VO YESU wanguchita po wenga pacharu chapasi, vilongo mijalidu ya Awisi akuchanya ndipuso mo achitiya vinthu. Iyu wangukamba kuti: “Ndichita cha chechosi cha mumaŵanaŵanu mwangu, kweni ndilongoro vinthu ivi nge mo Ada akundisambiziya . . . Nyengu zosi ndichita vinthu vakumukondwesa [Yehova].” (Yohane 8:28, 29; Akolose 1:15) Mwaviyo, asani tingawona mo Yesu wawoniyanga anthukazi ndipuso mo wachitiyanga nawu vinthu, tingaziŵa so mo Chiuta watiŵawone kweniso mo isi tingachitiya nawu vinthu.

Mwakukoliyana ndi vo vikulembeka mumabuku nga Uthenga Wamampha, akaswiri anandi azomereza kuti Yesu wawonanga anthukazi mwakupambana ukongwa ndi mo ŵanthu anandi aŵawoniyanga. Kumbi penga mphambanu wuli? Kumbi vo iyu wasambizanga vingawovya kuti anthukazi achitengi vinthu mwakufwatuka mazuŵa nganu?

Yesu wawonanga kuti anthukazi akulengeka kuti anthulumi agonanengi waka nawu cha. Alongozgi anyaki a chisopa cha Chiyuda, awonanga kuti kulongoro waka ndi munthukazi kungachitiska kuti munthu waje ndi khumbiru la kugonana. Pakuti anthukazi aŵawonanga kuti ndi mayeseru, aŵakanizanga kulongoro ndi munthulumi pakweru kweniso kuluta kubwalu kwambula kuvwala chinthu chakubisa chisku. Kweni mwakupambana ndi venivi, Yesu wangukambiya anthulumi kuti alamuliyengi liŵavu lawu kweniso kuti aŵapaskengi ulemu anthukazi mumalu mwakuŵapatuwa.—Mateyu 5:28.

Yesu wangukamba so kuti: “Weyosi yo wapata muwolu waki ndi kuto munthukazi munyaki, wamuchitiya chigololu.” (Mariko 10:11, 12) Yapa iyu wangususka vo arabi asambizanga vo vazomerezganga anthulumi kuti angapata awolu ŵawu “pa chifukwa chechosi.” (Mateyu 19:3, 9) Fundu yo Yesu wangukamba yakuti munthulumi wangamuchitiya chigololu muwolu waki, yenga yachilendu kwa Ayuda anandi. Arabi asambizanga ŵanthu ŵawu kuti munthulumi wachita chigololu cha, kweni munthukazi ndiyu waja wambula kugomezgeka! Kaswiri munyaki wa Bayibolu wanguti, “vo Yesu wangukamba kuti munthulumi nayu wangachita chigololu nge munthukazi, vinguchitiska kuti anthukazi ayambi kupaskika ulemu.”

Mo mpingu wachikhristu mazuŵa nganu ugwiriskiya ntchitu vo Yesu wangusambiza: Mu mpingu wa Akaboni aku Yehova, anthukazi awungana mwakufwatuka limoza ndi anthulumi. Yiwu afipa mtima cha kuti panyaki aŵalereskengi ndi vilatu viheni pamwenga kuŵaziŵiliya mwambula kwenere. Veviyo chifukwa anthulumi achikhristu achita vinthu ndi ‘anthukazi arara nge anyinawu, asungwana nge azichi ŵawu, ndipu atuŵa ndi maŵanaŵanu ngaheni cha.’—1 Timote 5:2.

Yesu wasambizanga so anthukazi. Mwakupambana ndi arabi wo aŵasambizanga cha anthukazi, Yesu waŵasambizanga ndipuso waŵachiskanga kuti afwatukengi. Yesu wangukana kuti Mariya watayi mwaŵi wakusambizika ndi iyu. Venivi vingulongo kuti iyu wawonanga kuti anthukazi ntchitu yawu njakubika pe cha. (Luka 10:38-42) Asani tiwona vo Marita, mku waku Mariya wangumuka Yesu Lazaro wati wafwa, vilongo kuti nayu wanguyanduwa ndi vo Yesu wasambizanga.—Yohane 11:21-27.

Yesu wavwisiyanga maŵanaŵanu nga anthukazi. Po Yesu wenga pacharu, anthukazi anandi achiyuda awonanga kuti angakondwa asani mwana wawu ngwakukhupuka kweniso ukongwa asani ndi mchimi. Sonu munthukazi munyaki wati wadaniriza kuti: “Ngwakukondwa munthukazi yo nthumbu yaki yingukupingani!” Yesu wangusaniriyapu mwaŵi wakuvumbuliya chinthu chinyaki chamampha ukongwa. (Luka 11:27, 28) Yesu wati wakambiya munthukazi uyu kuti kuja pa ubwezi ndi Chiuta ndichu chinthu chakukhumbika ukongwa, wangumuwovya kusintha vo iyu waziŵanga vo ŵana asambizikanga kutuwa pa unamana.—Yohane 8:32.

Mo mpingu wachikhristu mazuŵa nganu ugwiriskiya ntchitu vo Yesu wangusambiza: Wo asambiza mu mpingu wachikhristu mazuŵa nganu azomereza kuti anthukazi amukengepu. Aziŵa so kuti anthukazi nawu ‘asambiza vinthu vamampha’ kumphepeti kweniso kuziya mu vakuwoniyapu vawu. (Tito 2:3) Kweniso athemba anthukazi pa ntchitu yakupharazga uthenga wa Ufumu waku Chiuta.—Salimo 68:11; wonani bokosi lakuti “ Kumbi Wakutumika Paulo Wangukaniza Anthukazi Kulongoro?” papeji 9.

Yesu waphweriyanga anthukazi. Mu nyengu yakali, ŵana anthulumi ndiwu aŵawonanga kuti mbakukhumbika ukongwa kuluska anthukazi. Chisambizu chenichi chisanirika mubuku la chisopa cha Chiyuda la Talmud. Buku ili lititi: “Ngwakukondwa munthu yo ŵana ŵaki mbanthurumi, kweni soka yo ŵana ŵaki mbanthukazi.” Apapi anyaki awonanga kuti mwana munthukazi ndi mphingu yikulu ukongwa, chifukwa akhumbikanga kumusaniriya munthu wakuti watorani nayu, apereki malowolu kweniso awonanga kuti wazakuŵawovya cha asani akota.

Kweni Yesu wangulongo kuti umoyu wa mwana munthukazi nawu ngwakuzirwa nge wa mwana munthulumi. Chifukwa iyu wanguyuska mwana munthukazi waku Yairo nge po wanguchitiya ndi mwana munthulumi wa choko cha ku Nayini. (Mariko 5:35, 41, 42; Luka 7:11-15) Yesu wati wachizga munthukazi munyaki “yo wenga ndi mzimu uheni wo ungumutamisa kwa vyaka 18,” wangumudana kuti “mwana waku Abrahamu.” Mumabuku nga Ayuda pengavi po munthukazi wangukambikapu ndi mazu ngenanga. (Luka 13:10-16) Chifukwa chakugwiriskiya ntchitu mazu yanga mwaulemu ndipuso mwalisungu, Yesu wangulongo kuti munthukazi mwenuyu nayu wenga wakukhumbika muchigaŵa kweniso kuti wenga ndi chivwanu.—Luka 19:9; Agalatiya 3:7.

Mo mpingu wachikhristu mazuŵa nganu ugwiriskiya ntchitu vo Yesu wangusambiza: Nthanthi yinyaki ya ku Asia yititi: “Kulera mwana munthukazi kuyanana waka ndi kudiriya dimba lamweni.” Kweni anthulumi achikhristu atende fundu yeniyi cha, yiwu aphwere ŵana ŵawu wosi mwakuyanana. Apapi achikhristu awonesesa kuti ŵana ŵawu wosi asambira kweniso ŵe ndi umoyu wamampha.

Yesu waŵagomezganga anthukazi. Mukhoti la Chiyuda, ukaboni wo waperekeka ndi munthukazi awuwonanga kuti uyanana waka ndi ukaboni wo waperekeka ndi kapolu. Josephus yo wenga wakulemba mbiri mu nyengu ya akutumika wangukamba kuti: “Ukaboni wa anthukazi ukhumbika cha kuzomerezeka chifukwa yiwu mbakugomezgeka cha mwakukoliyana ndi mo yiwu aliri.”

Kweni mwakupambana ndi venivi, Yesu wangusankha anthukazi kuti achitiyi ukaboni kuti iyu wayuskika. (Mateyu 28:1, 8-10) Chinanga kuti anthukazi akugomezgeka ŵenaŵa ŵengapu Ambuya achibayika ndipuso achiŵikika mumasanu, kweni akutumika angukayikiya vo anthukazi yaŵa angukamba. (Mateyu 27:55, 56, 61; Luka 24:10, 11) Kweni Yesu wanguwona kuti anthukazi nawu ayanana waka ndi akusambira ŵaki anyaki, ndipu angapereka ukaboni wakugomezgeka, ndichu chifukwa chaki wanguwoneke dankha kwa anthukazi ŵaŵi wati wayuskika.—Machitidu 1:8, 14.

Mo mpingu wachikhristu mazuŵa nganu ugwiriskiya ntchitu vo Yesu wangusambiza: Mu mpingu wa Akaboni aku Yehova, anthulumi wo ŵe ndi udindu alongo kuti aŵanaŵaniya anthukazi chifukwa avwisiya maŵanaŵanu ngawu. Ndipuso anthulumi akuto achikhristu ‘apereka ulemu’ kwa awolu ŵawu mwakuŵavwisiya.—1 Peturo 3:7; Genezesi 21:12.

Asani anthulumi ayezga Khristu, anthukazi apaskika ulemu kweniso wananga nge mo Chiuta wakhumbiyanga wachiŵalenga. (Genezesi 1:27, 28) Anthulumi achikhristu alondo fundu za mu Bayibolu mumalu mwakulondo fundu zo charu ichi chichiska. Venivi vitovya kuti awolu ŵawu akondwengi.—Aefeso 5:28, 29.

Yelena wati wayamba kusambira Bayibolu, mulumu waki wamuchitiyanga nkhaza ukongwa. Mulumu waki wangukuliya mudera mo mwachitikanga vachiwawa ndipu anthulumi abanga asungwana yo akhumba kutorana nawu kweniso nkhaza za mubanja zenga peposi. Yelena wanguti: “Vo ndingusambira mu Bayibolu vingundipaska nthazi. Ndingukondwa kuziŵa kuti kwe munyaki yo watindiyanja ukongwa, wawona kuti nde wakuzirwa ndipuso watindiphwere. Ndingusambira so kuti asani mulumu wangu wangasambira Bayibolu wangasintha ndi kwamba kuchita nani vinthu umampha.” Vo iyu wakhumbanga vinguchitika nadi chifukwa pati pajumpha nyengu mulumu waki wanguzomera kwamba kusambira Bayibolu ndipu wangubatizika kuti waje Kaboni waku Yehova. Yelena wangukamba kuti: “Iyu wangusintha ndipu wangwamba kujiko. Tingusambira kuti tigowokiyanengi.” Pakumaliya iyu wanguti: “Fundu za mu Bayibolu zandiwovya kuti tijivwengi kuti nde wakukhumbika kweniso kuti ndivikilirikengi mu banja.”—Akolose 3:13, 18, 19.

Vo vikuchitikiya Yelena vikuchitikiyapu so ŵanthu anyaki anandi. Anthukazi mamiliyoni nganandi akondwa chifukwa yiwu ndi alumu ŵaŵu atesesa kulondo fundu za mu Bayibolu. Yiwu apaskika ulemu, apembuzgika ndipuso afwatuka kuchita vinthu ndi Akhristu anyawu.—Yohane 13:34, 35.

Anthulumi ndipuso anthukazi achikhristu aziŵa kuti wosi mbakubuda ndipuso kuti wosi ntchigaŵa cha chilengedu chaku Chiuta cho “chikuperekeka ku mijalidu yabwekabweka.” Kweni chifukwa chakuja pa ubwezi ndi Awusewu achanju a Yehova Chiuta, yiwu alindiza ‘kufwatulika ku ukapolu wa kuvunda’ ndi kuzikondwa “ndi wanangwa waunkhankhu wa ŵana aku Chiuta.” Anthulumi ndipuso anthukazi, wosi alindizga kuti Chiuta wazakuŵachitiya vinthu vakukondwesa venivi!—Aroma 8:20, 21.