Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulawo Leza Ngwaakapede Bana Israyeli Wakaliluleme?

Sena Mulawo Leza Ngwaakapede Bana Israyeli Wakaliluleme?

MYAKA minji yainda, nkuta imwi kumasi aabakuwa yakazumina bumboni butaluzi kujatikizya bamaalumi bobilo ibakapedwe mulandu wabujayi, eelyo bakapegwa cisubulo cakujaigwa. Ciindi nobakazyiba kuti bumboni mbobakazumina tiibwakaluzi, bamaloya bakabeleka canguzu cakuti umwi wabaabo bakaangidwe wakaangununwa. Pele bamaloya bacibwene aaba kunyina ncobakali kukonzya kucita kujatikizya mwaalumi uumbi nkaambo wakalijaidwe kale.

Akaambo kakuti bululami bulakonzya kunyonganizyigwa munkuta iili yoonse, Bbaibbele lyaamba kuti: “Bululami luzutu mbubuyandwa.” (Deuteronomo 16:20) Ciindi babetesi nobabeteka cabululami, bantu balagwasyigwa. Mulawo wa Leza wakagwasya bana Israyeli kuti kababeteka munzila iiluleme alimwi kakunyina kusalulula. Atuulange-lange Mulawo ooyo akubona naa ‘nzila zya Leza zyoonse zililuzi.’—Deuteronomo 32:4.

BABETESI “BASONGO, BACENJEDE, BALI AMAANU”

Bantu balakkomana ikuti babetesi kababikkila maano, kabatasalululi alimwi kabataulwi makulo. Kweelana a Mulawo wa Leza kubana Israyeli, babetesi bali boobu bakali kuyandika kapati. Kumatalikilo aalweendo lwamunkanda, Musa wakaambilwa kuti ayandaule “bantu bacenjede bayoowa Leza, bantu basyomeka basulide masinkamulomo,” kutegwa babe babetesi. (Kulonga 18:21, 22) Kakwiindide myaka iili 40, wakakankaizya alimwi mbobayandika “bantu basongo, bacenjede, bali amaano” kutegwa kababeteka bantu.—Deuteronomo 1:13-17.

Kakwiindide myaanda yamyaka, Mwami Jehosafati * waku Juda wakalailila babetesi kuti: “Amucenjele mbumucita, nkaambo teensi muntu buyo ngumubetekela, ngu-Jehova. Walo uli anywe mumakani aakubeteka. Lino amuyoowe Jehova. Amucenjele mbumucita, nkaambo kuli-Jehova Leza wanu taakwe bubetesi butaluleme nikuba kusalaula bantu nikuba kulya makulo.” (2 Makani 19:6, 7) Aboobo ,mwami wakabayeezya babetesi kuti, ikuti naa kusalulula naa busyaacivwulemwangu bwapa kuti kabatabeteki kabotu, Leza wakali kuyoobapa mulandu akaambo kazintu zibyaabi zyakali kuyoocitika.

Ciindi babetesi bana Israyeli nobakali kuzitobela zyeelelo eezyo zisumpukide, bantu bakali kukwabililwa. Mulawo wa Leza alimwi wakali kupa njiisyo zimwi izyakali kugwasya babetesi kusala kabotu nomuba mutwaambo tukatazya. Ino ninjiisyo nzi zimwi eezyo?

NJIISYO IZYAKALI KUSOLOLELA KUKUBETEKA KABOTU

Nokuba kuti babetesi ibakali kusalwa bakali basongo alimwi bacenjede, kunyina nobakali kubeteka kweelana abusongo bwabo. Jehova Leza wakabapa njiisyo naa malailile aakali kubagwasya kubeteka kabotu. Ngaaya malailile amwi aakali kupegwa kubabetesi bana Israyeli.

Kuvwuntauzya cakulomya. Kwiinda muli Musa, Leza wakalailila babetesi bana Israyeli kuti: “Amubeteke milandu yababunyina akukosola kabotu makani.” (Deuteronomo 1:16) Babetesi balakonzya  kwaakosola kabotu makani ikuti kabazyi twaambo toonse tujatikizyidwe. Nkakaambo kaako Leza wakalailila baabo ibakali kubeteka kuti: “Muleelede kulingula makani akubuzya-buzya kabotu kabotu.” Babetesi bakeelede kusinizya kuti mulandu iwaletwa munkuta ‘wabonwa kuti ngwamasimpe’ kabatanatalika kubeteka.—Deuteronomo 13:14; 17:4.

Kuswiilila nzyobaamba bakamboni. Makani ngobakali kwaamba bakamboni akali kuyandika kapati mukuvwuntauzya. Mulawo wa Leza wakali kwaamba kuti: “Kamboni omwe alike takonzyi kupesya muntu mulandu mumakani ngaakabisya na mucintu mwaakasotoka mulao. Kumilomo yabakamboni bobile na botatwe makani alakonzya kusima.” (Deuteronomo 19:15) Kujatikizya bakamboni, Mulawo wa Leza wakali kwaamba kuti: “Utazibwezi zilengelelo zyabuyo. Utagwasyanyi amuntu sizibi sikulengelela kaambo.”—Kulonga 23:1.

Aabo bapa bumboni bakeelede kwaamba masimpe. Cisubulo icakali kupegwa akaambo kakubeja munkuta cakali kucenjezya boonse ibakajatikizyidwe. Mulawo wakali kwaamba kuti: “Lino babetesi babuzisye loko, nkabela na kwabonwa kuti kamboni ngusikulengelela buyo uuamba cakubeja, muleelede kumucitila mbubonya mbwaakayanda kucitila mweenzyinyina. Aboobo, mulamanisya bubi akati kanu.” (Deuteronomo 19:18, 19) Aboobo, ikuti muntu wabeja munkuta kutegwa abweze caabilo camuntu uumwi, cisubulo cakali cakuti abbadele muulo weelene. Ikuti naa wabeja cakuti muntu uutajisi mulandu wajaigwa, awalo wakeelede kujaigwa. Malailile aaya akali kukulwaizya bantu kwaamba masimpe.

Kubeteka cakutasalulula. Ikuti naa bajana bumboni boonse buyandika, babetesi lino bakali kwaakosola makani. Casika waawa, makani aayandika kapati mu Mulawo wa Leza akali kuyandika kubikkila maano, aakuti: “Mutalangi ciimo camucete nekuba kuyoowa basimpuo; ubeteke mweenzinyoko cakululama.” (Levitiko 19:15) Mumakani aali woonse, babetesi bakeelede kuukosola mulandu kweelana  abumboni mbobakali kujana, ikutali akaambo kaciimo naa cuuno ncobajisi aabo bajatikizyidwe.

Njiisyo eezyi izyakalembwa kaindi mumulawo wa Leza kubana Israyeli, zilakonzya kubeleka munkuta zyamazuba aano. Ikuti naa zyatobelwa, nkokuti bulubizi alimwi amilandu iitabetekwi kabotu ilakonzya kumana.

Kutabeteka kabotu inga kwamana ikuti naa njiisyo zyamu Mulawo wa Leza zyatobelwa

BANTU IBAKAGWASYIGWA AKAAMBO KALUBETA LULULEME

Musa wakababuzya boobu bana Israyeli: “Sa kuli musyobo umbi mupati uuli amilazyo ambeta ziluleme mbuli milao eyi yoonse njendamubikila buzuba obuno?” (Deuteronomo 4:8) Masimpe, kunyina cisi cimbi cakajisi zyoolwe eezyi. Mubweendelezi bwa Mwami Solomoni, walo ciindi naakacili mukubusi iwakali kutobela milawo ya Jehova, bantu “bakali kukala cakuliiba,” bakali kukkomana aluumuno alimwi bakazwidilila, “bakali kulya akunywa akusekelela.”—1 Bami 4:20, 25.

Cuusisya ncakuti, bana Israyeli mukuya kwaciindi bakaikaka milawo ya Leza. Kwiinda mumusinsimi Jeremiya, Leza wakaamba kuti: “Ncobeni ijwi lya-Jehova balilikakide, lino mbusongonzi mbubajisi?” (Jeremiya 8:9) Icakatobela ncakuti, munzi wa Jerusalemu wakaba “munzi wabulowa” uuzwide “zisesemyo.” Kumamanino wakanyonyoonwa alimwi wakaba tongo kwamyaka iili 70.—Ezekiele 22:2; Jeremiya 25:11.

Musinsimi Isaya wakapona ciindi bana Israyeli nobakali mumapenzi. Naakayeeya izyakacitika musyule, wakakulwaizyigwa kulemba makani aamasimpe kujatikizya Jehova Leza alimwi a Mulawo wakwe, kuti: “Nkaambo imbeta zyako niziboneka ansi, bantu baluwa balaiya bululami.”—Isaya 26:9.

Cikkomanisya ncakuti Isaya wakasololelwa amuuya kusinsima kujatikizya bulelo bwa Mwami wabu Mesiya, Jesu Kristo naakati: “Takooyoobeteka kukuyeeya zintu ziboneka kumeso buyo, nikuba kukosola makani cakuzuminina majwi ngaamvwa kumatwi buyo. Uyoobeteka bacete cakululama, akukosweda batengwana banyika makani aaelede.” (Isaya 11:3, 4) Eelo kaka balijisi bulangizi butaliboteli aabo boonse ibayooba balelwa ba Bwami bwabu Mesiya mu Bwami bwa Leza!—Matayo 6:10.

^ par. 6 Zina lyakuti Jehosafati lyaamba kuti “Jehova Mubetesi.”