Skip to content

Skip to table of contents

Ndilakkomana Kumubelekela Jehova, Nokuba Kuti Ndilapezyegwa

Ndilakkomana Kumubelekela Jehova, Nokuba Kuti Ndilapezyegwa

Ndilakkomana Kumubelekela Jehova, Nokuba Kuti Ndilapezyegwa

Akaluulwa aba Maatje de Jonge-van den Heuvel

NDILI amyaka yakuzyalwa iili 98. Kwamyaka iili 70, ndakkomana kumubelekela Jehova—nokuba kuti ndilaamasunko manji kulusyomo lwangu. Lya Nkondo Yanyika Yabili, ndakaangwa muntolongo pele akaambo kakutyompwa ndakacita cintu cimwi cakandipa kuusa kapati. Nikwakainda myaka iili mboibede ndakaba musunko lipati alimwi. Nokuba boobo, ndilamulumba Jehova akaambo kakundipa coolwe cakumubelekela nondiba mumapenzi.

Mu October 1940, buumi bwangu bwakacinca. Ndakali kukkala mudolopo lya Hilversum kwalo kulampa makkilomita aali 24 kuzwa ku Amsterdam kumusanza lwaajwe ku Netherlands. Icisi cakali kweendelezyegwa aba Nazi. Ndakali kwetwe kwamyaka yosanwe kuli ba Jaap de Jonge, twakali kukkala kabotu alimwi twakali amwana musimbi Willy wakali amyaka yotatwe. Imukwasyi ngotwakali bambene limwi bakalipengede kapati cakuti bakali kwaalilwa kubajanina cakulya bana babo bali lusele. Nokuba kuti bakali pengede, kuli musankwa aumwi ngobakali kulela. Ndakalibuzya kuti, ‘Ino bakacitila nzi oobu?’ Nondakabatolela cakulya ndakazyiba kuti ooyu mwana musankwa wakali mupainiya. Wakandaambila kujatikizya bwami bwa Leza azilongezyo nzyobuyooleta. Nzyondakayiya zyakandinjila mumoyo mpoonya aawo ndakakazumina kasimpe. Mwaka ngweenya ooyo, ndakalyaaba kuli Jehova akubbapatizyigwa. Nokwakainda mwaka omwe kuzwa nindakabbapatizyigwa, balumi bangu abalo bakakazumina kasimpe.

Nokuba kuti ndakajisi luzibo lusyoonto lwamu Bbaibbele, ndakalizyi kabotu kuti kuba Kamboni kwakandipa kuti ndibe umwi wambunga yakalesyedwe. Alimwi ndakalizyi kuti bunji bwa Bakamboni bakali muntolongo akaambo kakukambauka makani a Bwami. Mpoonya aawo ndakatalika kukambauka kuŋanda-aŋanda alimwi twakaaba ŋanda yesu kutegwa kabasikila bapainiya abalangizi beendeenda. Alimwi muŋanda yesu mumwakali kuyobodwa mabbuku aakali kuzwa kubakwesu abacizyi baku Amsterdam. Macinga aabo ngobakali kubelesya kunyamuda mabbuku akali kuvwumbwa amatente. Eelyo kaka bakali kutuyanda alimwi bakali basicamba aaba bakali kuleta mabbuku! Bakalibikka muntenda akaambo kakugwasya ibanyina.—1 Jo. 3:16.

“Baama, Sena Mulafwambaana Kujoka?”

Nokwakainda myezi yotatwe yakubbapatizyigwa, bamapulisa botatwe bakaboola kuŋanda yesu. Bakanjila muŋanda akutalika kuyandaula nzyobakali kuyanda. Nokuba kuti mabbuku manji akali sisidwe bakabona buyo akaali mujungusi abulo. Mpoonya aawo bakandaambila kuti ndibatobele kupolisi ku Hilversum. Nondakamukumbata mwanaangu akumwaambila kuti acaale kabotu, Willy wakabuzya kuti, “Baama, sena mulafwambaana kujoka?” Ndakavwiila kuti “Inzya mwanaangu, ndilaboola ino-ino.” Nokuba boobo, kwakainda myezi iili 18 kanditamuboni mwanaangu.

Mpoonya mupulisa umwi wakanditola ku Amsterdam acitima kuya kundibuzya. Basikundibuzya bakandisungilizya kuti ndaambe bakwesu botatwe Bakamboni ba Jehova bakali baku Hilversum. Pele ndakabaambila kuti: “Tandibazyi pe, pele ndizyi buyo omwe uutuletela mukupa.” Aaya akali masimpe nkaambo mukwesu ooyo wakali kutuletela mukupa. Alimwi ndakati, “Tandizyi naa ngumwi wa Bakamboni ba Jehova inga mwamubuzya.” Nindakaleka kuvwiila mibuzyo njobakali kundibuzya bakanduuma lubayi kumeso akundibikka muntolongo myezi yobilo. Balumi bangu nobakazyiba nkondakabede bakandiletela zyakusama azyakulya. Mpoonya mu August 1941, ndakatolwa kwakali bamakaintu ikwakali kubi kapati ku Ravensbrück ikwakali kulampa makkilomita aali 80 ku Berlin, Germany nkoili kunyika.

“Utapengi Musa”

Notwakasika twakaambilwa kuti inga twajokela kuŋanda kufwumbwa kuti twazumina kuti tatucili Bakamboni. Nokuba boobo, tiindakazumina. Muciindi caboobo, ndakabapa zyintu zyangu akusamununa zisani oomo mwakali kuwasyilwa mwalo mondakajana bacizyi Banakristo baku Netherlands. Twakapegwa zisani zyabaange zyakajisi bbaaji ya purple triangle, mutiba, inkapu amupunu. Buzuba bwakusaanguna masiku, twakabikkwa mubusena mukkala baange kabatanatolwa kuntolongo. Ndakalila katucili waawo alimwi eeci cakali ciindi cakusaanguna kuzwa nindakaangwa. Kumwi kandilila ndakalibuzya kuti, “Ino ncinzi citicitike? Ino ndilakkala ciindi cilamfwu buti omuno?” Kwaamba masimpe, ciindi eeco cilongwe cangu a Jehova tiicakali ciyumu nkaambo kwakaindide buyo myezi misyoonto kuzwa nindakayiya kasimpe. Ndakacili kuyandika kwiiya zinji. Buzuba bwakatobela notwakali kwiitwa mazyina, mucizyi umwi wakandibona kuti ndiluuside. Wakandaambila kuti: “Utapengi musa, kunyina cikonzya kutucitikila.”

Notwakamana kwiitwa mazyina, twakatolwa kubusena kumbi ooko nkotwakatambulwa amyaanda myaanda yabacizyi Banakristo bazwa ku Germany aku Netherlands. Ibacizyi bamwi baku Germany bakali muntolongo eeyi kwiinda kumwaka omwe. Ikuba ambabo kwakandiyumya alimwi kwakandikkomanisya. Acimwi cakandikkomanisya ncakuti oomu mwakali bacizyi aaba mwakali kuboneka kabotu kwiinda mumasena aamwi. Kunze lyaboobo, kwakanyina kubba, kutukila naa kulwana. Nokuba kuti twakali mubukkale bwalunya busena oobu yakali mbuli nsumbu inyina dooti izingulukidwe lwizi lwa dooti.

Buumi Muntolongo

Buumi muntolongo bwakali buyumu pele cakulya cakali cisyoonto. Twakali kubuka kuma 5 mafwumo-fwumo kwiitwa mazyina. Basikugatela bakali kutwaambila kwiima anze kwawoola lyomwe kaiwa mvula naa kalibala kapati zuba. Kumazuba kuma 5 twakotoka twakali kwiitwa mazyina alimwi. Kwamana boobo, twakali kulya cinkwa amusinza twamana nkoona—katukatede kapati.

Lyoonse kuleka buyo Musondo, ndakali kubeleka kumyuunda kujula wiiti asika, kusya zilindi, akusalazya mwakali kukkala ngulube. Nokuba kuti mulimo wakali muyumu alimwi wakali wadooti, ndakali kucikonzya kubeleka lyoonse nkaambo ndakacili mwana. Alimwi kwiimba nyimbo zyakajisi mulumbe wamu Bbaibbele ciindi nondakali kubeleka, kwakali kundiyumya. Nokuba boobo, lyoonse ndakali kuyeeya balumi bangu amwana.

Twakali kupegwa cakulya cisyoonto, pele swebo tobacizyi twakali kuyobola tunkwa tumwi kutegwa tukalye Munsondo notwakali kuba aciindi cakubandika twaambo twamu Bbaibbele antoomwe. Tiitwakajisi mabbuku aamba zyamu Bbaibbele, pele ndakali kubaswiilila bacizyi bapati basyomeka baku German nobakali kubandika zyamu Bbaibbele. Twakacikonzya akucita Ciibalusyo calufwu lwa Kristo.

Kutyompwa Akukulwaizyigwa

Zimwi ziindi, twakali kwaambilwa kucita mulimo wakali kugwasilizya nkondo yaba Nazi. Akaambo kakutatola lubazu mutwaambo twacisi, boonse bacizyi bakakaka kuubeleka mulimo ooyo, andime ndakaliyumya ndakacita mbubwenya oobo. Cisubulo ncibakatupa ncakwiimwa cakulya kwamazuba aali mbwaabede akwiimikila ciindi cilamfwu notwakali kwiitwa mazyina. Cimwi ciindi imupeyo, bakatukkiila imazuba aali 40 kakunyina acakutukasaazya.

Mbotwakali Bakamboni ba Jehova, twakali kwaambilwa lyoonse kuti inga balatwaangulula kuti naa twazumina kuleka kuba Bakamboni. Nokwakainda mwaka omwe kandikkala mu Ravensbrück, ndakatyompwa kapati. Muzeezo wakubona balumi bangu amwana wakakomena kapati cakuti ndakaambila basikugatela kuti bandipe cipepa cakuzumina kuti ndaleka kuba Sikwiiya Bbaibbele.

Bacizyi nobakazyiba ncondakacita, bamwi bakatalika kunditantamuka. Nokuba boobo, bacizyi bobile bamacembeele baku German ba Hedwig aba Gertrud bakandaambila kuti bacindiyanda. Kandibeleka ambabo kusalazya mukkala ngulube, caluzyalo bakandipanduluda mbociyandika kuzumanana kusyomeka kuli Jehova ambotukonzya kutondezya kuti tulamuyanda kwiinda mukuzumanana kusyomeka. Luzyalo alubomba lwabo lwakandigwasya kapati. * Ndakabona kuti ndakalubizya alimwi ndakali kuyanda kuti cipepa ncendakalemba baciyaule. Bumwi buzuba imangolezya ndakaambila mucizyi umwi kuti ndiyanda kuti cipepa ciyaulwe. Kuboneka kuti mupati wantolongo wakatumvwa notwakali kubandika nkaambo buzuba mbubonya oobo mangolezya bakandigusya muntolongo akundikkwezyeka citima cakalikuya ku Netherlands. Ndilayeeya mbwaakaamba umwi—wakali kutubelesya—naakati, “Ucili Sikwiiya Bbaibbele alimwi uyakuzumanana kucita oobo.” Ndakaingula kuti, “Inzya, ndiya kucita oobo kuti Jehova kayanda.” Nokuba boobo, ndakacili kuyeeya ‘Mbocikonzya kuyaulwa cipepa ncondakalemba?’

Kaambo kamwi kakali mupepa kakali kakuti: “Ndasyomezya kuti kuzwa sunu tandicitoli lubazu mumilimo njobacita ba International Bible Students Society.” Ndakalizyi cakucita! Mu January 1943, mbundakasikila buyo kuŋanda, ndakatalika alimwi kukambauka. Masimpe ngakuti nibakandijata alimwi aba Nazi kandikambauka makani a Bwami bwa Leza, mulandu niwakakomena kwiinda wakusaanguna.

Kutegwa nditondezye Jehova kuti ndicili mubelesi wakwe uusyomeka, twakaaba ŋanda yesu kuti kabasikila baleta mabbuku abalangizi beendeenda. Eelyo kaka ndakakkomana kuba acoolwe alimwi cakutondezya Jehova abantu bakwe kuti ndilabayanda!

Penzi Lyakatucitikila

Nikwakacaala myezi misyoonto kuti nkondo imane, mebo abalumi bangu twakapenga kapati. Mu October 1944, mwana wesu musimbi Willy wakaciswa cakutayeeyelwa, wakali kupya mubili akufundilila. Wakaciswa kapati cakuti nokwakainda mazuba otatwe wakafwa. Wakali amyaka iili ciloba.

Ikufwidwa mwana wakazyalwa alikke tiicakali cuuba-uba pe. Eeci cakali kucisa kapati kwiinda mapenzi woonse ngondakajana ku Ravensbrück. Nokuba boobo, lyoonse twaba amapenzi twakali kuumbulizyigwa amajwi aajanika ku Intembauzyo 16:8 aakuti: “Ndibikkide Jehova kubusyu bwangu lyoonse, uli kululyo lwangu kuti entazunganizigwa.” Mebo abalumi bangu twakalijisi lusyomo mucisyomezyo ca Jehova cabubuke. Twakazumanana kusyoma kasimpe alimwi twakali basungu mukukambauka makani mabotu. Balumi bangu bakandigwasya kumubelekela Jehova kusikila mu 1969 nobakafwa.

Zilongezyo Zikkomanisya

Imyaka yainda, ndali kukkomana kubeleka ababelesi baciindi coonse. Mbubwenya mbocakabede ciindi cankondo, twakali kubatambula muŋanda yesu balangizi beendeenda abamakaintu babo nobakali kuswaya mbungano yesu. Banabukwetene bamwi bakali mumulimo wakweendeenda ba Maarten aba Nel Kaptein, bakakkala muŋanda yesu kwamyaka iili 13. Ba Nel nibakaciswa kapati ndakabalwazya muŋanda yangu kwamyezi yotatwe kusikila nibakafwa. Kumvwana ambabo alimwi abakwesu abacizyi bakubusena oobu kwakandigwasya kukkomanina paradaiso yakumuuya.

Cintu cakandikkomanisya kapati mubuumi ncakuti mu 1995 ndakaakubonana abeenzuma ku Ravensbrück. Kandili kokuya ndakaswaangana abacizyi bamwi mbotwakali limwi kuntolongo mbotwakabwenene limwi myaka iili 50 yainda. Ikuswaangana abeenzuma aaba ncintu citalubiki, cakali kuyumya-yumya alimwi cakali coolwe cakukulwaizyanya kuti katulanga kumbele ciindi bayandwa besu nobaya kubusyigwa.

Mwaapostolo Paulo wakaamba boobu kulugwalo lwa Baloma 15:4 kuti, “mukuliyumya kwesu alimwi akwiinda muluumbulizyo lwamu Magwalo tube abulangizi.” Ndilamulumba Jehova akaambo kakutupa bulangizi buli boobu, bwalo bwandigwasya kumubelekela nomuba muziindi zyamapenzi.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 19 Kuciindi eeco, nocatakali kukonzeka kulembela bakuofesi mpati yaku Brooklyn, bakwesu bakali kwaalanganya makani aakutatola lubazu mutwaambo twacisi mbuli mbobakali kukonzya. Akaambo kaceeci, kwakali kwiindana mbobakali kwaabona makani aaya.

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Kandili aba Jaap, mu 1930

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Mwana wesu musimbi Willy kali amyaka iili ciloba

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Mu 1995, Nondakaakubonana abeenzuma. Ndikkede kumpela acuuno cabili kuzwa kulumwensyi