1, 2. Kumbi vinthu venga wuli pa nyengu yo Samuele wakambiskananga ndi Ayisraele, nanga nchifukwa wuli wakhumbikanga kuŵawovya kuti alapi?

ŴANAŴANIYANI kuti muwona Samuele yo wama panthazi pamtundu wa Yisraele. Ŵanthu yaŵa awungana mumsumba wa Gilgala chifukwa chakuti adanika ndi Samuele yo waŵateŵete nge mchimi kweniso mweruzgi kwa vyaka vinandi. Mwakulingana ndi nyengu ya mazuŵa nganu, mutenere kuti ndi mu May pamwenga June chifukwa chihanya che pafupi. Minda ya m’chigaŵa ichi yiwoneka umampha ukongwa chifukwa tirigu wacha. Ŵanthu wosi ŵati ŵaka cheticheti! Sonu kumbi Samuele wachitengi wuli kuti avwisi vo iyu waŵakambiyengi?

² Ŵanthu yaŵa awoneka kuti aziŵanga cha kuti nkhani yo angwambisa yenga yikulu. Yiwu anguchichizga Samuele kuti waŵasankhiyi fumu. Aziŵanga cha kuti adelera Chiuta wawu Yehova kweniso mchimi waki. Vo anguchita vingulongo kuti akhumbanga cha kuti Yehova waje Fumu yawu! Kumbi Samuele watingi waŵawovyengi wuli kuti alapi?

3, 4. (a) Nchifukwa wuli Samuele wakambanga va unyamata waki? (b) Kumbi tingayanduwa wuli ndi chivwanu chaku Samuele mazuŵa nganu?

³ Samuele wangukambiya Ayisraele kuti: “Ini ndakota nde ndi nyivu.” Ŵanthu angwamba kuvwisiya vo wakambanga chifukwa wenga mura nadi. Pavuli paki wanguŵakambiya so kuti: “Ndenda paurongo pinu kutuwa pa unyamata wangu mpaka zuŵa linu.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Samuele waluwanga cha unyamata waki chinanga kuti pa nyengu iyi wenga wakukota. Wakumbukanga umampha vo wachitanga pa umpupuka waki. Vo wangusankha kuchita weche mnyamata ndivu vingumuwovya kuti waje ndi chivwanu kweniso kuti wajipereki kwaku Yehova, Chiuta waki.

⁴ Samuele wajanga ndi ŵanthu ambula chivwanu kweniso ambula  kugomezgeka, kweni nyengu zosi iyu wayesesanga kulutirizga kuja ndi chivwanu. Mazuŵa nganu nkhwakusuzga ukongwa kulutirizga kuja ndi chivwanu chifukwa chakuti tija m’charu chiheni ndi ŵanthu ambula chivwanu. (Ŵerengani Luka 18:8.) Tiyeni tiwoni vo tingasambira kwaku Samuele kwambiya pa unamana waki.

5, 6. Kumbi Samuele wangukuwa mwakupambana ndi ŵana anyaki wosi m’nthowa wuli, nanga nchifukwa wuli apapi ŵaki ŵenga ndi chigomezgu chosi kuti mwana wawu wamusungika umampha?

⁵ Samuele wangukuwa mwakupambana ukongwa ndi mo ŵana anyaki wosi akuliya. Samuele wangwamba kuteŵete pachihema chaku Yehova ku Shilo, wati walumulika ŵaka, ndipu mtunda wakutuwa kwawu ku Rama kuchifika ku Shilo wenga wakujumpha makilomita 30. Elikana ndi Hana angupereka mwana wawu kuti wakateŵetiyengi Yehova nge Munaziri kwa umoyu waki wosi. * Kumbi ivi ving’anamuwa kuti apapi aku Samuele amutinkhanga ndipu angumupata?

⁶ Awa! Yiwu aziŵanga kuti mwana wawu wamusungika umampha ukongwa ku Shilo. Samuele wateŵetiyanga ndi Wasembi Mura Eli, ndipu Eli wamulunguchizganga mo wangagwiriya nchitu. Kweniso kwenga anthukazi anandi wo ateŵetiyanga pachihema wo amuphweriyanga.—Chit. 38:8; Ŵer. 11:34-40.

7, 8. (a) Kumbi apapi aku Samuele achitanganji chaka chechosi pakukhumba kulongo kuti amuyanjanga? (b) Kumbi apapi amazuŵa nganu angasambiranji kwa apapi aku Samuele?

⁷ Elikana ndi Hana amuluwanga cha mwana wawu wakwanjiwa wakwamba, yo Yehova wanguŵapaska pakumuka rombu laku Hana. Hana wangupempha kuti Chiuta wamupaski mwana munthurumi ndipu wangulapa kuti wamuperekengi kuti wakateŵetiyengi Yehova kwa umoyu waki wosi. Chaka chechosi Hana wamupingiyanga munjirira wapanthuwa Samuele wo wamusoniyanga kuti wavwalengi pakuteŵete pachihema. Samuele watenere kuti wakondwanga ukongwa asani apapi ŵaki aza kuzimuwona. Watenere kuti wakondwanga so ukongwa asani atimuchiska, kumulunguchizga kweniso kumusambiza kuti wawonengi kuti kuteŵete Yehova pachihema chaki ndi mwaŵi ukulu ukongwa.

⁸ Mazuŵa nganu, apapi angasambirapu vinandi pa chakuwoniyapu chaku Elikana ndi Hana. Apapi anandi atesesa kuphwere ŵana ŵawu mwakuliŵavu, kweni aŵikiyapu mtima cha pakuŵawovya kuti aje pa ubwezi ndi Yehova. Kweni apapi aku Samuele ayesesanga kovya banja lawu kuti lije pa ubwezi wamampha ndi Yehova ndipu ivi ndivu vinguwovya kuti mwana wawu wakuwi m’nthowa yakwenere.—Ŵerengani Nthanthi 22:6.

9, 10. (a) Konkhoskani mo chihema chawonekiyanga ndi mo Samuele wawoniyanga malu ngakupatulika. (Wonani so mazu ngam’mphata.) (b) Kumbi Samuele watenere kuti wachitanga mauteŵeti nanga, ndipu ampupuka amazuŵa nganu angamuyezga wuli?

⁹ Ŵanaŵaniyani kuti muwona mnyamata uyu wachikuwa watendatenda  m’mapiri ku Shilo ndi chilatu chakuti waziŵi umampha malu. Samuele watenere kuti wakondwanga ukongwa kuwona chihema chaku Yehova cho chenga mumsumba wa Shilo wo wenga m’chidika. Chihema chenichi ngenga malu ngakupaturika ukongwa. * Mosese ndiyu wenga mulongozgi pa nchitu yakuzenga chihema ichi vyaka pafupifupi 400 kuvuli ko, ndipu ndingu ngenga malu ngakupaturika ngakusopiyamu Yehova pacharu chosi chapasi.

¹⁰ Samuele wachikuwa, wayanjanga ukongwa kuja pachihema. Bayibolo likamba kuti: “Samuele wateŵetanga paurongo pa Ambuya, mhurwa wakuvwala efodo wa bafuta [salu].” (1 Sam. 2:18) Munjirira wo Samuele wavwalanga walongonga kuti wawovyananga ndi asembi pachihema. Chinanga kuti Samuele wenga wasembi cha, kweni wagwiranga nchitu zinyaki nge kujula visasa ndi mulenji pamwenga kovya Eli yo wenga wasembi mura. Chinanga kuti iyu wakondwanga ukongwa ndi uteŵeti uwu, kweni nyengu yinyaki wangwamba kusuzgika ukongwa mumtima mwaki. Vinthu venga umampha cha panyumba yaku Yehova.

11, 12. (a) Kumbi Hofini ndi Finehasi ŵenga abwekabweka pa vifukwa nivi? (b) Kumbi ndi vinthu viheni nivi vo Hofini ndi Finehasi achitanga pachihema? (Wonani so mazu ngam’mphata.)

¹¹ Samuele weche mwana, wanguwona vinthu viheni vinandi vichichitika pachihema. Eli wenga ndi ŵana ŵaŵi, Hofini ndi Finehasi. Nkhani yaku Samuele yikamba kuti: “Ŵana ŵaku Eli ŵenga ŵanthu ŵambura kwenere; ŵengavi kuchitiya ulemu Ambuya.” (1 Sam. 2:12) Fundu zosi ziŵi za mulemba ili zikoliyana. Hofini ndi Finehasi “ŵenga ŵanthu ŵambura kwenere,” kung’anamuwa kuti ŵenga “ŵana abwekabweka” chifukwa atumbikanga Yehova cha. Yiwu atoliyangaku kanthu cha fundu zaku Yehova za mijalidu yamampha ndi khumbu laki. Ivi vinguŵachitiska kuti ayambi kuchita maubudi nganandi.

¹² Dangu laku Chiuta lingukamba mwakuvwika umampha nchitu zo wasembi wakhumbikanga kugwira kweniso mo sembi zakhumbikanga kuperekeke pachihema chaki. Penga vifukwa vakwenere vo Dangu ili lingukambiya viyo. Ŵanthu akhumbikanga kupereka sembi izi kuti Chiuta  waŵagowoke maubudi ngawu ndi chilatu chakuti aje ŵanthu arunji, akwenere kutumbikika ndi kulongozgeka ndi Chiuta. Kweni Hofini ndi Finehasi anguchitiska kuti asembi anyawu ayuyuwengi sembi zo zaperekekanga. *

13, 14. (a) Kumbi ŵanthu ambula kunanga akwaskikanga wuli ndi vinthu viheni vo vachitikanga pachichema? (b) Kumbi Eli wangutondeka wuli kufiska udindu waki nge mpapi kweniso wasembi mura?

¹³ Weche mwana, Samuele watenere kuti wazizwanga ukongwa pakuwona vinthu viheni vo Eli wavilekeriyanga ŵaka. Iyu wawonanga ŵanthu anandi wo azanga kuchihema kuti azisisipuliki ndi kupembuzgika, kweni aweleriyanga kwawu aguŵa, afya mtima kweniso alengeskeka. Anyaki mwa ŵanthu yaŵa ŵenga akavu, akusuzgika maŵanaŵanu ndipuso akusika. Samuele wanguguŵa so ukongwa wati waziŵa kuti Hofini ndi Finehasi achita ureŵi ndi anthukazi wo ateŵetiyanga pachihema, vo venga vakususkana ukongwa ndi dangu laku Yehova. (1 Sam. 2:22) Akhumba iyu wakhazganga kuti Eli waŵachenyengi mwanthazi ŵana ŵaki.

¹⁴ Eli wenga wakwenere kumaliska suzgu ili. Iyu wenga wasembi mura ndipu wakhumbikanga kuwonesesa vinthu vosi vo vachitikanga pachihema. Nge mpapi, iyu wenga ndi udindu wakovya ŵana ŵaki. Ubudi wo ŵana yaŵa achitanga wakwaskanga yiwu ŵeneku kweniso ŵanthu anandi m’charu cho. Kweni Eli wangutondeka kufiska udindu waki nge mpapi kweniso wasembi mura. Iyu wanguŵachenya mwakuŵaleremeka. (Ŵerengani 1 Samuele 2:23-25.) Kweni ubudi wo ŵana aku Eli achitanga wenga wakwenere nyifwa, ndichu chifukwa chaki akhumbikanga kuchenyeka mwanthazi.

15. Kumbi Yehova wangutumiza uthenga wakofya wakuti wuli kwaku Eli, nanga Eli ndi banja laki anguchita wuli ŵati avwa uthenga uwu?

¹⁵ Nkhani iyi yingufika paheni ukongwa mwakuti Yehova wangutuma “munthu waku Chiuta,” yo wakuzumbulika cha zina laki kuti wakakambiyi Eli uthenga wacheruzgu wakofya ukongwa. Yehova wangukambiya Eli kuti: “Utumbika ŵana ŵaku kwakuruska ini.” Pa chifukwa ichi, Chiuta wangumukambiya limu Eli kuti ŵana ŵaki aheni afwengi zuŵa limoza ndipuso kuti banja laki lisuzgikengi ukongwa kweniso lituzgikengi pa udindu wausembi. Kumbi banja ili lingusintha chifukwa cha mazu ngakofya yanga? Bayibolo lilongo kuti Eli ndi ŵana ŵaki angusinthapu cha!—1 Sam. 2:27–3:1.

16. (a) Kumbi ndi nkhani zakukondweska nizi zakukwaskana ndi Samuele zo tiŵerenga m’Bayibolo? (b) Kumbi nkhani izi zitikukondweskani? Konkhoskani.

¹⁶ Kumbi vinthu viheni vosi vo vachitikanga pachihema vingumukwaska wuli Samuele? Chinanga kuti vinthu viheni vachitikanga, penga so  vinthu vamampha vo vachitikanga, nge nkhani zakukondweska zakukwaskana ndi mo Samuele walutiyanga panthazi pakusopa Chiuta. Kumbukani kuti pa 1 Samuele 2:18, tiŵerenga kuti Samuele “wateŵetanga paurongo pa Ambuya,” mwakugomezgeka nge mnyamata. Samuele wanguŵika mtima waki wosi pakuteŵete Chiuta chinanga mphaunamana waki. Pavesi 26 tiŵerenga fundu yinyaki yakukondweska ukongwa yakuti: “Mhurwa Samuele wangurutiriya kukuwa mu umampha wakulumbika ndi Ambuya.” Samuele wachikuwa, ubwezi waki ndi Awiski akuchanya nawu walutanga panthazi. Ubwezi uwu ndiwu wamuwovyanga kuti walekengi kuchitaku vinthu viheni vevosi.

17, 18. (a) Kumbi ampupuka achikhristu angamuyezga wuli Samuele asani anyawu achita vinthu viheni? (b) Nchinthu wuli cho chilongo kuti Samuele wangwesesa kuja ndi nkharu yamampha?

¹⁷ Penga pambula kusuzga kuti Samuele wachiti vinthu viheni chifukwa watingi waŵanaŵanengi kuti asani Eli wasembi mura ndi ŵana ŵaki ndiwu achita viyo, na ini ndini ndingachitanji? Kweni vo Samuele wanguchita vilongo kuti vo ŵanthu anyaki achita chinanga angaŵa a udindu, ndivu vingatichitiska kuti tibudiyi Chiuta cha. Nchinthu chakukondweska limu kuti mazuŵa nganu ampupuka anandi ‘akuwa umampha ndipu alumbika ndi Yehova’ nge Samuele, chinanga kuti anyawu angaja ndi nkharu yabwekabweka.

¹⁸ Kumbi vinthu vingumuyende wuli Samuele chifukwa chakuvwiya Yehova? Nge mo tawone kali, “Mhurwa Samuele wangurutiriya kukuwa mu umampha wakulumbika ndi Ambuya ndipu so ndi ŵanthu.” (1 Sam. 2:26) Samuele wayanjikanga so ndi ŵanthu wo ŵenga ndi nkharu yamampha. Chinanga ndi Yehova nayu wakondwanga nayu mwana uyu chifukwa chakugomezgeka kwaki. Ndipu Samuele waziŵanga umampha kuti Chiuta wamaliskengi uheni wosi wo wachitikanga ku Shilo, chinanga kuti nyengu yaki wayiziŵanga cha. Sonu nyengu yakuti Samuele waziŵiyi umari wa uheni wo ŵana aku Eli achitanga yingukwana.

19, 20. (a) Konkhoskani vo vinguchitikiya Samuele zuŵa linyaki chakumatandakucha pachihema. (b) Kumbi Samuele wanguziŵa wuli kuti Yehova ndiyu wamudananga, nanga wangulongo wuli kuti wamutumbikanga Eli?

¹⁹ Ivi vinguchitika kumatanda kucha kweni kwenga kweche kamudima chifukwa ndipu nyali yikulu ya m’chihema yechendazimwi. Samuele we mtulu, wanguvwa kudana. Iyu wawonanga nge kuti Eli ndiyu watimudana, chifukwa pa nyengu iyi wenga wakukota ukongwa kweniso walereskanga umampha cha. Samuele wanguyuka ndi ‘kutchimbiriya kwaku Eli.’ Ŵanaŵaniyani kuti muwona mnyamata uyu wachenda nyawu mwakuphinda kuti wakavwi vo Eli watimudaniya. Nchinthu chakukondweska ukongwa kuziŵa kuti Samuele wamutumbikanga ukongwa Eli ndi kumuchitiya vinthu vamampha. Chinanga kuti Eli wachitanga vinthu viheni vinandi, kweni wenga weche wasembi mura wakuŵikika ndi Yehova.—1 Sam. 3:2-5.

²⁰ Samuele wangumuka Eli kuti: “Ndini panu pakuti mwandidana.” Kweni Eli wangukamba kuti wangumudanapu cha ndipu wangumuwezge kuchigona. Ivi vinguchitika so maulendu nganyaki ngaŵi. Pavuli paki Eli wanguziŵa vo vachitikanga. Pa nyengu iyi Yehova wakambiskananga ndi ŵanthu kaŵikaŵi cha mwakuziziswa, ndichu chifukwa chaki Eli wanguleka kuwamu liŵi. Sonu Eli wanguziŵa kuti Yehova ndiyu wadananga Samuele, ndipu wangumukambiya kuti wawere so kuchigona ndi kumulunguchizga mo wangachimukiya asani wavwa so kudana. Samuele wanguvwiya. Wati wagonapu ŵaka kamanavi, wanguvwa so kudana kuti: “Samuele! Samuele!” Iyu wangumuka kuti: “Kambani; mteŵeti winu watuvwa.”—1 Sam. 3:1, 5-10.

21. Kumbi mazuŵa nganu tingalongo wuli kuti tivwiya Yehova, nanga nchifukwa wuli titenere kuchita viyo?

²¹ Yapa sonu Yehova wangusaniya mteŵeti waki wakuvwiya ku Shilo. Samuele wavwiyanga Yehova nyengu zosi. Kumbi namwi muvwiya Yehova nyengu zosi? Tikhumbika kuvwa mazu ngaku Yehova mwakuziziswa pe cha kuti timuvwiyengi. Mazuŵa nganu nangu tingakamba kuti Chiuta wakamba nasi. Mazu ngaki titingasaniya m’Bayibolo. Asani tituvwa vo Chiuta watitikambiya ndi kuvigwiriskiya nchitu, chivwanu chidu chikuwa. Ivi ndivu Samuele wachitanga.

22, 23. (a) Kumbi uthenga wo Samuele wangopa kuwukamba pakwamba ungufiskika wuli? (b) Kumbi mbiri yamampha yaku Samuele yinguluta panthazi munthowa wuli?

²² Vo vinguchitika usiku uwu ku Shilo, venga vakuzirwa ukongwa kwaku Samuele chifukwa kutuwa zuŵa lenili wangwamba kuja pa ubwezi wamampha ukongwa ndi Yehova ndipu wanguja mchimi waku Chiuta kweniso wakumuŵereŵete. Pakwamba, Samuele wanguwopa kukambiya Eli uthenga wakutuwa kwaku Yehova chifukwa wenga uthenga wakukwaskana ndi soka lo lenga pafupi kuwiya banja losi laku Eli. Kweni pavuli paki, Samuele wanguchita chiganga kumukambiya, ndipu Eli wanguzomerezga cheruzgu chakutuliya kwaku Yehova mwakujiyuyuwa. Pangujumpha nyengu yitali cha kuti vosi vo Yehova wangukamba vifiskiki. Ayisraele ŵati aluta ku nkhondu yo angurwana ndi Afilisti, Hofini ndi Finehasi angubayika zuŵa limoza, ndipu Eli wangufwa wati wavwa ŵaka kuti Afilisti aphanga Bokosi Laphanganu laku Yehova.—1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.

²³ Kweni Samuele wangulutirizga kuja ndi mbiri yamampha ndi kugomezgeka nge mchimi. Bayibolo likamba kuti, “Ambuya ŵenga nayu” ndipu mauchimi ngosi ngo Yehova wangukambiya Samuele ngangufiskika.—Ŵerengani 1 Samuele 3:19.

24. Kumbi Ayisraele angupemphanji, nanga nchifukwa wuli vo angupempha venga vakofya ukongwa?

²⁴ Kumbi Ayisraele angulondo chakuwoniyapu chaku Samuele ndi kuja pa ubwezi ndi Chiuta kweniso kuja mtundu wakugomezgeka? Awa. Pati pajumpha nyengu, yiwu akhumbanga kulongozgeka ndi mchimi pe cha, kweni akhumbanga fumu. Apenjanga kuyanana ndi mitundu yinyaki yo yawusikanga ndi ŵanthu. Sonu Yehova wangukambiya Samuele kuti wachiti vo Ayisraele akhumba. Kweni wechendaŵachitiyi vo akhumbanga wakhumbikanga kuŵanene kofya kwa vo angupempha. Yiwu angukana Samuele cha kweni angukana Yehova, Chiuta wawu! Sonu Samuele wanguŵadaniska kuti akawungani ku Gilgala.

25, 26. Kumbi Samuele wati wafika ku Gilgala wanguchita wuli kuti wawovyi Ayisraele kuziŵa kuti amubudiya ukongwa Yehova?

²⁵ Tiyeni tiyende so limoza ndi Samuele pa nyengu yakusuzga iyi, wachikambiskana ndi Ayisraele ku Gilgala. Pa unganu uwu, Samuele wanguŵakumbuska nkhani yakugomezgeka kwaki. Bayibolo likamba kuti: “Samuele wangudana ku Ambuya.” Wangupempha Yehova kuti watumizgi vuwa ya malimphezi.—1 Sam. 12:17, 18.

²⁶ Chijaliyi venga vechendachitikepu kuti vuwa ya malimphezi yiwi m’chihanya. Asani penga ŵanthu anyaki wo amukayikiyanga ndi kumuseka Samuele, atenere kuti angulutirizga cha. Nyengu yeniyo pe kuchanya kunguchita mitambu. Chimphepu chingupurutuwa tirigu m’minda. Limphezi lati laguluruska mwanthazi, vuwa yingwamba kuwa. Kumbi ŵanthu anguchita wuli? “Ŵanthu wosi ŵanguŵa ndi mantha ngakuru pa Ambuya ndi paku Samuele.” Sonu ndipu anguwamu kuti abuda ukongwa.—1 Sam. 12:18, 19.

27. Kumbi Yehova wachita nawu wuli ŵanthu wo atezga chivwanu chaku Samuele?

²⁷ Yo wanguchitiska kuti aziŵi kunanga kwawu wenga Samuele cha kweni wenga Yehova. Samuele wagomezganga Chiuta waki kwamba pa unamana waki ndipu Yehova wangumutumbika. Yehova wasintha cha mpaka msanawale. Iyu watovya mbwenu ŵanthu wo atezga chivwanu chaku Samuele.