Skip to content

Skip to table of contents

SENA MULIZYI?

SENA MULIZYI?

SENA MULIZYI?

Nkaambo nzi munzi wakaindi wa Nineve ncowakali kwiitwa kuti “munzi wabulowa”?

Nineve wakali munzi mupati wa Bwami bwa Asuri. Wakali munzi wakajisi maanda aabami alimwi amatempele aayebeka, migwagwa mipati, alimwi abulambo bupati. Musinsimi muna Hebrayo Nahumu, wakaamba kuti munzi ooyu “munzi wabulowa.”—Nahumu 3:1.

Oobu bwakali bupanduluzi bweelela nkaambo zifwanikiso zyakazwa muŋanda yabwami ya Senakaribu ku Nineve zilatondezya lunya lwabana Asuri. Cimwi citondezya sikupenzya kakwela mulaka wamwaange waangililidwe ansi. Zifwanikiso izyakazekaulwa zitondezya kuti baange bakali kuyaabukwelwa antambo izijisi tulobyo tukobede kumpemo naa kumilomo yabo. Baange balupati-pati bakali kubasamika munsingo mitwe yabami babo bajaidwe, kaili mbuli tuwenje.

Sikwiiya zyabana Asuri Archibald Henry Sayce ulapandulula lunya ilwakali kucitwa kuti naa dolopo lyasaalwa, naakati: “Kwakali kulundaikwa zyuulu zyamitwe yabantu mbobakali kuyaabujaya basikusaala; basankwa abasimbi bakali kuumpwa kabalanga naa kupenzyegwa munzila imbi mbyaabi; bamaalumi bakali kugagailwa azisamu, kufwundwa kabalanga, koofwaazyigwa, naa kubakosola maanza amaulu, matwi alimwi ampemo.”

Nkaambo nzi ba Juda ncobakali kuyaka citabililo mumabali aaziluli zyamaanda aabo?

Leza wakalailila ba Juda kuti: “Na wayaka iŋanda impya, bikila lululi citabililo, kuti utaleteli iŋanda yako mulandu wabulowa na muntu waloka.” (Deuteronomo 22:8) Citabililo cakali kuyandika kapati, nkaambo mikwasyi yabama Juda bakaindi yakali kuzibelesya ziluli zyamaanda aabo.

Bunji bwamaanda aabana Israyeli akajisi ziluli zibambasede. Atala aaciluli bwakali busena bubotu mpobakali kukonzya kukkala bantu kutegwa bayotele zuba, kumvwa muwo uutontola, naa kubeleka milimo imwi yaaŋanda. Ciindi cacilimo bwakali busena bubotu bwakoona. (1 Samuele 9:26) Mulimi wakali kukonzya kubelesya ciluli kuyanikila zisyango naa micelo yakulya.—Joshua 2:6.

Alimwi ciluli cakali kubelesyegwa mubukombi bwakasimpe alimwi abwamituni. (Nehemiya 8:16-18; Jeremiya 19:13) Mwaapostolo Petro wakaunka atala aaciluli sikati kuyoopaila. (Milimo 10:9-16) Ikuti ciluli kacijisi cimvwule camisamu yamisaansa, naa camusamu wamakunka, kweelede kuti bwakali busena bukkomanisya kapati.

Ibbuku litegwa The Land and the Book lyaamba kuti maanda aabana Israyeli akajisi cakutantila kuya aciluli, “anze aaŋanda pele mukati kalubuwa lwaanze.” Aboobo mukamwini ŋanda wakali kukonzya kuseluka aciluli kakunyina kunjila muŋanda. Eeci inga cagwasya kumvwisya ncaakali kupandulula Jesu ciindi naakacenjezya kujatikizya mbocakali kuyandika kufwambaana kutija munzi wakali kuyanda kunyonyoonwa kuti: “Muntu uuli aciluli caŋanda atakaseluki kuzyi kuzwisya zyintu muŋanda yakwe.”—Matayo 24:17.

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Cifwanikiso icilembedwe abwaanda citondezya basikalumamba banyamwide mitwe yabasinkondonyina akwiibungika mulwi

[Kulumba]

Erich Lessing/Art Resource, NY