Muchitengi dankha vakukhumbika ukongwa. Bayibolu likamba kuti: “Musimikizi kuti vinthu vakukhumbika ukongwa ndi nivi.” (Afilipi 1:10) Mulembiyengi limu mundandanda wa vinthu vo mukhumba kuchita. Muchilemba, mujifumbengi kuti vakukhumbika ukongwa ndi nivi, nanga ndi nivi vo ndiikhumbika kuvichita mwaliŵi ukongwa? Mutenere so kukumbuka kuti vinthu vinyaki vakukhumbika nadi kweni vingakhumbika kuchitika nyengu yeniyo cha. Mwakuyeruzgiyapu mungawona mwija asani kusuka njinga nkhwakukhumbika ukongwa pa nyengu yo pamwenga cha. Vinthu vinyaki vingawoneka nge kuti vakukhumbika ukongwa, mphenipo vakukhumbika ukongwa cha. Mwakuyeruzgiyapu, ndi nyengu zosi cha po munthu wangakhumbisiska kuti waŵepu pa nyengu yo pulogilamu yinyaki ya pa TV yiyambiyengi. Kweni vingachitika kuti panyaki pulogilamu yeniyo njakukhumbika viŵi cha. *

Muŵanaŵaniyengi so vamunthazi. Lemba la Wakutawula 10:10 likamba kuti: “Asani chidya chachisulu ntchakubumpha ndipu munthu wachinora cha, wakhumbikengi nthazi zinandi pakuchigwiriskiya ntchitu.” Lemba ili likamba so kuti: “Kweni zeru zitovya kuti vinthu viyendi umampha.” Kumbi tisambiranji penapa? Kunore limu mbavi yinu kungang’anamuwa kunozge limu vinthu kuti muyigwiriskiyi ntchitu umampha nyengu yinu. Sinthani nyengu yakuchitiya ntchitu zinyaki zambula kukhumbika ukongwa pamwenga zituzgiyenipu limu pa mundandanda wa ntchitu zo mukhumba kuchita chifukwa zingakumaliyani waka nyengu ndi nthazi. Asani mwagwira liŵi ntchitu zinyaki zakukhumbika ukongwa, vingaja so umampha kwambapu ntchitu yinyaki yo mungusunga kuti mugwirengi nyengu yinyaki. Kuŵanaŵaniya limu vakuchita kungakuwovyani kuti ntchitu zinu ziyendengi umampha ndipu muyananengi ndi wakugwira ntchitu wazeru yo wanore limu mbavi yaki.

Kujitangwanisa ndi ntchitu zinandi cha. Mukanengi ntchitu zinyaki zambula kukhumbika ukongwa zo zingakumaliyani waka nyengu. Kuja ndi vakuchita vinandi ukongwa ndipuso maudindu nganandi kungachitiska munthu kuti wasuzgikengi ukongwa maŵanaŵanu ndipu vingamulonda waka so likondwa laki.

Vidazi ndipuso kutondeka kusankha vakuchita. Bayibolu likamba kuti: “Munthu yo wawona mphepu wapandengi cha mbewu, ndipu yo walereska mitambu wavunengi cha.” (Wakutawula 11:4) Kumbi fundu ya pa lemba ili yititisambizanji? Vidazi vingakubiyani nyengu ndipuso ntchitu zinu zingayenda cha. Mlimi yo walindizga kuti nyengu yije dankha umampha ukongwa ndipu wayambengi kulima, wangapanda cha ndipuso wangavuna cha. Mwakuyanana waka, pangaŵa vinthu vamabuchibuchi vo vingachitiska kuti titondeki kusankha liŵi chakuchita. Pamwenga tingawona kuti tikhumbika kulindizgapu dankha mpaka po tasaniriya fundu zosi zakusimikiziya kuti vinthu veumampha ndipu tisankhengi vakuchita. Mbuneneska, tikhumbika nadi kufufuza mwakukwana techendasankhi vakuchita vikuluvikulu. Lemba la Nthanthi 14:15 likamba kuti: “Munthu wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.” Kweni titenere so kukumbuka kuti vo tingasankha kuchita vingakumana ndi vinthu vinyaki vamabuchibuchi.—Wakutawula 11:6.

Mtima wakukhumba kuleka kunangisa kanthu. Lemba la Yakobe 3:17 likamba kuti: “Zeru yakutuwa kuchanya [kwaku Chiuta] . . . njakoloŵa.” Mbuneneska kuti tikhumbika kuchita vinthu mwalusu ukongwa! Kweni nyengu zinyaki tingajiŵikiya mwesu wapachanya ukongwa wo ungachitiska kuti tiguŵi asani tatondeka. Mwakuyeruzgiyapu, munthu yo wasambira chineneru chinyaki watenere kuziŵiya limu kuti nyengu zinyaki wanangisengepu ndipu venivo vimuwovyengi kuti wachisambiri umampha chineneru. Munthu yo wakhumba kuchita chechosi kwambula kunangisa wajaliyengi waka kudandawula pe asani wanangisa kanthu pakulongoro ndipu wangaluta panthazi cha kusambira chineneru. Kweni vija umampha ukongwa asani munthu wachita vinthu mwakujiyuyuwa. Lemba la Nthanthi 11:2 likamba kuti: “Zeru ze ndi ŵanthu akujiyuyuwa.” Ŵanthu akujiyuyuwa atijiŵanaŵaniya mwakujumphisa cha ndipu atijiseka asani anangisa.

Musaniyengeku so nyengu yakupumuliya. Bayibolu likamba kuti: “Kupumuwa kamanavi nkhwamampha kuluska kugwira ntchitu mwaphamphu ndi kutchimbiza mphepu.” (Wakutawula 4:6) Kanandi ŵanthu wo atangwanika ukongwa ndi ntchitu aŵavi nyengu yakukondwe ndi phindu lo asaniya pa ntchitu yo ‘agwira mwaphamphu.’ Yiwu aŵavi nyengu yakupumuliya ndi kuchitaku so vinthu vinyaki chifukwa nyengu yeyosi aja kuti avuka ukongwa. Kweniso, ŵanthu alesi nawu asakaza nyengu yinandi chifukwa chakuja waka, mumalu mwakugwira ntchitu. Bayibolu litititcheŵeska kuti tingagwiranga ntchitu mwakujumphisa cha kweniso tingachitanga ulesi cha. Likamba kuti tigwirengi ntchitu mwaphamphu ndipu tikondwengi ndi mphotu ya ntchitu ya tagwira. Likondwa lenili “ndi mphasu yaku Chiuta.”—Wakutawula 5:19.

Mugonengi mwakukwana. Wa Masalimo wakulemba kuti: “Ndigonengi pasi ndi kugona tulu mwachimangu.” (Salimo 4:8) Kanandi munthu mura wakhumbika kuti wagonengi pafufupi maola 8 ndi usiku kuti liŵavu laki ligwirengi umampha ntchitu. Kugona mwakukwana kutovya munthu kuti nthazi zaki ziweriyemu, wakumbukengi umampha vinthu kweniso waleki kusuzgika kusambira vinthu. Asani munthu wagona mwakukwana cha, wasuzgika ukongwa kusambira vinthu ndipuso wangachita ngozi, wanangisa vinthu vinandi kweniso waswera cha kukwiya.

Jani ndi vilatu vo mungafiska nadi. Bayibolu likamba kuti: “Nkhanthu kukondwa ndi vinthu vo masu ngawona kuluska kujaliya ŵaka kukhumbira vinthu.” (Wakutawula 6:9) Kumbi fundu yikulu pa lemba ili njakuti wuli? Munthu wazeru wazomereza cha kuti mtima wakukhumbira ukongwa vinthu ndiwu umulamuliyengi pa vinthu vo wangafiska cha kuvisaniya. Kweniso wanyengeka cha ndi wo asaska malonda mwakuchenje ndipu wapingika bweka cha ndi maŵanaŵanu ngakuti wangato ngongoli munthowa zambula kusuzga. Mumalu mwaki, iyu wagutiskika ndi vo wangafiska nadi kuvisaniya, kung’anamuwa “vinthu vo masu [ngaki] ngawona.”

Ŵanaŵaniyani fundu zo mugwiriskiya ntchitu. Fundu zo mutende ndizu zingakuwovyani kuziŵa cho ntchamampha, chakukhumbika ndipuso cho mungamaliyapu nyengu. Asani mukhumba kuchita chinthu chinyaki pa umoyu winu, ndikuti fundu zo mutende ndizu mungazigwiriskiya ntchitu chifukwa zikoliyana ndi vo mukhumba kuchita. Mwaviyo, kwende fundu zamampha kungakuwovyani kuti nyengu zosi muchitengi dankha vinthu vakukhumbika ukongwa kweniso kuti muyigwiriskiyengi ntchitu umampha nyengu yinu. Kumbi fundu zo zingakuwovyani mungazisaniya pani? Ŵanthu anandi awona kuti mu Bayibolu ndimu musanirika ulongozgi wazeru.—Nthanthi 2:6, 7.

Jalidu linu likulu lije chanju. Lemba la Akolose 3:14 likamba kuti chanju “chitovya kuti ŵanthu akoliyanengi ukongwa.” Tingaja cha mwakukondwa asani tilivi chanju, ukongwa mu banja. Kanandi ŵanthu wo aleka kuyitole kanthu fundu yeniyi aŵika mtima wawu wosi pakupenja chuma pamwenga ntchitu kuti akhupuki, kweni pakumaliya paki akondwa cha pa umoyu wawu. Ndichu chifukwa chaki Bayibolu lizumbuwa mwakuwerezawereza kuti chanju ndi jalidu lakukhumbika ukongwa.—1 Akorinto 13:1-3; 1 Yohane 4:8.

Musaniyengi nyengu yakuchitiya vinthu vauzimu. Munthu munyaki zina laki Geoff wenga ndi muwolu waki yo wamuyanjanga ukongwa ndipuso wenga ndi ŵana ŵaŵi wo awonekanga kuti akondwanga ukongwa. Wenga so ndi anyaki wo wagwiranga nawu ntchitu kuchipatala. Kweni wachigwira ntchitu yaki yeniyi wawonanga mo ŵanthu asuzgikiyanga ndi kutama kweniso kufwa. Iyu wajifumbanga kuti: “Kumbi ndimu umoyu utenere kujaliya viyo?” Nyengu yinyaki wanguŵerenga kabuku ko kakonkhoska fundu za mu Bayibolu ko kakupharazgika ndi Akaboni aku Yehova ndipu wangumukika umampha ukongwa mafumbu ngaki.

Geoff wangukambiyapu muwolu waki ndi ŵana ŵaki vo wangusambira mukabuku kenaka ndipu wosi angukondwa navu ukongwa. Venivi vinguchitiska kuti banja losi liyambi kusambira Bayibolu ndipu vinguŵawovya kuti ayigwiriskiyengi ntchitu umampha nyengu yawu. Kusambira Bayibolu kunguŵawovya so kuti aje ndi chilindizga chakukondwesa chakuti angazija ndi umoyu wamuyaya kunthazi mucharu chifya chambula masuzgu ngengosi.—Chivumbuzi 21:3, 4.

Vo vinguchitikiya Geoff vititikumbusa fundu yo Yesu Khristu wangukamba yakuti: “Mbakukondwa wo aziŵa kuti akhumbika Chiuta.” (Mateyu 5:3) Namwi mungachita umampha kusaniya nyengu yakuchitiya vinthu vo vingakuwovyani kuti muje pa ubwezi ndi Yehova. Kukamba uneneska, kugwiriskiya ntchitu nyengu yinu pa kusambira Bayibolu ndichu chinthu chakukhumbika ukongwa kuluska chinthu chechosi. Venivi vingakuwovyani kuti musaniyi zeru ndipuso kuti muje ndi umoyu wamampha.