwati kwacha, Hana wanguluta so kuchihema ndi murumu waki. Hana watenere kuti wangumukambiya murumu waki vosi vo wangupempha kwaku Chiuta ndi vo wangulapa, chifukwa Chilangulu chaku Mosese chakambanga kuti munthurumi wenga ndi mazaza ngakukana lapu lo muwolu waki walayizga iyu kulivi. (Maŵ. 30:10-15) Kweni Elikana wenga wakugomezgeka ndipu wanguzomerezgana ndi vo muwolu waki wangulapa. Ndipu iyu wanguchisopa Yehova limoza ndi muwolu waki ŵechendawele kwawu.

¹⁸ Kumbi Penina wanguziwamu nyengu niyi kuti Hana wakuleka kudinginyika chifukwa chakumuchombola? Bayibolo likambapu cha, kweni mazu ngakuti, “chisku chaki kuti chinguŵa so cha chitima cha,” ngalongo kuti kutuliya pa nyengu yeniyo, Hana wajanga mwalikondwa ndipu wakwininikanga so cha. Chinanga wuli Bayibolo likambapu cha, kweni viwoneka kuti wanguswera cha kuziŵa kuti Hana watoliyaku kanthu cha vakuti watimuchombola. Kutuwa pa nyengu iyi, Bayibolo litimuzumbuwapu so cha Penina.

19. Kumbi Hana wangutumbikika wuli nanga wangulongo wuli kuti waziŵanga kuti Yehova ndiyu wangumutumbika?

¹⁹ Mukuluta kwa nyengu, Hana wangume nthumbu ndipu ivi vinguchitiska kuti likondwa laki lilutiriyi. Chinanga kuti sonu wajanga mwalikondwa, iyu wanguluwa cha kuti Yehova ndiyu wangumutumbika. Wati wabala mwana, wangumupaska zina lakuti Samuele lo ling’anamuwa kuti “Zina Laku Chiuta,” ndipu vikoliyana ndi vo Hana wachitanga chifukwa nyengu zosi wadananga pa zina laku Chiuta. M’chaka cho Samuele wanguwiya, Hana wangulutaku cha ku Shilo ko Elikana wanguluta ndi  banja losi. Iyu wangupumuwa dankha kwa vyaka vitatu kuti waleri mwana mpaka po wangumulumuliya. Pavuli paki, wangusimikizga mtima kuti zuŵa linyaki wasiyanengi ndi mwana waki wakwanjiwa.

20. Kumbi Hana ndi Elikana angufiska wuli vo angulayizga kwaku Yehova?

²⁰ Chenga chinthu chakusuzga ukongwa kuti Hana wasiyani ndi mwana waki. Iyu waziŵanga kuti anthukazi wo ateŵete pachihema akhoza kuchimuphwere umampha Samuele. Kweni ndipuwuli, Samuele wenga mwanamana ukongwa ndipu palivi munthukazi yo wangasiliya munyaki mwana mumana viyo. Hana ndi Elikana angumupereka mwakudonda cha mwana wawu kweni ndi mtima wosi. Ŵati aluta kunyumba yaku Chiuta, angupereka sembi, ndi kupereka Samuele kwaku Eli ndi kumukumbuska vo Hana wangulapa vyaka vakuvuli.

21. Kumbi rombu laku Hana lingulongo wuli kuti wenga ndi chigomezgu chakukho? (Wonani so bokosi lakuti,  Marombu Ngaŵi Ngambula Kuluwika papeji lenili.)

²¹ Pavuli paki, Hana wanguromba rombu lo Chiuta wanguwona kuti ndakwenere kulembeka m’Bayibolo. Muchiŵerenga mazu ngo ngakulembeka pa 1 Samuele 2:1-10, muwonengi kuti fundu yeyosi yilongo kuti Hana wenga ndi chivwanu chikulu. Iyu wanguthamika Yehova chifukwa cha nthazi zaki zakuziziswa, pakusisa akujikweza, kutumbika ŵanthu akukandirizgika kweniso kutuzgapu umoyu ndi kutaska. Wanguthamika so Awiski akuchanya chifukwa chakuti mbatuŵa, mbarunji ndipuso mbakugomezgeka. Penga pakwenere nadi kuti Hana wakambi mazu ngakuti, “Kulivi jarawi lakuyana ndi Chiuta widu.” Yehova ngwakugomezgeka, wasintha cha ndipuso ndi malu ngakubisamamu ŵanthu wosi akukandirizgika wo athemba iyu.

22, 23. (a) Kumbi tisimikizga wuli kuti Samuele waziŵanga kuti apapi ŵaki amuyanjanga? (b) Kumbi Yehova wangulutirizga wuli kumutumbika Hana?

²² Samuele wenga ndi mwaŵi ukulu chifukwa anyina agomezganga ukongwa Yehova. Chinanga kuti wawonananga nawu pafupipafupi cha, kweni waziŵanga kuti atimukumbuka. Chaka chechosi Hana walutanga ku Shilo kuchimuwona  ndipu wamupingiyanga munjirira wapanthuwa, wakuti wavwalengi pakuteŵete pa chihema. Hana wasonanga pamanja munjirira wa mwana waki ndipu wawusonanga mwarwana kulongo kuti wamuyanjanga kweniso wamuŵanaŵaniyanga. (Ŵerengani 1 Samuele 2:19.) Tiyeni tiŵanaŵaniyi kuti tiwona Hana wachivwalika mwana waki kamunjirira, kumuyaniska umamphaumampha kweniso wachimulereska mwachanju ndi kumukambiya timazu takuchiska. Samuele wenga ndi mwaŵi ukulu kuja ndi anyina achanju chaviyo ndipu apapi ŵaki nawu akondweskekanga nayu ukongwa limoza ndi Ayisraele wosi.

²³ Yehova wangumuluwa cha Hana. Wangumujula mphapu ndipu angubalirana ŵana anyaki so ankhondi ndi Elikana. (1 Sam. 2:21) Viwoneka kuti chinthu chakuzirwa ukongwa cho Hana wakondwanga nachu, mbubwezi wamampha ndi Awiski a Yehova ndipu ubwezi uwu wakholiyangakholiyanga mukuluta kwa nyengu. Ivi vingakuchitikiyani so namwi asani mungayezga chivwanu chaku Hana.