Bakubusi banji balawuunduluzya mulawo waciindi ncobabikkilidwe kusika aŋanda. Bamwi beena bazyali babo, ambweni kwiinda mukuzwa aŋanda cakusisikizya kutegwa bakabe abalongwe babo. Ino inga mwacita buti ikuti mwanaanu wacita cintu cimwi capa kuti muleke kumusyoma?

•  Sena mwanaangu muzangi?

•  Ino mbuti kuti mwanaangu wali kundeena?

•  Ino nguni weelede kupegwa mulandu?

•  Ino ncinzi ncondeelede kucita kutegwa nditalike kumusyoma alimwi mwanaangu?

•  Nzyobaamba bazyali

 Peepe. Bbaibbele lyaamba kuti: “Bufwubafwuba bulaangidwe mumoyo wamwana,” alimwi kanji-kanji bana balatondezya kuti kaambo aaka nkamasimpe. (Tusimpi 22:15) Ba Dr. Laurence Steinberg bakalemba kuti, “Bakubusi balapanga zyakusala cakufwambaana alimwi cabufwubafwuba. Aboobo balalangilwa kulubizya.” a

 Mutabindi kuyeeya kuti mwanaanu ujisi makanze aakuleka kumumvwida. Buvwuntauzyi butondezya kuti bakubusi balazibikkila maano zintu nzyobabayeeyela bazyali babo, pele bacita mbuli kuti tabazibikkili maano. Nokuba kuti mwanaanu inga tanaalitondezya, ambweni inga uluuside kuti wakamutyompya.

•    Sena mbantu mbayanzana limwi? Bbaibbele lyaamba kuti: “Kuyanzana abantu babyaabi kunyonganya zilengwa zibotu.” (1 Bakorinto 15:33) Masimpe, bana balayungwa anzyobacita balongwe babo. Ncimwi buyo azintu zimwi, mbuli social media alimwi azyaambilizyigwa mumakwebo. Kuyungizya waawo, bakubusi banji tabajisi luzyibo lunji mubuumi, aboobo nkakaambo kaako ncobasala cabufwubafwuba. Aboobo beelede kuzyiba cikonzya kucitika akaambo kakusala kwabo, nkaambo eeci ciyoobagwasya kuba bantu basimide, alimwi ibasyomwa baakukomena.

•    Sena ndime ndapa kuti abe boobu? Mulakonzya kuyeeya kuti mwakamubikkila milawo miyumu mwanaanu aboobo eeci cakapa kuti atalike kutamvwa. Naa mulakonzya kuyeeya kuti mwanaanu mwakamulendekezya calo cakapa kuti abe alwaanguluko lunji. Muciindi cakulibilika kujatikizya mpomwakalubizya, amuyeeye mbomukonzya kumugwasya.

•   Amulijate. Ikuti mwanaanu watyola mulawo, ulangila kuti ambweni mulanyema. Lino muciindi caboobo, amubandike amwanaanu cakukkazika moyo kutegwa muzyibe kaambo ncaacitila boobo. Sena wali kuyanda kuzyiba cintu cimwi? Sena walilendeledwe? Sena wali kuyanda balongwe? Kunyina kaambo akati katootu kakonzya kupa kuti atabi amulandu, pele cilakonzya kumugwasya nywebo alimwi amwanaanu kuzyiba capa kuti acite boobo.

   Njiisyo yamu Bbaibbele: ‘Kamufwambaana kuswiilila, kumuka kwaambaula, kumuka kukalala.’—Jakobo 1:19.

•   Amumugwasye mwanaanu kuyeeya cakacitika. Amumubuzye mibuzyo mbuli yakuti, Ino ncinzi ncowakaiya kuli cakacitika? Ino uyoocita buti waakulijana mubukkale oobu alimwi? Mibuzyo mbuli yeeyi ilakonzya kumugwasya mwanaanu kuyeeya munzila iikonzya kumugwasya kusala kabotu.

   Njiisyo yamu Bbaibbele: “Kosinsa, kokalalila, alimwi kokulwaizya cakukkazika moyo kapati aluzyibo mukuyiisya.”—2 Timoteyo 4:2.

•   Katebula ncaakasyanga. Mwanaanu weelede kupegwa cisubulo kweelana amulandu ngwaacita. Mucikozyanyo, ikuti watyola mulawo kwiinda mukubelesya moota wanu kakunyina kulomba, mulakonzya kumusubula kujatikizya mbwanoowubelesya moota alimwi aciindi.

   Njiisyo yamu Bbaibbele: “Kufwumbwa cintu muntu ncasyanga, ncencico eeco ncayootebula.”—Bagalatiya 6:7.

•   Amubone mbomukonzya kutalika kumusyoma alimwi. Masimpe kuti eeci inga tiicacitika buzuba bomwe. Nokuba boobo, mwanaanu weelede kuzyiba kuti, mukuya kwaciindi mulakonzya kutalika kumusyoma alimwi. Amumutondezye kuti muyootalika kumusyoma alimwi. Ikuti mwanaanu walimvwa kuti kunyina nomuyakumusyoma alimwi, inga watyompwa.

   Njiisyo yamu Bbaibbele: “Mutanoobanyemyi bana banu, kutegwa batatyompwi.”—Bakolose 3:21.